Mukopolisacharydoza
Mukopolisacharydozy należą do grupy lizosomowych chorób spichrzania. Istnieje siedem różnych typów mukopolisacharydoz.
Mukopolisacharydoza Typ I
Mukopolisacharydoza typu I została opisana w jednej z publikacji na podstawie przypadków dwóch pacjentów w 1919 roku przez austriackiego lekarza prof. Pfaundlera. Tam właśnie nazwano tę chorobę Morbus Hurler (M. Hurler). W 1962 lekarz Scheie i jego współpracownicy opisali klasyczny przypadek choroby Morbus Scheie. Chodzi tu o drugi wariant mukopolisacharydozy typu I.
Mukopolisacharydoza typu I - defekt iduronidazy, może mieć różne stopnie nasilenia objawów:
Na jednym biegunie znajduje się MPS I H (M. Hurler), który jest najcięższym przypadkiem choroby, wywołanej brakiem iduronidazy. Dziecko z tą chorobą wygląda bardzo charakterystycznie (o tym i o symptomach choroby piszemy na dalszych stronach).
Na drugim biegunie znajduje się MPS I S (M. Scheie), należąca do łagodnych typów choroby MPS. Dotyka ona przede wszystkim szkieletu, oczu i serca pacjentów.
Pacjentów, którzy mają objawy obydwu typów MPS I, zalicza się do chorych na Hurler/Scheie. Wszyscy pacjenci z MPS I mają ten sam defekt enzymatyczny i nie jest możliwe drogą badań biochemicznych ustalić, jak ciężko będzie przebiegać choroba w konkretnym przypadku.
Najnowsze badania w Niemczech pozwalają przypuszczać, że na 145000 dzieci rodzi się jedno z tą chorobą. Ogólnie szacuje się, że co 29000 rodzi się dziecko chore na mukopolisacharydozę.
Za MPS I odpowiedzialne są geny recesywne. Każdy gen jest nośnikiem informacji o cechach organizmu i jego funkcjach życiowych. Każdy człowiek ma określone geny, odpowiedzialne za produkcję enzymów, które rozszczepiają łańcuchy cukrowe. Posiadamy dla każdej cechy jeden gen matki i jeden ojca. Może się zdarzyć, że niektóre z nich będą uszkodzone; w przypadku MPS I chodzi o gen odpowiedzialny za produkcję enzymu alfa-iduronidazy. Jeśli w parze genów jeden będzie uszkodzony, nic się nie stanie, ponieważ drugi, zdrowy gen będzie pełnił swą funkcję. W przypadku dziecka chorego na MPS I oba geny w parze są uszkodzone. Rodzice są zdrowi, ponieważ każde z nich ma jeden zdrowy gen w parze. Przekazanie dziecku uszkodzonych genów powoduje, że jego organizm nie otrzymuje j informacji, jak ma być w organizmie budowany enzym. W efekcie nie zostaje on uformowany i dziecko choruje na MPS I. Prawdopodobieństwo, że dziecko urodzi się chore, wynosi 25%. Znaczy to, że w jednej rodzinie mogą urodzić się i zdrowe, i chore dzieci. Mukopolisacharydoza jest więc chorobą rzadką i mało znaną.
Dzieci z chorobą Hurlera mają bardzo charakterystyczny wygląd. Ich głowy są duże, często można wyczuć zgrubienie nad czołem. Są one spowodowane tym, że szwy ciemieniowe zamykają się wcześniej niż u innych dzieci. Nos jest szeroki, a otwory nosowe zwrócone są do góry. Oczodoły są spłycone i ma się wrażenie, jakby oczy dziecka były wysunięte do przodu. Włosy są nastroszone i grube. Także brwi są bujne i często zrośnięte ze sobą. Dzieci z chorobą Hurlera mają w ogóle zwiększony stopień owłosienia ciała. Także w przypadku dziewcząt zauważa się wyraźne owłosienie ramion, nóg i pleców. Usta dziecka są zgrubiałe, język powiększony, może on wystawać z ust. Szyja jest krótka, a brzuch wypukły i wystający. Bardzo typowy jest również chód dzieci, spowodowany uszkodzeniem systemu szkieletowego. Dzieci z chorobą Hurlera przychodzą najczęściej na świat z normalną wagą i wzrostem i w pierwszych miesiącach życia rozwijają się prawidłowo. Pod koniec pierwszego roku życia zwalnia się mechanizm wzrostu. Dzieci rosną jeszcze do ok. 3 roku życia; często nie są wyższe niż na 120 cm. Wygląd pacjentów z Scheie jest bardzo zróżnicowany. Często rozpoznaje się krępą budowę korpusu, który wyraźnie nie pasuje do długości nóg i ramion. Szyja jest krótka, usta często szerokie, a podbródek wyraźnie zaznaczony. Jednakże twarz pacjenta z chorobą Scheie może wyglądać całkiem normalnie. Chorzy mają jak pacjenci z Hurlerem typowy, chód, spowodowany defektem systemu szkieletowego, oraz najczęściej mocną budowę mięśni. Pacjenci z Hurler/Scheie mogą wyglądać tak, jak dzieci z Hurlerem, z Scheie lub posiadać cechy obu typów.
