Literatura zalecana:

Adamek I., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 2000;

Rau K., Chodoń I., Ocenianie opisowe a rozwój dziecka. Poradnik dla nauczyciela. Poznań 1999;

Więckowski R., Pedagogika wczesnoszkolna, Warszawa 2001;

Pedagogika wczesnoszkolna, pod red. D. Klus-Stańskiej i M. Szczepskiej-Pustkowskiej, Warszawa 2009

Zagadnienia i najważniejsze pojęcia:

1. Podstawa programowa - znajomość treści programowych poszczególnych obszarów edukacyjnych; Treści dostępne na stronie MENu

2. Pojęcia: pedagogika wczesnoszkolna a edukacja wczesnoszkolna; Przedmiot pedagogiki wczesnoszkolnej; Funkcje pedagogiki/edukacji wczesnoszkolnej (wymienić, scharakteryzować swoimi słowami); Zadania edukacji wczesnoszkolnej;

• Pedagogika wczesnoszkolna subdyscyplina nauk pedagogicznych, głównie teorii wychowania i teorii nauczania, zajmuje się wychowaniem i kształceniem dzieci w młodszym wieku szkolnym.

• Edukacja wczesnoszkolna jako forma działalności prakseologicznej, ma charakter propedeutyczny, czyli wprowadza i przygotowuje do dalszej nauki

• Zadania edukacji wczesnoszkolnej:

• Rozwój intelektualny dziecka;

• Kształtowanie zainteresowań i rozwój zdolności kierunkowych;

• Osiąganie umiejętności wyrażania własnych myśli i rozumienie cudzych jako niezbędnego warunku komunikowania się i przyswajania wiedzy;

• Opanowanie umiejętności poprawnego czytania ze zrozumieniem; kształtnego pisma i poprawnego pisania pod względem ortograficzno-gramatycznym; opanowanie czterech podstawowych działań arytmetycznych;

• Rozwijanie twórczej aktywności dziecka w różnych formach: plastycznej, muzycznej, technicznej, teatralnej…

• Wszechstronny rozwój dziecka w toku jego własnej aktywności;

• Funkcje pedagogiki/edukacji wczesnoszkolnej

• opiekuńcza;

• diagnostyczno-prognostyczna;

• kompensacyjno-usprawniająca;

• poznawcza;

• kształcąca;

• wychowawcza;

3. Pojęcia: korelacja a integracja; Cechy kształcenia zintegrowanego;

• Korelacja: Z łac. Correlatio oznacza zależność, wzajemny stosunek przedmiotów lub pojęć, wzajemną zależność;

W aspekcie pedagogicznym korelacja jest to sposób nauczania mający na celu wprowadzenie pewnej równoległości treściowo-programowej do realizacji różnych przedmiotów, czyli omawianie tych samych zagadnień na różnych zajęciach z punktu widzenia specyfiki danego przedmiotu;

Porządkowanie wiedzy z punktu widzenia korelacji następuje wówczas, gdy:

• Najpierw określa się współzależności treściowe występujące w programach nauczania poszczególnych przedmiotów (zakresów edukacji);

• A następnie merytorycznie wiąże się je ze sobą, tworząc układy integrujące treści kształcenia tych przedmiotów;

• Integratio (łac.) - zespalanie, scalanie, tworzenie całości z części.

W aspekcie pedagogicznym: sposób nauczania mający na celu pokazywanie związków między wszystkimi przedmiotami nauczania oraz ukazywania nauki jako całości

Porządkowanie wiedzy z punktu widzenia integracji następuje wówczas, gdy:

• Najpierw określa się zagadnienia przewidziane do poznania przez najmłodszych uczniów;

• Następnie dobiera się do nich z różnych dyscyplin wiedzy odpowiednie treści programowe pozwalające na wielostronną analizę rozwiązywanych zagadnień;

Cechy kształcenia zintegrowanego (brak podziału na przedmioty; dzień jako podstawowa forma aktywności; dowolność regulowania czasu trwania poszczególnych fragmentów zajęć, w tym przerw; ocenianie opisowe zamiast stopnia, itp);

