14.11.2004

Projekt ustawy

O EUTANAZJI

Rozdział 1

Postanowienia ogólne

Celem ustawy jest prawne usankcjonowanie eutanazji rozumianej jako świadome doprowadzenie do zakończenia życia człowieka, który jest ciężko chory lub dotknięty nieznośnym cierpieniem zarówno fizycznym, jak i psychicznym.

Podjęcie procedury zastosowania eutanazji może nastąpić na żądanie osób działających z - nie budzącej wątpliwości - wolnej woli.

Rozdział 2

Warunki podjęcia procedury eutanazji

Art. 1.

Osoba podejmująca procedurę eutanazji nie ponosi za to odpowiedzialności karnej pod warunkiem, że:

• pacjent jest pełnoletni, posiada zdolność prawną i jest w pełni świadomy w momencie żądania zastosowania w stosunku do niego procedury eutanazji;

• ponawiane żądanie pacjenta jest dobrowolne, przemyślane i nie jest rezultatem zewnętrznej presji.

Art. 2.

W każdym przypadku osoba zamierzająca podjąć decyzję przeprowadzenia eutanazji zobowiązana jest:

• poinformować pacjenta o stanie jego zdrowia, możliwej do zastosowania procedury leczenia i rokowaniach, co do okresu utrzymania go przy życiu.

• przeprowadzić konsultacje z innym lekarzem, informując go, że pacjent żąda przeprowadzenia eutanazji. Konsultant świadomy powagi sytuacji zobowiązany jest do szczegółowego zapoznania się z dotychczasowym przebiegiem leczenia, zbadania pacjenta i rozmowy z nim.

• Lekarz - konsultant musi być osobą niezależną zarówno w stosunku do pacjenta, jak i lekarza przygotowującego przeprowadzenie eutanazji.

Art. 3.

Należy odczekać przynajmniej cztery tygodnie od chwili, gdy pacjent złożył na piśmie swoje żądanie - do czasu podjęcia aktu eutanazji.

Art. 4.

Żądanie pacjenta musi być przedstawione w formie pisemnej. Dokument powinien być datowany i własnoręcznie podpisany przez pacjenta. Natomiast, jeżeli pacjent nie jest w stanie tego uczynić, dokument może być sporządzony przez osobę upoważnioną. Osoba upoważniona musi być pełnoletnia i nie może mieć zainteresowania materialnego wiążącego się ze śmiercią pacjenta. Osoba ta wyjaśnia, dlaczego pacjent nie jest w stanie przedstawić na piśmie swojego żądania. W takiej sytuacji formułowane w zastępstwie żądanie winno być sporządzone w obecności lekarza lub adwokata, którego nazwisko należy zaznaczyć w dokumencie załączonym następnie do dokumentacji pacjenta.

Art. 5.

Pacjent może w każdej chwili odwołać swoje żądanie dokonania eutanazji.

Art. 6.

Do przeprowadzenia eutanazji w Polsce upoważnionych jest wyłącznie dziesięciu lekarzy anestezjologów o nieposzlakowanej opinii. Mają stosowne certyfikaty wydane przez Ministra Zdrowia.

Rozdział 3

Notyfikacja

Każda osoba, która dokonała eutanazji jest zobowiązana do wypełnienia formularza rejestracyjnego wydanego przez Krajową Komisję Kontroli ustanowioną na podstawie art. 1., rozdział 4 niniejszej Ustawy.

Dokument zawiadamiający winien być dostarczony Komisji nie później niż w ciągu trzech dni od czasu dokonania eutanazji.

Rozdział 4

Krajowa Komisja Kontroli

Art. 1.

Ustanawia się Kraj ową Komisję Kontroli, dalej zwaną „Komisją”.

Art. 2.

Komisja składa się z siedmiu członków mianowanych na podstawie wiedzy i doświadczenia w sprawach należących do jej kompetencji. Dwóch członków to lekarze medycyny. Jeden członek - praktykujący prawnik. Czterech członków winno się wywodzić ze środowisk zajmujących się problemami etyki niezależnej od wyznań religijnych. Członkostwo Komisji nie może być łączone z udziałem w ciałach legislacyjnych lub stanowiskiem w rządzie bądź administracji terenowej.

Członkowie Komisji są mianowani przez Prezydenta RP na wniosek Ministra Zdrowia i Ministra Sprawiedliwości na okres czterech lat. Decyzje Komisji są ważne, jeżeli w obradach bierze udział przynajmniej dwie trzecie jej członków.

Art. 3.