Rozwój umysłowy dzieci z Hurlerem jest znacznie opóźniony. Dzieci wolniej uczą się siadać, czasem w ogóle nie potrafią nauczyć się stać i chodzić. Zwolniony jest również proces uczenia się mowy. Niektóre dzieci potrafią wymówić tylko niektóre wyrazy, inne są w stanie nauczyć się nieco czytać. Zdolności te zdobywa dziecko jednak bardzo wolno, dlatego trzeba mu poświęcić tak dużo czasu, jak to tylko możliwe. Pacjenci z Scheie mają inteligencję w normie, ponieważ mózg nie jest w ogóle zaatakowany przez mukopolisacharydy. Dzieci z typem Hurler/Scheie mogą być normalnie inteligentni, ale wykazywać przy tym pewne zaburzenia. W przypadku tych pacjentów objawy są bardzo zróżnicowane.
Długość życia pacjentów z MPS I jest bardzo różna. Dzieci z Scheie mają normalną długość życia, ciężko chorzy pacjenci z typem H/S mogą umrzeć w dzieciństwie, inni osiągają wiek dorosły. Dzieci z chorobą Hurlera rzadko osiągają wiek dojrzewania, niektóre umierają bardzo wcześnie. Wielu pacjentów z chorobą Hurlera umiera wskutek infekcji lub chorób serca.
Mukopolisacharydoza Typ II
Mukopolisacharydoza typu II, zwana też chorobą Huntera należy do grupy mukopolisacharydoz. Nazwa Hunter pochodzi od nazwiska profesora medycyny z Kanady, który w 1917 roku jako pierwszy opisał to schorzenie u dwóch braci.
Jest to rzadkie schorzenie, dotykające jednego chłopca na 100 do 150 tysięcy urodzonych. Według danych Stowarzyszenia MPS w Polsce choroba Huntera stanowi około 20% wszystkich zachorowań na Mukopolisacharydozę.
Chorobę Huntera dziedziczy się inaczej niż pozostałe mukopolisacharydozy. Dziedziczenie związane jest z płcią - nieprawidłowy gen znajduje się w chromosomie X, co oznacza, że nosicielkami choroby są kobiety, ale chorują chłopcy (z wyjątkiem bardzo rzadkich przypadków, kiedy choroba dotknęła dziewczynki). Chłopcy otrzymują chromosom Y od swoich ojców i mają Tylko jeden chromosom X, pochodzący od matek. Kobieta, która jest nosicielką choroby Huntera ma jeden prawidłowy i jeden wadliwy chromosom X. Jeżeli przekaże ona wadliwy chromosom synowi, to nie będzie on posiadał żadnego genu z prawidłową informacją o produkcji enzymu i będzie cierpiał na chorobę Huntera. W przypadku nosicielstwa choroby przez matkę ryzyko urodzenia chorego chłopca jest jak 1:2. Ryzyko urodzenia chorego dziecka przez siostry matki - nosicielki oraz siostry jej matki wynosi również 50%.
Choroba Huntera w różnym stopniu upośledza dzieci. W zasadzie można podzielić chorych na ciężko i średnio upośledzonych. W przypadku chłopców ciężko dotkniętych chorobą można wyróżnić dwa stadia choroby. Pierwsze stadium jest zazwyczaj bardzo frustrujące dla rodziców, przechodzą je chłopcy do wieku szkolnego. W tym okresie są zazwyczaj nadaktywni, silni, trudni do upilnowania. Zdolność koncentracji jest słaba a rozwój psychiczny nie nadąża za fizycznym.
Długość życia dzieci z chorobą Huntera waha się w szerokich granicach zależnie od ciężkości przebiegu schorzenia. Może być ona znaczna u dzieci ciężko chorych pod warunkiem prawidłowej opieki i leczenia chorób układu oddechowego i krążenia. Niestety ciężko chore dzieci umierają zazwyczaj w weku kilkunastu lat, a niektóre jeszcze wcześniej.
Cierpiący na chorobę Huntera są do siebie niezwykle podobni i patrząc na kilku chłopców stojących obok siebie - wyglądają oni jak bracia. Ich charakterystyczne cechy wyglądu to pucołowate twarze z różowymi policzkami, raczej duże głowy z wydatnymi czołami, krótka szyja, szerokie nosy ze spłaszczonymi grzbietami. Wargi są zazwyczaj wąskie a język powiększony. Owłosienie ciała może być dość obfite na całym ciele, włosy są sztywne, grube, brwi krzaczaste. Obraz wypełnia wypięty brzuch i charakterystyczny sposób chodzenia oraz noszenia rąk.
