Pojęcie finanse wywodzi się ze średniowiecznej łaciny gdzie, słowo finitio oznaczało orzeczenie sądowe rozstrzygające spory o zapłatę określony należności pienię. Finansesą kategorią ekonomiczną i prawną. Finanse definiowane są jako zjawiska pieniężne polegające na gromadzeniu i wydatkowaniu środków pieniężnych. Można dokonać podziału na: finanse publiczne i prywatne. Fin.publiczne są to publiczne zasoby finansowe i gospodarowanie nimi. Cechy finansów publicznych: 1 fin. Pub. objęte są tzw. władztwem finansowym państwa, z którego wyni-ka przymus państwowy, 2 fin. Pub. prowadzone są w celach społ 3 tylko państwu przysługuje prawo emisji pieniądza, 4 rozmiary Fin. Pub. są zdecydowanie większe od rozmiarów Fin. Prywatny., |
Wśród Fin. Pub. wyróżnia się: finanse państwa, Fin. jst. Gos-ka Fin.to całokształt czynności organizacyjnych i prawnych zw. z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych. Polityka Fin. jest to świadoma i celowa działalność ludzi i instytucji polegająca na osiąganiu wytyczonych celów za pomocą instytucji finansowych. Funkcje finansów publicznych: funkcja fiskalna polega na pozyskiwaniu środków które są przeznaczane na cele ogólnospołe. funkcja lokacyjna polega na rozmieszczeniu środ. produkcji w różnych rodzajach działalności, funkcja kontrolna jest to statystyczne i rachunkowe ewidencjonowanie rozmiarów poszczególnych zjawisk finansowych. |
System Fin. to ogół zasad i instytucji stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i w danym czasie normy prawa finansowego. Pr Fin. to ogół norm regulujących działalność finansową. Jest to gałąź pr. Pub., którego przedmiotem są normy prawne dotyczące publicznych zasobów pieniężnych. Pr. Fin. może być rozpatrywane w ujęciu szerokim bądź wąskim. W ujęciu szerokim do prawa finansowego zaliczamy wszystkie te normy które dotyczą gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych bez względu na to czy są równocześnie zaliczone go innych gałęzi prawa. W wąskim ujęciu tylko te które nie należą do innych gałęzi prawa. Stosunki prawno-finansowe są regu lowane normami prawa finansowego. |
Cechy prawa finansowego: 1 w prawie finansowym charakterystyczne jest tzw. rozczłonkowanie normy, polega na tym, że brak jest sankcji, jest hipoteza i dyspozycja a sankcja znajduje się w innym akcie prawny, 2 stosunki prawno finansowe mają charakter materialny, 3 akty prawa finansowego mają charakter ogólny, 4 na gruncie prawa finansowego charakterystyczna jest nie równorzędna pozycja podmiotów tego prawa, z jednej strony występuje podmiot czynny tzw. uprawniony a z drugiej strony podmiot bierny tz. zobowiązany, 5 podmioty pr. fin muszą posiadać tz. zdolność prawno - finansową, którą przyznaje ustawodawca,
|
Źródłami prawa finansowego są: 1 Konstytucja, istotne znaczenie ma oprócz 10 art. 4 i 217, w rozdziale samoż. Ter. są odniesienia do Fin. publi 2 Ustawy i ratyfikowane umowy międzynarodowe- ustawa finansach publicznych i ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, 3 akty wykonawcze do ustaw, 4 akty prawa miejscowego. Administracja finansowa jest częścią ad. Pub i można dokonać podziału na: 1 organy zarządzające finansami - Sejm i Senat, organy jednostek samorządu terytorialnego, 2 organy wykonawcze - minister finansów, organu ad.państ i samorzą-naczelnicy urzęd skarbo i dyrektorzy izb skarbowych, wójt, burmistr, prezydent, starosta, marszałek, 3 organy kontrolne-NIK, RIO, organy podatkowe, audytor wewnętrzny. |
