MIEĆ CZY BYĆ -opracowanie
W swojej pracy Mieć czy być Fromm w bardzo wyraźny sposób przedstawia krytykę współczesnego społeczeństwa. Spotykamy tu rozróżnienie dwóch sposobów (modi) istnienia (egzystencji) człowieka. Pierwszy z nich zorientowany jest na posiadanie, drugi na bycie. Nie ma oczywiście krańcowych postaw, ludzie jedynie zbliżają się swoim postępowaniem do jednego z tych modi. Nietrudno jednak się domyśleć, że współcześnie dominującą jest postawa zorientowana właśnie na posiadanie.
Fromm jest zdecydowanie przeciwny takiemu postępowaniu. Dowodzi nawet, że jest ono sprzeczne z naturą człowieka. Współczesne społeczeństwo musi powrócić do wartości głoszonych przez twórców wielkich religii humanistycznych. Co ciekawe Fromm widzi możliwość w mentalności społeczeństwa wcale nie przy pomocy psychoanalizy. Tylko radykalne zmiany ekonomiczno-polityczne umożliwiają realizację postawy „być”. Uwidaczniają się tu wątki marksistowskie u Fromma. Mimo, że Fromm ma zdecydowanie określoną postawę w kwestii „być” czy „mieć” to jednak nie odnajdziemy gotowych rozwiązań. Możemy tu oglądnąć jedynie pewną wizję porządku społecznego zmierzającego do realizacji postawy „bycia”. Wsparciem dla polityczno-gospodarczych postaw powinna być zakorzeniona w samej naturze człowieka dążność do postawy „bycia”, taki był bowiem według autora nasz początek, musimy tylko do niego chcieć wrócić.
Mieć czy być nie jest pozycją łatwą, jednak ma bardzo doniosły społecznie i pedagogicznie aspekt. Ujawnia nam bowiem zagrożenia płynące z przybrania postawy „mieć”, zagrożenia jakże nam bliskie i codzienne. Brak wyraźnych wskazówek i możliwości realizacji postawy „być” zmusza do refleksji i samodzielnych prób rozwiązania problemu. Samo E. Fromm uświadomienie sobie tych dwóch dróg to już bardzo dużo.
W zasadzie wszystkie pozycje Fromma są godne polecenia, choćby ze względu na „życiowy” charakter poruszanych w nich zagadnień. Do tego, do czego zresztą Fromm nas przyzwyczaił, książki te bardzo dobrze się czyta, język którym posługuje się autor jest pozbawione niepotrzebnych sformułowań naukowych, często pojawiających się w literaturze tego typu. Sposób w jaki Fromm przekazuje nam treści dydaktyczne jest prawie niezauważalny, często odnosimy wrażenie, że wspólnie z autorem zastanawiamy się nad rozwiązaniem problemów dotyczących nas wszystkich, problemów, które są nam bliskie, codzienne. Jest to tym bardziej fascynujące, że Fromm ma dość radykalne poglądy na problemy, które porusza, a mimo to potrafi w sposób delikatny nas do tych poglądów przekonać.