Wewnętrzne zróżnicowanie odmian funkcjonalnych współczesnej polszczyzny.

Czynniki różnicujące odmiany polszczyzny:

• Geograficzne

• Społeczne

• Geo-społeczne

• Biologiczne i psychosomatyczne

• Genealogiczne

• Stylistyczne

• Sytuacyjne

Schemat typologiczny języka potocznego ogólnego:

• Odmiany regionalne

• Odmiany biologiczne (biolekty)

• Odmiany socjalne (socjolekty)

• Odmiany psychosomatyczne (psycholekty)

• Odmiany zawodowe (profesjolekty)

Socjolekty

Odmiany językowe związane z grupą społeczną:

• Klasą

• Warstwą

• Środowiskiem

W społecznościach, w których istnieją różnice i bariery grupowe, sprawa jest prosta: określona grupa = określona odmiana języka. We współczesnej Polsce nie można dokonać takiej kwalifikacji. Kwestia podziałów klasowych jest dyskusyjna.

Warunki istnienia socjolektu:

• Istnienie środowiska społecznego (więzy grupowe, więzy zawodowe, kulturowe, towarzyskie)

• Względna stabilność grupy

• Silne poczucie odmienności w stosunku do innych grup

• Ciągłość tradycji

• Częstotliwość kontaktów członków grupy

Próba klasyfikacji odmian (D. Buttler)

• Gwary nominatywne ( uzupełnianie zasobów języka ogólnego)

• Gwary maskujące (utajnianie wypowiedzi)

• Gwary ekspresywne (podtrzymywanie więzi koleżeńskich)

Podział gwar środowiskowych (S. Grabias)

• Zawodowe

• Ekspresywne

W ich obrębie:

• Genetycznie jawne

• Genetycznie tajne

W obrębie socjolektów wyróżniamy:

• Socjolekty dużych i znaczących grup społecznych, tworzących duże skupiska na określonym terytorium, np. socjolekt górniczy, język chłopów

• Socjolekty środowiskowe grup nieformalnych, np. język złodziei, gitowców

• Socjolekty środowiskowo - towarzyskie. Język grup powstałych na zasadzie dobrowolnych zrzeszeń, towarzystw, klubów, np. język myśliwski, wędkarski.

• Socjolekty grup zinstytucjonalizowanych i zorganizowanych, np. wojska, żołnierzy, marynarzy
  

2