4. Cele operacyjne, metody, formy, środki dydaktyczne i zasady nauczania i wychowania, w tym błędy wychowawcze;

Cele dydaktyczne: w praktyce szkolnej wyróżnia się trzy rodzaje konstruowania celów kształcenia:

• Konwencjonalne (tradycyjne, klasyczne), które formułuje się jako poznawcze, kształcące i wychowawcze);

• Taksonomiczne (ujmują cele edukacyjne w pewnej hierarchii ze względu na ważność i czas ich realizacji. Cele taksonomiczne stanowią podstawę operacjonalizacji;

• Operacyjne [stanowią opis zamierzonych osiągnięć uczniów; wyrażają to, co uczniowie będą umieli po zakończeniu dnia pracy, a czego nie umieli wcześniej; chodzi o efekty działań, np. uczeń wie (rozumie, zna); uczeń umie (potrafi, wykona)].

Metody wspierania aktywności dziecka wg Więckowskiego

• INFORMACYJNE (PODAJĄCE)

• Wyjaśnianie (werbalne, ilustrowane);

• Narracja;

• Opis (z wykorzystaniem okazów naturalnych i modeli);

• HEURYSTYCZNE (POSZUKUJĄCE)

• Problemowa;

• Dyskusji;

• Dialogu;

Formy organizacyjne wskazują, jak organizować pracę z uczniami stosownie do tego kto, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia;

Formy organizacji aktywności dzieci

• AKTYWNOŚĆ INDYWIDUALNA

• Jednolita

• zróżnicowana

• AKTYWNOŚĆ ZBIOROWA

• Zbiorowa aktywność;

• Aktywność grupowa (jednolita; zróżnicowana)

Formy organizacyjne kształcenia:

• SZKOLNE:

• Lekcyjne

• Pozalekcyjne (wyrównawcze, koła zainteresowań, organizacji dziecięcych…)

• POZASZKOLNE:

• Praca domowa

• Prace społeczno-użyteczne

• Zajęcia w domach kultury

• Zajęcia w ogniskach

• Wycieczka

• inne

Środki dydaktyczne stosowane w edukacji wczesnoszkolnej; to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych, oddziaływujących na ich wzrok, słuch, dotyk…, ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości.

• TECHNICZNE

• Słuchowe (audycje radiowe, nagrania magnetofonowe, płyty…);

• Wzrokowe (film niemy, przeźrocza);

• Wzrokowo-słuchowe (film, programy komputerowe…)

• KONWENCJONALNE

• Podręcznik, Pomoce graficzne, Modele, Okazy naturalne, inne

Zasady nauczania - normy postępowania dydaktycznego, ich przestrzeganie umożliwia osiąganie celów kształcenia (normy prakseologiczne odnoszące się do działań praktycznych);

• Zasada motywacji (każde działanie ucznia ma swoją przyczynę. Potrzeby uświadomione motywują do działania);

• Zasada aktywności (świadomy i aktywny udział zależy od motywacji, od zainteresowań…);

• Zasada praktyczności (wiązania teorii z praktyką, a przede wszystkim z otaczającą dziecko rzeczywistością przyrodniczą, społeczną, techniczną i kulturową; wskazuje na zależności);

• Zasada bezpośredniości (poglądowości; bezpośredni wielozmysłowy kontakt z poznawaną rzeczywistością, czyli polisensoryczne poznawania: „dziecko tyle zna świata, ile ma go pod powiekami”, „dziecko poznaje świat rękoma”;

• Zasada receptywności (przystępności; uczyć najpierw tego, co bliskie, potem tego, co dalekie; przechodzić stopniowo od łatwego do trudnego; od znanego do nieznanego);

• Zasada systemowości (systematyczności; rozkład określonych działań w czasie: nawiązywanie do posiadanej już wiedzy; dzielenie nowego materiału na mniejsze logiczne części, streszczanie, powtarzanie całości);

• Zasada trwałości (powtarzanie najważniejszych treści: orientacyjne; gruntujące, uzupełniające, porządkujące, utrwalające);

• Zasada zespołowości (rozwojowi psychospołecznemu sprzyja sytuacja, gdy grupa społeczna w której uczestniczy jest bardziej zwarta i nastawiona na działanie w zespole; ważna jest wzajemna akceptacja w zespole klasowym);

• Zasada indywidualizacji ( każda klasa tworzy zespół zróżnicowanych indywidualności, każde dziecko jest inne i wymaga indywidualnego podejścia).

