Podmiotowość w kształceniu i wychowaniu
Zestawienie bibliograficzne
Podmiotowość jest pojęciem charakterystycznym dla koncepcji człowieka w ujęciu psychologii poznawczej i humanistycznej. Na gruncie pedagogiki i psychologii uważa się, że podmiotowość oznacza to, że człowiek jest kimś, posiada określoną tożsamość, która go wyróżnia od innych, a jego własna działalność zależy w znacznym stopniu od niego samego. Podmiotowość wiąże się więc z przydzielaniem określonej możliwości rozwiązywania własnych problemów, swobodnego twórczego działania. Tadeusz Lewowickil podmiotowość określa jako uświadomioną działalność inicjowaną i rozwijaną przez jednostkę według własnych wartości i standardów.
Edukacja jest wzajemnym wywieraniem wpływów dwóch partnerów - nadawcy i odbiorcy, nauczyciela i ucznia. Aby oddziaływanie było skuteczne, musi zachodzić taki proces, w którym odbierając wpływ wychowawczy, wychowanek staje się źródłem wpływu na wychowawcę2.
Zadaniem nauczyciela jest wspomaganie i stymulowanie rozwoju uczniów. Głównymi uczestnikami kształcenia są: nauczyciel i uczniowie, między nimi zachodzą wzajemne relacje i powiązania, w których ważne jest współdecydowanie o celach, treściach i metodach kształcenia oraz podmiotowość wszystkich uczestników procesu kształcenia. Spełnienie się podmiotowości ucznia w pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły to przede wszystkim maksymalne włączenie go w tę działalność na zasadzie pełnego partnerstwa.
Zestawienie bibliograficzne „Podmiotowość w kształceniu i wychowaniu” ujmuje wybór najnowszej literatury - wydawnictw zwartych i artykułów z czasopism na proponowany temat. Adresowane jest do szerokiego grona nauczycieli wychowawców.
KSIĄŻKI
Człowiek wśród ludzi: zarys psychologii społecznej / Bogdan Wojciszke. Wyd. 2. - Warszawa: „Scholar”, 2003. - 550 s.
Edukacja i szkoła u progu XXI wieku / Kazimiera Atmańczuk, Roman Przybyszewski. - Olsztyn: Wydaw. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2001. - 138, [1] s.
Humanizm i podmiotowość: na przykładzie szkolnych systemów wychowania w Polsce / Stanisław Nalaskowski. - Wyd. 4 poszerz. - Toruń: Wydaw. A. Marszałek, 2002. - 101 s.
Idea samorządności: podmiotowość, autonomia, pluralizm / Agata Popławska. - Białystok: „Trans-Humana”, 2001. - 207 s.
Interdyscyplinarność w teorii i praktyce pedagogiki specjalnej / pod red. Marii Chodkowskiej. - Lublin: Wydaw. Marii Curie-Skłodowskiej, 1999. 268 s.
Komunikacja i podmiotowość w relacjach szkolnych / pod red. Sylwii Badory, Joanny Kosmali. - Częstochowa: Wydaw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2001. - 234, [2] s.
Kreowanie tożsamości dziecka / Jerzy Nikitorowicz. - Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005. - 2248 s.
Kształcenie podmiotu / Makary K. Stasiak. - Łódź: Wydaw. Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, 2002. - 205 s. (pedagogika Podmiotowości)
Ku nauczaniu personalistycznemu w gimnazjum: przewodnik dla studentów i nauczycieli / Edward Biłos. - Częstochowa: Wydaw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000. - 198, [2] s.
Meandry podmiotowości / red. Piotr Orlik; Artur Jon [współaut.]. - Poznań: Wydaw. Instytutu Filozofii Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2001. 403, [9] s.
Nowatorskie tendencje w edukacji wczesnoszkolnej / pod red. Jana Kidy. - Rzeszów: Wydaw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1998. - 309, [2] s.
Odkrywanie podmiotowości: podręcznik dla trenerów / Lidia Frydzińska-Świątczak, Makary K. Stasiak. - Łódź: Wydaw. Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, 2002. - 138 s. (pedagogika Podmiotowości)
Osoba i wychowanie: wokół personalistycznej filozofii wychowania Karola Wojtyły - Jana Pawła II / Katarzyna Wrońska. - Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000. - 130 s.
Pedagogika: współczesna myśl pedagogiczna / pod red. Nelli Stolińskiej-Pobralskiej. - Łódź: Wydaw. Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, 2002. - 120 s.
Pedagogika we współczesnym dyskursie humanistycznym / pod red. Tadeusza Lewowickiego. - Warszawa: Wydaw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej ZNP; Kraków: „Impuls”, 2004. - 148 s.
Podmiotowość młodzieży akademickiej: studium statusu podmiotowego studentów okresu transformacji / Ewa Kubiak-Szymborska. - Bydgoszcz: Wydaw. Akademii Bydgoskiej im. K. Wielkiego, 2003. - 299, [2] s.
Podmiotowość roli nauczyciela i ucznia: (w świetle analizy opinii społecznych) / Andrzej Ołubiński. - Wyd. 2 uzup. i popr. - Toruń: Wydaw. A. Marszałek, 2001. - 206 s.