Noworodki z chorobą Huntera mogą być większe od przeciętnych ale w miarę upływu lat dynamika wzrostu maleje. Ostatecznie chorzy osiągają średni wzrost pomiędzy 120 a 140 cm.
Mukopolisacharydoza Typ III
Mukopolisacharydoza typu III, zwiana jest też chorobą Sanfilippo. Nawa Sanfilippo pochodzi od nazwiska lekarza z USA, który w 1963 roku pierwszy ją opisał.
Choroba Sanfilippo może być wynikiem braku aktywności jednego z czterech enzymów i w zależności od tego, który enzym jest deficytowy rozróżniamy cztery podtypy choroby: A, B, C i D. Typ A jest najczęstszy, następnie typ B i C. Typ D jest najrzadszy i występuje sporadycznie (dotychczas jest 7 udokumentowanych przypadków na świecie). Różnice między poszczególnymi typami są niewielkie chociaż odnotowano kilka przypadków MPS III B, gdzie chorzy nie wykazywali objawów choroby aż do wieku dorosłego.
Badania przeprowadzone w Holandii pozwoliły oszacować częstość występowania choroby 1:24000. Według danych Stowarzyszenia MPS w Polsce choroba Sanfilippo występuje najczęściej i stanowi około 50% wszystkich zachorowań na Mukopolisacharydozę.
Choroba Sanfilippo w rożnym stopniu upośledza dzieci. Objawy narastają stopniowo, co pozwala przystosować się do nich. Wyróżnia się trzy podstawowe stadia choroby. Pierwsze stadium jest zazwyczaj bardzo frustrujące dla rodziców, przechodzą je dzieci do wieku szkolnego. Rodzice niepokoją się przyszłą sytuacją dziecka, które pójdzie do szkoły i może mieć problemy z powodu nienadążania za rówieśnikami, swego trudnego charakteru i nadaktywności ruchowej. Wiodącym objawem drugiego stadium choroby jest aktywność ruchowa i niespokojne zachowywanie się dziecka. W trzeciej fazie choroby Sanfilippo rozwój dziecka ulega wyraźnemu zahamowania. Coraz trudniej jest mu utrzymać równowagę, często upada w czasie spaceru lub biegu. Może przestać zupełnie chodzić. U większości dzieci już nie chodzących następują bardzo widoczne zmiany w układzie kostnym (skrzywienie kręgosłupa). Na skutek stałego przebywania w pozycji leżącej lub półsiedzącej wymagają wielu zabiegów pielęgnacyjnych, by m.in. zapobiec odleżynom.
Dzieci z chorobą Sanfilippo osiągają ciężar ciała odpowiedni do wieku (w stosunku do dzieci zdrowych), a zmiany wyglądu są mniejsze niż w innych mukopolisacharydozach. Włosy są grube, szorstkie, cale ciało jest zresztą bardziej owłosione niż u dzieci zdrowych. Brwi są ciemne krzaczaste zrośnięte ze sobą.
Długość życia waha się w bardzo szerokich granicach. Przeciętnie wynosi 14 lat, ale część chorych umiera znacznie wcześniej podczas gdy inni dożywają wieku 20 lat. Sporadycznie w lżejszych przypadkach choroby chorzy żyją do lat 30, a zupełnie wyjątkowo do 40.
Mukopolisacharydoza typ IV
Choroba Morquio znana jest jako MPS IV. Nazwa choroby pochodzi od dr Morquio - pediatry z Montevideo w Urugwaju, który w 1929 roku opisał rodzinę z czwórką chorych dzieci. Ponieważ takie samo schorzenie zostało opisane w tym samym roku przez dr Breilsforda z Birmingham, czasami używa się nazwy choroba lub zespół Morquio - Breilsford.
Częstość choroby szacuje się na pomiędzy 1 na 40000 , a 1 na 200000 urodzeń. Stowarzyszenie Brytyjskie posiada dane, że przez okres 10 lat w Wielkiej Brytanii urodziło się 40 dzieci z chorobą Morquio.
Dzieci z chorobą Morquio zwykle rosną dobrze do około 18-go miesiąca życia. Te z cięższą postacią choroby zwykle przestają rosnąć w wieku 8 lat. Ostateczny ich wzrost może mieścić się w zakresie: 90-120 cm inne dzieci rosną do lat kilkunastu osiągając wzrost do 150 cm. Tułów jest względnie krótszy w porównaniu z kończynami.
W przebiegu choroby twarz dziecka zmienia się: usta stają się szersze, szczęki grubsze, a grzbiet kostny nosa ulega spłaszczeniu, Szyja jest bardzo krótka, struktura włosów nie jest jednak zmieniona, jak to obserwuje się w innych postaciach MPS.
Mózg nie jest zajęty procesem chorobowym, dlatego dzieci z chorobą Morquio wykazują zwykle prawidłowy rozwój umysłowy.
Na podstawie : internet - witryny informacyjne Stowarzyszenia MPS Polska