Zasady wychowania - wskazują obiektywne prawidłowości, których przestrzeganie umożliwia nauczycielowi osiąganie założonych celów edukacyjnych;

• Zasada życzliwości w stosunku do dziecka ( przejawianie pozytywnych uczuć do dziecka, rozumienie motywów postępowania, zaspokajanie potrzeb…);

• Zasada zainteresowania osobistymi sprawami dziecka (niesienie pomocy, służenie radą…);

• Zasada lojalności wobec dziecka (rzetelność, uczciwość, dochowywanie tajemnic…);

• Zasada poszanowania godności dziecka (uznawanie potrzeb, odnoszenie się z szacunkiem, nie poniżanie, zaufanie…);

• Zasada równego traktowania (postępowanie sprawiedliwe społecznie, nie przyznawanie przywilejów, nie robienie wyjątków, obiektywność ocen, dostosowanie wymagań do możliwości…);

• Zasada poważnego traktowania (uzasadnianie poleceń, docenianie wysiłków, liczenie się z wyrażanym przez dziecko zdaniem, dotrzymywanie obietnic…);

• Zasada wielkoduszności wobec dziecka (wybaczanie urazów i przewinień, nie traktowanie uchybień dziecka za przejaw złej woli, nie obrażanie się na dziecko…);

• Zasada szacunku dla zdania i poglądów dziecka (zezwalanie na wyrażanie własnego zdania, tolerancja dla przekonań i poglądów, stosowanie życzliwej perswazji…);

• Zasada samokrytycyzmu nauczyciela (umiejętność przyznania się do pomyłki, błędu, przeproszenia dziecka…).

• inne

5. Ocenianie opisowe - temat, którego nie było na wykładach

Kontrola osiągnięć szkolnych w połączeniu z oceną jest nieodłącznym elementem procesu kształcenia. Na kontrolowanie i ocenianie składają się czynności nauczyciela, których celem jest zebranie informacji potrzebnych dla podjęcia rozumnej - obiektywnej i sprawiedliwej oceny postępów w uczeniu się i zachowaniu (Irena Adamek);

Właściwości oceny: obiektywność; jawność; jasność; instruktywność;

Ocenianie opisowe w edukacji wczesnoszkolnej to: opisywanie, informowanie o postępach ucznia w nauce i jego postępy w rozwoju.

Główne funkcje oceny opisowej (Ewa Misiorna):

• informacyjna- ma wykazać, co dziecko rozumie, potrafi, czego nie rozumie.. Ważna jest też ocena wkładu pracy dziecka;

• korekcyjna - ma wykazać nie tylko braki w wiedzy i umiejętnościach dziecka, ale również możliwości nadrobienia tych braków czy zaległości;

• motywacyjna - ma zachęcić do podejmowania wysiłku, stwarzać nadzieje na osiągnięcie sukcesu, dodawać dziecku wiary w jego możliwości.

Walory oceny opisowej wg Ireny Adamek:

• dostrzega wysiłek dziecka i umacnia wiarę we własne siły;

• przygotowuje dziecko do samokontroli i samooceny;

• zapewnia dziecku komfort psychiczny;

• uczy rozsądnej współpracy i wzajemnej pomocy;

• zachęca do podejmowania zadań, za które nie grozi negatywna ocena;

• umożliwia osiąganie lepszych wyników w uczeniu się;

• dowartościowuje, powoduje, że dziecko uczy się dla radości zdobywania wiedzy a nie dla stopni...