Podmioty opieki i wychowania / pod red. Zofii Bańki. - Kraków: Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2002. -182, [3] s.
Prawo głosu i różnicy a podmiotowość: praca zbiorowa / pod red. Marii Nowickiej-Kozioł. - Warszawa: Wydaw. Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, 2002. - 148 s.
Psychologia społeczna w praktyce / Henryk Pietrzak, Joanna Barbara Hałaj. - Rzeszów: Wydaw. Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003. -176, [1] s.
Różne oblicza podmiotowości we współczesnej Polsce: analiza wybranych problemów w aspekcie pedagogicznym, socjologicznym i aksjologicznym I Małgorzata Orłowska, Mirosława Jaworowska, Helena Ciążela. - Warszawa: Wydaw. Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, 2001. 176 s.
Świadomość podmiotu edukacji gimnazjalnej: perspektywa pedagogiczna / Maria Czerepaniak-Walczak. - Szczecin: „Hogben”, 2002. -139 s.
Wokół dydaktyki podmiotowej / pod red. Wojciecha Kojsa, przy współudz. Łucji Dawid. - Cieszyn: Uniwersytet Śląski. Filia, 2003. - 251, [3] s.
Współczesne obszary i tendencje w edukacji humanistycznej: praca zbiorowa / pod red. Tadeusza Strawy. - Szczecin: „Pedagogium”, 2002. - 285 s.
Wychowanie w dobie ponowoczesności / Marek Dziewiecki. - Kielce: „Jedność”, 2002. - 235 s.
Wyzwania pedagogiczne i edukacyjne współczesnych przeobrażeń / pod red. nauk. Ryszarda Czyżewskiego i Bogdana Drozdowicza. - Słupsk: Wydaw. Pomorskiej Akademii Pedagogicznej. Katedra Filozoficzna, 2004. 194 s.
ARTYKUŁY
Biblioterapia podmiotowym podejściem do osób niepełnosprawnych / Agnieszka Andrzejewska // Opieka, Wychowanie, Terapia. - 2001, nr 1, s. 29-31
Jak podmiotowo traktować ucznia? / Grażyna Kosiba // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2001, nr 3, s. 25-26
Kształtowanie poczucia podmiotowości / Dorota Kołodziejska // Edukacja i Dialog. - 2001, nr 2, s. 9-14
Kształtowanie poczucia podmiotowości dzieci w wieku przedszkolnym / Małgorzata Falkiewicz-Szult. - Bibliogr. // Wychowanie na co Dzień. 2004, nr 4-5, s. 28-32
Kwestia uczniowskiej i nauczycielskiej podmiotowości / Zofia Agnieszka Kłakówna // Warsztaty Polonistyczne. - 2001, nr 5, s. 35-48
Najpierw podmiotowość dziecka - psychologiczny i filozoficzny przyczynek do dyskusji w kontekście reformy oświaty / Lech Ostasz // Kultura i Edukacja. - 1999, nr 4, s. 75-87
Partner ucznia i rodzica / Marek Wrężel. - Bibliogr. // Wychowawca. 2001, nr 3, s. 24-25
Podmiotowe traktowanie ucznia w realizacji edukacji prozdrowotnej / Urszula Korderska, Jolanta Korderska // Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia w Szkole. - 2003, z. 6, s. 62-66
Podmiotowy wymiar relacji nauczyciel - uczeń / Stanisław Szczepański // Lider. - 2004, nr 7-8, s. 6-7
Podmiotowość rodzica i ucznia w szkole - prawda czy fikcja? / Iwona Podleśna. - Bibliogr. // Wychowanie na co Dzień. - 2003, nr 12, s. 23-24
Podmiotowość ucznia w praktyce szkolnej / Jolanta Malanowska // Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia w Szkole. - 2003, z. 6, s. 36-41
Podmiotowość w edukacji / Dorota Kołodziejska // Nowe w Szkole. 2000/2001, nr 9, s. 3-5
Podmiotowość w kształceniu i wychowaniu / Wacław Strykowski. - Bibliogr. // Edukacja Medialna. - 2000, nr 1, s. 4-7
Podmiotowość w procesie kształcenia / Kazimierz Denek. - Bibliogr. // Wychowanie na co Dzień. - 2003, nr 10-11, s. 4-9
Podmiotowość w procesie wychowania / Maria Kazimierczak, Teresa Opolska. - Bibliogr. // Problemy poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego. - 2000, nr 1, s. 5-11
„Uczenie się - nasz ukryty skarb”: o podmiotowość w procesie edukacji / Mirosława Zastawny // Język Polski w Szkole - Gimnazjum. - 2001/2002, nr 1, s. 27-34
Uczeń jako podmiot w realizacji ścieżki edukacyjnej / Maria Sokołowska / Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia w Szkole. - 2003., z. 6, s. 34-36
Zarządzanie szkołą a podmiotowość ucznia / Anna Olech // Gimnazjum. - 2000, nr 1, s. 55-61
1 T. Lewowicki, Podmiotowość w edukacji [w:] Encyklopedia pedagogiczna, red. W. Pomykało, Warszawa 1993, s. 595-600
2 W. Strykowski, Podmiotowość w kształceniu i wychowaniu, „Edukacja Medialna” 2000, nr l, s. 5