Jednym z ważniejszych pionów amin. finans jest pion podatkowy. Organami podatkowymi są: 1 jako organy I instancji - naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów celnych oraz wójtowie, burmistr, prezydenci miast,
2 jako organy II instancji - dyrektorzy izb skarbowych, dyrektorzy izb celnych oraz 3 Minister Finansów w określonych kategoriach spraw. Przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego to wójt, burmistrz, prezydent miasta. Podstawowym obok Konstytucji źródłem prawa finansów publicznych jest ustawa o finansach publicznych. |
Ustawa o fin publ określa m. in: 1 zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetów, 2 zasady i tryb gospodarowania środkami finansowymi publicznymi, 3 zasady zarządzania państwowym długiem pub oraz procedury ostrożno- ściowe i sanacyjne (naprawcze), 4 zasady i sposoby zapewnienia jawności i przejrzystości fin publ, 5 formy organizacyjno - prawne jednostek sektora finansów publiczny a także zasady kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych. (deficyt, dług publiczny, jednostki wchodzące w skład sektora fin public) W doktrynie uznaje się, że przychody mają charakter zwrotny w odróżnieniu od dochodów, które są bezzwrotne. |
Środkami publicznymi są: 1dochody publiczne, 2środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, 3środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi - inne niż z Unii i EFTY, 4przychody pochodzące: a) ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych, b) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, c z otrzymanych pożyczek i kredytów, d) z prywatyzacji, e) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności źródeł) z innych źródeł . |
Wśród dochodów publ. podstawowe znaczenie mają daniny publ: podatki składki, opłaty, oraz inne świadczenia których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw. Zgodnie z art. 84 Konst - „każdy jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów publicznych, w tym podatków określonych w ustawie”. Powstaje problem określenia relacji danin pub licznych do praw i wolności obywa Istnieją tu 2 przeciwsta poglądy: I pogląduważa się, że ciężary publ są ograniczeniem praw i wolości obywatel i jednocześnie przyznaje się prymat tym ostatnim (prawom i wolnościom obywatel) tzn., że ograniczenie to może nastąpić tylko w niezbędnym zakresie, II pogląd zgodnie z odmiennym poglądem ciężary publ należy traktować jako odrębną sferę powinności wynikającą „z ofiary na rzecz państwa”. |
a) Wśród danin publ. najistotniejsze znaczenie ma z kolei podatek. Został on zdefiniowany w ordynacji podatkowej i jest to: publiczno - prawne, przymusowe, bezzwrotne, Nieekwiwalentne świadcz. pieniężne na rzecz Skar Pańs, gminy, powiatu lub woj. wynikające z ust. podatko. (Wszystkie cechy odnoszą się do wszystkich danin publicznych.) Przymusowość podatków związana jest z władztwem podatkowym i oznacza możl zastosowania środków przymusu (egzekucji administracyj należności pieniężnych) w braku dobrowolnego spełnienia świadczen. Bezzwrotność oznacza, że raz pobrane świadczenie nie może być w jakiejkolwiek formie zwrócone. Nie dotyczy to jedynie sytuacji gdy został pobrane nienależnie bądź w wysokości wyższej od należnej. |
Nieekwiwalentność (nieodpłatność) oznacza, że na uiszczenie świadczenia nie otrzymujemy żadnego świadczenia zwrotnego. Mówi się jedynie o tzw. odpłatności ogólnej, która oznacza, że środki pochodzące z podatków przeznacza się na cele publiczne. Pieniężny charakter (świadczenie pieniężne) oznacza, że wysokość podatku musi zawsze być wyrażona określoną kwotą pieniężną. c) Kolejną danina publiczna jest opłata, posiada wszystkie cechy właściwe dla podatku z wyjątkiem nieekwiwalentności - za uiszczoną opłatę otrzymujemy od związku publprawne świadczenie wzajemne. Ze względu na relację wysokości opłaty i wartości świadczenia wzajemnego wyróżniamy: |