Komisja ustala swój własny regulamin wewnętrzny. Komisja opracowuje kwestionariusz, który musi być wypełniony przez osobę dokonującą eutanazję. Dokument ten składa się z dwóch części.

Część pierwsza zawiera następujące dane:

• nazwisko, imiona i adres pacjenta;

• nazwisko, stanowisko i adres osoby dokonującej eutanazję;

• nazwisko lekarza, który konsultował pacjenta oraz daty przeprowadzonych konsultacji;

Część druga kwestionariusza, podobnie jak część pierwsza, jest poufna i zawiera następujące informacje:

• data urodzenia, miejsce urodzenia i płeć pacjenta;

• data oraz dokładny czas i miejsce śmierci;

• opis przebiegu nieuleczalnej choroby lub wypadku, nieznośnych cierpień, które zadecydowały o eutanazji;

• czynniki wskazujące, że żądanie pacjenta o przeprowadzenie eutanazji było dobrowolne, czyli nie było rezultatem presji zewnętrznej;

• sposób przeprowadzenia eutanazji oraz wyszczególnienie użytych w tym celu środków farmaceutycznych.

Art. 4.

Komisja na podstawie przedstawionych dokumentów podejmuje ocenę stwierdzającą czy akt eutanazji został przeprowadzony w zgodzie z Ustawą. W przypadku pojawienia się wątpliwości decyzje podejmowane są zwykłą większością głosów. Ocenę Komisja podejmuje w ciągu dwóch miesięcy.

W przypadku, gdy Komisja przy dwóch trzecich głosów przyjmuje opinię, że przy przeprowadzaniu eutanazji nie zostały dotrzymane warunki zapisane w Ustawie, wówczas kieruje sprawę do prokuratury celem zbadania, w jakich warunkach nastąpiła śmierć pacjenta.

Art. 5.

Koszty związane z pracami Komisji są równo podzielone pomiędzy budżet Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Sprawiedliwości.

Rozdział 5

Przepisy końcowe

Art. 1.

Każda osoba, która umrze w wyniku eutanazji przeprowadzonej zgodnie z warunkami ustalonymi w Ustawie, jest uznana jako zmarła z przyczyn naturalnych, co może mieć znaczenie przy rozwiązywaniu zawartych przez zmarłego umów cywilno - prawnych, w tym kontraktów ubezpieczeniowych.

Art. 2.

Ustawa wchodzi w życie w terminie 6 miesięcy po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw.

Uzasadnienie

Jak oceniają znawcy problemu, przynajmniej kilka procent chorych w skali światowej umiera w rezultacie bezprawnych działań, głównie w wyniku podania środków usypiających lub z powodu zaprzestania stosowania intensywnej terapii, a w tym odłączania urządzeń podtrzymujących życie. Na przykład w Wielkiej Brytanii lekarze przeprowadzają ok. 18 tysięcy aktów eutanazji rocznie, mimo, że grozi za to kara do 14 lat więzienia. Dane te podaje dr Hazel Biggs z Uniwersytetu w Kent, będąca autorką książki „Eutanazja: śmierć zgodnie z prawem i z godnością”.

W przypadku stosowania nielegalnej eutanazji chorzy nie zawsze mają możliwość podejmowania decyzji w sprawie takiego sposobu zakończenia życia. Za pacjentów podejmują decyzję rodzina i lekarze kierujący się różnymi pobudkami od litości dla chorego po egoistyczne względy własnej wygody, nie wyłączając niekiedy wymiernych korzyści materialnych.

Na przestrzeni ostatniego okresu - wobec szerzących się przypadków nielegalnie przeprowadzanych eutanazji - w wielu krajach nasiliła się debata publiczna dotycząca ustanowienia regulacji prawnych w tej dziedzinie.

Toczące się dyskusje, zwłaszcza w Holandii i Belgii, zaczęły zmierzać do praktycznych rozwiązań, mających na celu przede wszystkim jasne sprecyzowanie warunków, jakie muszą być spełniane przy przeprowadzaniu eutanazji. Przyjęto, że przede wszystkim należy szanować wolę tego, kto domaga się eutanazji. Chodzi o ustalenie ponad wszelką wątpliwość, że prośba o przeprowadzenie aktu eutanazji jest trwała, że nie wynika z emocji powodowanej psychiczną depresją, a ciężki, nieodwracalny stan zdrowia nie pozwala mieć nadziei na poprawę.

