Polskie kolędy

Najstarsza zachowana polska kolęda, pochodząca z 1424 roku, zaczyna się od słów "Zdrów bądź, Królu Anielski". Pierwotnie na początku XV wieku tłumaczono na język polski kolędy ze śpiewników braci czeskich. Wzrost popularności gatunku nastąpił na przełomie XVII i XVIII wieku, wtedy ustalił się sam termin kolęda w znaczeniu pieśni bożonarodzeniowej. Powstała wówczas jedna z najważniejszych polskich kolęd W żłobie leży, przypisywana Piotrowi Skardze - do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV. Inną bardzo popularną kolędę Bóg się rodzi, do melodii w rytmie poloneza, napisał Franciszek Karpiński. Twórcami kolęd byli także między innymi Mikołaj Sęp Szarzyński i Andrzej Morsztyn, a w XIX w Feliks Nowowiejski i Zygmunt Noskowski. Kolędę Lulajże, Jezuniu Fryderyk Chopin zacytował w środkowej części scherza h-moll op.20. Ze współczesnych kolędy komponował Witold Lutosławski.

W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek.

Współcześnie kolędy są wykonywane klasycznie, np. przez zespoły: Mazowsze, Śląsk, Poznańskie Słowiki, a także przez wykonawców rozmaitych gatunków muzycznych. Wśród polskich artystów, którzy posiadają w swej dyskografii albumy kolędowe są Eleni, Krzysztof Krawczyk, Joszko Broda, Arka Noego,punkrockowa grupa Para Wino, oraz wiele innych.

Niektóre popularne kolędy polskie (alfabetycznie):

Ach, ubogi żłobie Anioł pasterzom mówił Bóg się rodzi, moc truchleje- Bracia patrzcie jeno Chrystus, Chrystus nam się narodził Do szopy, hej pasterze Dzieciątko się narodziło Dzisiaj w Betlejem Gdy się Chrystus rodzi Gdy śliczna Panna Gore gwiazda Jezusowi

Hej bracia! czy śpicie Hej w dzień narodzenia Syna Jam jest dudka Jezusa mojego Jezus Bóg i człowiek w stajence betlejemskiej narodzony Jezus malusieńki Lulajże, Jezuniu Mędrcy świata, Monarchowie Mizerna cicha Nie było miejsca dla Ciebie Nowy Rok bieży O gwiazdo betlejemska

Powiedzcie pasterze mili Pójdźmy wszyscy do stajenki Przybieżeli do Betlejem Tryumfy Króla Niebieskiego W żłobie leży Wesołą nowinę bracia Witaj gwiazdko złota Wśród nocnej ciszy Zaśnij Dziecino Z narodzenia Pana W twardym żłobie leży Pan Zdrow bądź, Krolu Anjelski

Polska kolęda patriotyczna pojawiła się w Polsce w latach 30. XIX wieku, w okresie powstania listopadowego. Już w XVIII wieku kolęda nabrała charakteru łączonego z tradycyjnymi wartościami polskimi. Od powstania listopadowego patriotyczne kolędy powstawały regularnie - podczas innych powstań (styczniowe), wojen (legionowe) i czasów PRL (kolędy robotnicze lat 70., kolędy internowanych stanu wojennego itp.).

Pod wpływem różnych wydarzeń twórcy (zazwyczaj anonimowi) pisali nowe teksty, dostosowując je do melodii klasycznych kolęd. W czasach szczególnie tragicznych dla Polski powstawały kolędy smutne i rozpaczliwe. W innych czasach widoczna jest w nich głęboka wiara w szczęśliwą przyszłość i opatrzność Bożą. Często widoczna jest też satyra i poważna krytyka wad ustroju politycznego i stosunków międzyludzkich.

---