1 opłaty, które odpowiadają wartości świadczenia wzajemnego, 2 opłaty, w których występuje dysproporcja między wartością opłaty a wartością świadczenia wzajemnego, 3 za uiszczenie opłaty nie otrzymujemy praktycznie świadczenia wzajemnego, bądź jego wartość jest znikoma. Do danin publicznych zaliczamy też dopłaty oraz cła. Zgodnie art. 217 Kons. w ust nakładaj podat należy określić: podmiot podatku, przedmiot stawki podatkowe, zasady przyznawania ulg i umorzeń, kategorie podmiotów zwolnionych z podatku. Są to tz. elementy konstrukcyjne opodatkowania. Należy tu również wymienić podstawę prawną opodatkowania. |
|
|
|
|
Podmiot podatku to jednostka życia społecznego, na której z mocy ustawy ciąży obowiązek podatkowy. Jednostka ta musi posiadać zdolności prawno - podatkową nadana jej przez ustawodaw. Najczęściej pokrywa się ona z podmiotowością cywilno - prawną. Przedmiot podatk pozwala udzielić na pyt.„ od czego podatnik zapłaci podat?” Stawka podatkowa to współczynnik określający wysokość podatku przy danej podstawie opodatkowania. Wśród stawek podatkowych można dokonać klasyfikacji biorąc pod uwagę dwie cechy stawki podatkowej: 1 jej rodzaj - tu wyróżniamy: a stawki stałe - nie zmieniają się wraz ze zmianami podstawy opodatkowania, b stawki zmienne - ulegające zmianom wraz ze zmianami podstawy opodatkowania. |
Wśród stawek zmienn. występują: progresja - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania rośnie stawka (podatek dochodowy rośnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania),degresja, regresja - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania stawka maleje; 2 sposób jej wyrażenia - mamy tu: a stawki kwotowe - wyrażona kwotą pieniężną dla danej podstawy opodatkowania (np. 0, 35 zł za m 2 ) b stawki procentowe Podstawa opodatkowania Mimo braku jej wymienienia w art. 217 Konst przyjmuje się na gruncie doktryny i orzecznictwa Tryb Konsty, że musi być regulowania w drodze ustawy.Jej istota przejawia się w tym, że warunkuje wymiar podatku we właściwej wysokości. |
Podst. opodatkowania najczęściej definiowana jako ilościowe lub wartościowe ujęcie przedm. opodatko. W każdym przypadku podstawa opodatkowania związana jest z aspektem czasowym - wymaga się wskazania w jakich odstępach czasu następ ujmowanie przedmiotu opodatkowania w ramy ilościowe bądź wartościowe. Z podstawą opodatkowania ściśle wiąże się instytucja minimum podatkowego, które polega na obniżaniu podstawy opodatkowania o pewną stałą kwotę lub każdorazo -wym wyłączeniu z niej określonych zakresów. Z podstawą opodatkowania wiąże się też kumulacja podatkowa, która polega na sumowaniu podstaw opodatkowania w celu wyliczenia podatku w pewnej łącznej kwocie. |
Istnieją instytucje, w których świadomie odstępuje się od wskazania podst opodat. Są to: 1 ryczałt podatkowy, 2 repartycja kontyngentu podatko. Zwolnienia podatkow ograniczają zakres podmioto lub przedmiotowy ustawy i dlatego dzieli się je na: zwolnienia podmio lub przedmio. Ulgi podatkowe dzieli się na: 1 ulgi systemowe-regulowane w ustawach podatko, wiążą się one z obniżeniem: podst opodatkowa, stawki podatku, kwoty należnego podatku; 2 ulgi w spłacie zobowiązań podatkowy-regulowane w ustawie Ordynacja podatkowa-przyznawane są w oparciu o uznanie administr.
