TWÓRCZOŚĆ
Twórczość należy do tych dziedzin ludzkiej aktywności psychicznej, które z trudem poddają się systematycznym badaniom. W literaturze występuje wiele ujęć wzajemnych związków wyobraźni i twórczości. Ich wspólnym elementem jest nowość pojawiającego się wytworu. Badacze niekiedy traktują te kategorie jako tożsame.
Igor rozet uważa, iż twórczość, jak i fantazja to kategorie analityczne dotyczące opisu świata, który nadchodzi, rzeczywistości jeszcze nie istniejącej realnie, a jedynie pomyślanej.
Samo słowo twórczość w ujęciu przymiotnikowym oznaczać może różne zjawiska. Niektórzy badacze określają nim także wyobraźnię (T. Ribot, GH. Cairus, I. rozet, W. Limont).
Badania nad twórczością prowadzą nie tylko filozofowie, ale przede wszystkim psychologowie i pedagodzy. Ci pierwsi poszukują mechanizmów warunkujących twórczość, poszukują metod jej wyzwalania, opisują przebieg procesu twórczego i jego rezultaty. Natomiast pedagodzy podejmują wysiłki na rzecz skonstruowania programu wychowania do twórczości przez twórczość. Pedagodzy analizują warunki kształtowania postaw twórczych i obmyślają sposoby wykorzystania produktów działań twórczych dzieci dla wzbogacania ich potencjału kreatywności.
Jednym z największych znawców problematyki twórczości był amerykański psycholog Joy Guilford. Badacz wysunął tezę, iż procesem wspierającym twórczość jest myślenie, a właściwie pewna jego odmiana zwana myśleniem twórczym. Twórczość układa się na pewną sekwencję stanów umysłu. Matrycą skupiającą cząstkowe doznania, wrażenia, przebłyski intelektu, czynnikiem niejako „nanizującym” owe elementy na niewidzialną, nierozpoznawaną dotąd oś jest właśnie proces myślenia. Zrozumienie istoty myślenia ułatwia również zrozumienie i poznanie procesu kreowania nowych jakości, wartości i idei.
Tomasz Kocowski wyraził pogląd, iż proces twórczy jest szczególnym przypadkiem procesu rozwiązywania problemów. Zachodzi on w sytuacji początkowego niedoboru danych, jakimi dysponuje twórca. W przekonaniu Kocowskiego proces twórczy polega przede wszystkim na wytworzeniu w umyśle, a następnie przekształceniu i wzbogaceniu obrazu sytuacji problemowej i celu tak długo, aż człowiek odnajdzie zadowalający go sposób osiągnięcia celu w danej sytuacji. Proces ten zachodzi już w samym momencie postawienia problemu, który jest celem projektowania badań.
Również socjologowie podejmowali próby zrozumienia fenomenu twórczości. Ważnego znaczenia nabrały szczególnie badania nad osobowością twórcy funkcjonującego w różnych środowiskach społecznych. Socjologowie wskazują na twórczość jako atrybut kultury, formacji kulturowych i społecznych. W dziejach ludzkości twórczość stanowiła wskaźnik i warunek postępu. Twórczość ma wymiar nie tylko indywidualny, nie jest sprowadzana do swoistego produktu pojedynczego człowieka. Zjawisko twórczości można analizować w kategoriach ogólnych jako formacji kulturowej i społecznej. Roman Schulz uważa, że problem twórczości ma wymiar antropocentryczny. Twórczość bowiem stanowi czynnik zmiany społecznej i kulturowej. Wyraża się ona w niemal codziennej aktywności ludzi w środowisku społecznym, w znaczeniu instytucjonalnym da się ją zastosować do analizy procesów przyczyniających się do rekonstrukcji władzy.
Pedagodzy poszukują z kolei skutecznych metod stymulowania i wyzwalania wyobraźni ludzi i jednocześnie traktują twórczość jako kategorię zmiany, rekonstrukcji społecznej. Twórczość innych najpełniej rozwijać mogą właśnie Ci, którzy są ludźmi twórczymi. Będąc zaś twórczymi, bezustannie dokonują restrukturalizacji zastanych układów społecznych, zastanych stanów rzeczy, zastanych zestawów elementów otoczenia. Psychologia dostarcza licznych metod stymulowania twórczości. Badania pedagogów pozwalają wysunąć stwierdzenie, że osobowość twórcza jest wytworem współistnienia takich elementów, jakimi są niezwykły dar dany jednostce w momencie poczęcia, stymulujące twórczość człowieka wychowanie oraz tradycja kulturowa środowiska, której ważnym elementem jest krzewienie idei twórczej aktywności. W pedagogice o twórczości mówi się jako o celu i zarazem warunku rozwoju edukacji. Należy traktować twórczość jako niezbędny warunek edukacji. Szczególnym hasłem jest twórcze wychowanie. Jednym z celów wychowania jest między innymi ukształtowanie postawy twórczej wychowanków, objawiającej się w kreatywnym nastawieniu do rzeczywistości, w otwartości na nowe doświadczenia, w akceptowaniu tego, co nowe i nieznane. Metody wychowania do twórczości stosuje twórczy wychowawca. Stwarza on warunki swobody rozwoju dziecka, dostarcza mu materiału do działań kreatywnych, podsuwa problemy do dyskusji, otwiera jego umysł i wrażliwość na świat. Wychowanie do twórczości, wychowanie skierowane ku przyszłości, wychowanie antycypacyjne- to modne dziś hasła pedagogiczne, wyrażające intencje rozwoju nowego człowieka, człowieka, który potrafi odczytać sygnały docierające z różnych obszarów rzeczywistości., który nada im nowe znaczenie. Wychowanie do twórczości, poprzez twórczość staje się zatem ważnym problemem pedagogicznym, który długo jeszcze będzie inspirował badaczy do nowatorskich poszukiwań.