Odpowiedzialna rola w przeprowadzaniu aktu eutanazji, tak pod względem moralnym, jak i profesjonalnym, przypada lekarzowi. W przyjętych dotychczas w Holandii i Belgii regulacjach prawnych zawarty został warunek, iż wyłącznie lekarze mogą podejmować się przeprowadzenia eutanazji. W żadnym przypadku nie mogą się tego podejmować choćby najwyżej wykwalifikowane pielęgniarki, czy też inni profesjonaliści z dziedziny służby zdrowia.

Podejmowane w szeregu krajach, na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia, próby usankcjonowania eutanazji, w dwóch państwach zakończyły się przyjęciem stosownych ustaw: 10 kwietnia 2001 r przyjęto ustawę o eutanazji w Holandii oraz 28 maja 2000 r w Belgii.

Obydwie przyjęte ustawy są porównywalne, jeśli chodzi o surowość wymogów i rygoru ścisłego przestrzegania określonych warunków w przeprowadzaniu eutanazji. Zbliżone są również oceny ekspertów dotyczące pozytywnych rezultatów dotychczasowej praktycznej realizacji przyjętych ustaw.

W szeregu państwach wzmogła się społeczna debata nad dopuszczeniem możliwości eutanazji, dokonywanej pod bezpośrednią kontrolą lekarzy na życzenie chorego. Mnogość osób skazanych na okrutne cierpienia, którym nie można pomóc mimo postępu w dziedzinie medycyny nasuwa myśl o eutanazji pod warunkiem przestrzegania ściśle określonych warunków, a przede wszystkim spełnieniu wymogu jasno i zdecydowanie wyrażonej woli chorego.

Cierpiący nie zawsze jest otoczony miłością i troską, a często jego bliscy czują się wyczerpani przedłużającymi się cierpieniami przy braku jakiejkolwiek nadziei na poprawę. Bywają także sytuacje, gdy chory nie chce być ciężarem dla innych. W tej niezwykle delikatnej kwestii zamiast prezentować sprzeciw, często uzasadniany religijnie, trzeba przede wszystkim okazać zrozumienie dla dramatycznych sytuacji. Ponadto wolność gwarantowana w ustroju demokratycznym powinna także znaleźć wyraz w możliwości podjęcia decyzji o zakończeniu własnego życia. Eutanazja powinna być stosowana w wyjątkowych, uzasadnionych sytuacjach. Legalizacja eutanazji winna ustanowić warunki dla kontroli jej stosowania i w rezultacie służyć do ograniczenia uprawiania pokątnie praktyk w tej złożonej i delikatnej sferze ludzkiego życia.

Dyskutując o eutanazji, trzeba wziąć pod uwagę między innymi tych ludzi, którzy z racji wyostrzonej świadomości nie są w stanie znieść czekania na nieodwołalną śmierć. Zdarza się, że ktoś pragnie ją przyspieszyć, bowiem głęboko przeżywa fakt nieodwołalnego kresu życia.

Dyskusja o eutanazji jest w gruncie rzeczy nierozstrzygalna. Przeciwnicy i zwolennicy eutanazji wzajemnie się nie przekonają. A prawo stanowione nie powinno być wyrazem poglądów moralnych żadnej z grup światopoglądowych w państwie.

Problem zawiera się w tym, że ci, którzy uważają eutanazję za niedopuszczalną, własny pogląd chcą narzucić całemu społeczeństwu, domagając się wydania stosownych przepisów prawnych. Przedstawiciele niektórych wyznań pragną wzmocnić nakazy religijne surowością prawa.

Natomiast prawne zezwolenie na eutanazję nikogo nie zmuszałoby do jej popełnienia. A więc tym samym upada cały szereg argumentów formułowanych przez przeciwników eutanazji, bowiem zgoda na nianie jest przymuszeniem do niej.

Eutanazja jest wyrazem wolności, możliwością rozporządzania własnym losem. Dlaczego zmuszać kogoś do znoszenia nadmiernie ciężkich cierpień natury cielesnej czy psychicznej?

O eutanazji często dyskutują ci, którzy nie mają dostatecznie rozwiniętej wyobraźni, wrażliwości, uczuciowości, by móc postawić siebie w sytuacji człowieka pragnącego śmierci. Należy mieć szacunek dla decyzji tych, którzy wbrew instynktowi samozachowawczemu chcą skrócić sobie życie. Nikt nie powinien przesądzać o losie drugiego człowieka.

Trzeba dodać, że nadużycia lekarzy są niestety możliwe również i w warunkach zakazu eutanazji.

1

SENATOR

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

prof. zw. dr hab. Maria Szyszkowska

---