|
Do dochodów publi oprócz danin publicznych zalicza się również: 1inne dochody należne na podstawie odrębnych ustaw, 2spadki, zapisy, darowizny w formie pieniężnej, 3dochody z mienia. Sektor fin publi-zaliczamy jednostki które można podzielić na podsektory: 1rządowy - obejmujący organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały i inne, 2samorządowy-obejmujący jst, ich organy oraz związki i inne, 3ubezpieczeń społ. -obejmujący ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze. JednSekFinan publi mogą być tworzone w formach określonych w ust. o fin publi oraz na podstawie odrębnych ustaw jako państwowe lub samorządow osoby prawne albo jako państ. Jed. Orga. nie posiadające osobow prawnej. |
Do podstawowych form organizacyjn -prawnych jed.sek.fina.publi należą: 1jednostki budżetowe- rozliczają się z budżetem tzw. „metodą brutto” - co oznacza, że swoje wydatki pokry wają bezpośrednio z budżetu a pobrane dochody odprowadzają także do budżetu, od tej zasady istnieje wyjątek-Jedn. budżetowe uzyskujące dochody z tytułów wyraźnie określo nych w ustawie mogą je gromadzić na wydzielonym rach. dochodów własny Jednostki budżetowe co do zasady nie posiadają osobowości prawnej a więc przyjmuje się, że działają w imieniu i na rachunek odpowiednio Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu, a podstawa jej gospodarki finansowej jest plan finansowy. |
Jed. Bud. są tworzone, likwidowane, łączone lub przekształcane przez: A ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów i inne organy działające na postawie odrębnych przepisów - państwowe jednostki budżetowe organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe. PYTANIE - EGZAMIN Państwowa jednostka budżetowa może być tworzona przez ….. 2zakłady budżetowe to takie jed sek.fin. publi które: odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania, pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych z tym, że zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu dotacje, które jednak nie |
mogą przekroczyć 50 % kosztów jego działalności, zakład budżetow rozlicza się metodą netto-wpłaca do budżetu nadwyżki środków obrotowych ustalone na koniec okresu rozliczeniowego, działa na podstawie planu finansowego; Zakłady budżetowe są tworzone, łączone, likwidowane i przekształcane na zasadach obowiązujących dla jed. budżetowy 3gospodarstwa pomocniczeGP - które są wyodrębnionymi z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym częściami jej podstawowej działalności lub wyodrębnioną działalnością uboczną GP pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów: |
własnych z tym, że gospodarstwo to może otrzymać z budżetu dotacje przedmiotowe oraz dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan Fin. GP wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku przy czyn sprzedaży usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej dokonuje się po kosztach własnych GP są tworzone, likwidowane i przekształcane przez kierownika jednostki budżetowej po uprzednim uzyskaniu zgody: A właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody- w przypadku GP państ jedn budżetow B zarządu jst- w przypadku GP gminnych, powiatowych lub wojewódzkich jednostek budżetowyc |
C fundusze celowe-fundusze powoł ane ustawowo, których przychody pochodzą ze środków publicznych a wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań. Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub jako wyodrębniony rachunek bankowy D fundusze motywacyjne-są środka finansowymi gromadzonymi przez państwowe.jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych z części dochodów budżetu państwa pochodzących z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienia prze stępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw i wykroczeń skarbowych
|
Fundusze motywacyjne są przeznaczane na nagrody dla pracowników i funkcjona-riuszy, którzy bezpośrednio przyczynili się do uzyskania dochodów budżetu państwa z wyżej określonych tytułów |
|
Egzamin
Przykładowe pytania:
Środkami publicznymi są
Środkami publicznymi nie są
Wyłączną inicjatywę w zakresie budżetu państwa posiada - Rada Ministrów
Jest to projekt rządowy.
14. 02. 2009 r. - 8, 30 - 9, 00
3 grupy - Każda grupa - inne pytania
Test - ok. 20 pytań
Test jednokrotnego wyboru -
60 % odpowiedzi poprawnych - 11 - 13 pytań
W przypadku błędnej odpowiedzi wskazać która jest błędna - napisać - źle
Wskazać odpowiedź - poprawna
2