\GENETYCZNA TEORIA TEMPERAMENTU BUSSA I PLOMINA
Temperament
zespół dziedziczonych cech osobowości, które ujawniają się już we wczesnym okresie życia jednostki (już w pierwszym roku życia)
stanowi on podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości
pełni ważne funkcje w interakcji człowiek - środowisko
Podstawowe cechy temperamentu:
emocjonalność (emotionality)
aktywność (activity)
towarzyskość (sociability)
EMOCJONALNOŚĆ - składniki:
Niezadowolenie (niezróżnicowana emocjonalność, dystres)
tendencja do łatwego i silnego reagowania niepokojem, którego ważny składnikiem jest poziom pobudzenia układu sympatycznego (zdeterminowany genetycznie)
trudności w zachowaniu spokoju
duża wrażliwość na bodźce wywołujące niezadowolenie
najlepszy behawioralny wskaźnik: płacz lub gotowość do płaczu
wymiar: brak reakcji - intensywne, trudne do opanowania lub niekontrolowane reakcje (płacz, krzyk, napady złego humoru)
EMOCJONALNOŚĆ - składniki:
Strach
tendencja do reagowania strachem
wyodrębnia się z niezróżnicowanej emocjonalności (niezadowolenia) w 2-3 miesiącu życia
wiąże się ze skłonnością do unikania awersyjnej stymulacji i bodźców zagrażających
behawioralny wskaźnik: płacz lub przeraźliwy krzyk (wrzask)
przejawy u dzieci: bieg, odskakiwanie, chowanie się, przerwanie aktywności lub jej zmiana
przejawy u dzieci i dorosłych: reakcje mimiczne, reakcje fizjologiczne, uczucie narastającego napięcia, lęku i przewidywanie negatywnego wydarzenia
EMOCJONALNOŚĆ - składniki:
Złość
tendencja do reagowania złością
ujawnia się ok. 6 miesiąca życia
wywołana przez bodźce, które drażnią lub frustrują
obejmuje skłonność do:
agresji, w której agesor jest rozzłoszczony i chce zadać ból lub wyrządzić szkodę ofierze;
agresji instrumentalnej - umiarkowane napady złego humoru (przede wszystkim u dzieci)
typowe przejawy u małych dzieci: atakowanie, odsuwanie lub odpychanie przedmiotów, lub głośne skarżenie się na szkodliwy bodziec
wrogie nastawienie (awersja lub nienawiść) do innych
przypisywanie negatywnych atrybutów osobom, wobec których jest się wrogo ustosunkowanym (u dzieci starszych i dorosłych)
AKTYWNOŚĆ
jest związana z wydatkowaniem energii fizycznej i obejmuje tylko czynności motoryczne
wymiar: bezruch - skrajnie energetyczne zachowanie
jedyna cecha w teorii, która odnosi się do stylu zachowania
główne składniki:
tempo - szybkość działania
wigor - siła lub intensywność reakcji
drugorzędne składniki:
wytrzymałość - tendencja do kontynuowania pracy / zabawy wtedy, gdy inni ją przerwali
motywacyjny - potrzeba wydatkowania energii
TOWARZYSKOŚĆ
tendencja do poszukiwania innych ludzi i przebywania z nimi oraz unikania samotności
źródłem tej tendencji są nagrody jakie można uzyskać w kontakcie społecznym:
wspólna aktywność
uwaga otrzymywana od innych
brak poczucia izolacji
dowody na istnienie rzeczywistej interakcji (np. wyrażanie zainteresowania, zdziwienia, zgody, niezgody itp.)
mała tolerancja na odosobnienie u osób o dużej towarzyskości
tolerancja samotności u osób o małej towarzyskości
NIEŚMIAŁOŚĆ
dotyczy zachowań przejawianych w obecności osób obcych lub mało znanych
zahamowanie i skrępowanie
poczucie napięcia i dyskomfortu
dążenie do wycofania się z interakcji społecznych
1