Zdrowie wg św. Hildegardy
W całym stworzeniu, drzewach, roślinach, zwierzętach, kamieniach, minerałach są ukryte tajemnice Boże, których żaden człowiek nie może poznać, ani zbadać, ani wynaleźć, ani doświadczyć, jeśli Bóg ich sam nie objawi ...
Złote reguły życia według św. Hildegardy
Hildegardowski program zdrowia opiera się na sześciu tzw. złotych regułach życia:
Właściwie jeść i pić,
Czerpać energię życiową z czterech żywiołów świata,
Przestrzegać rozsądnej równowagi między ruchem i spokojem, czyli pracą i odpoczynkiem,
Odnaleźć naturalny rytm snu i czuwania jako równoważących się sił,
Praktykować sztukę wydalania soków powodujących choroby,
Podtrzymywać uzdrawiające siły duchowe poprzez pełnienie cnót chrześcijańskich.
Zastosowanie tych sześciu nakazów sprawia, że ciało otrzymuje to, co niezbędne do zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia, a w przypadku choroby - do zlikwidowania fizycznych i duchowych uwarunkowań dolegliwości.
Dieta wg św. Hildegardy z Bingen
Stosowanie diety hildegardowskiej nie wiąże się, jak to ma miejsce w wielu innych dietach, z ryzykiem niedoborów lub nadmiaru składników odżywczych i mineralnych. Kuchnia Hildegardy zapewnia optymalne zaopatrzenie organizmu we wszystkie niezbędne składniki, czerpiąc w odpowiednich proporcjach ze wszystkich kategorii produktów spożywczych:
z orkiszu -węglowodany złożone, błonnik, białko, witaminy, sole mineralne, nienasycone kwasy tłuszczowe
z owoców i warzyw - węglowodany proste i złożone, witaminy, sole mineralne, białko roślinne
z mleka i produktów mlecznych -białko, tłuszcze, wapń
z mięsa i produktów mięsnych - białko zwierzęce, tłuszcze.
Dieta Hildegardy to dieta głównie orkiszowo - warzywno - owocowa. Święta radziła, by orkisz był podstawą każdego głównego posiłku, czyli śniadania, obiadu i kolacji. Natomiast mleko i jego przetwory oraz mięso i produkty mięsne, traktowane w kuchni Hildegardy jedynie jako uzupełnienie jadłospisu, powinny być spożywane znacznie rzadziej i w ograniczonych ilościach.
Spośród wszystkich produktów odżywczych, które człowiek ma do dyspozycji, Hildegarda wymienia tylko trzy produkty w stu procentach wartościowe, tzn. będące środkami odżywczymi i leczniczymi w stu procentach przyswajalnymi pod każdą postacią przez każdego człowieka. To: orkisz, kasztany jadalne i koper włoski.
„Orkisz jest najlepszym ze wszystkich zbóż. Ogrzewa, odżywia, wzmacnia i jest łagodniejszym od innych ziaren. Daje człowiekowi mocne mięśnie i zdrową krew, szczęśliwy umysł i pogodną duszę („Physica” 1131, św. Hildegarda z Bingen).
Kasztany jadalne (Castanea sativa)
Są skuteczne na wszelkie dolegliwości. Spożywane w każdej postaci - surowe, gotowane, pieczone, w formie mączki - zawsze mają działanie odżywcze i lecznicze. Polecane są zatem wszystkim - zdrowym i chorym. Mają znaczące miejsce w systemie medycznym Hildegardy - ze względu na zawartość składników odżywczych i zgromadzoną energię słoneczną zapewniają pełne i harmonijne odżywienie człowieka, a przez to odbudowanie siły i odporności.
Warzywa polecane:
koper włoski, seler, fasole, cieciorka, buraki, marchew, pietruszka, chrzan, cebula, dynia, czosnek
Warzywa z ograniczeniem:
ziemniaki, papryka, pomidory, ogórki, warzywa kapustne, pieczarki.
Owoce polecane:
jabłka, kasztany jadalne, migdały, czereśnie, wiśnie, pigwa, nieśplik japoński, dereń, jeżyny porzeczki, daktyle, maliny, owoce cytrusowe, gruszki.
Niektóre przyprawy i zioła:
Bertram, galgant, cynamon, cząber, czosnek, gałka muszkatołowa, goździki, lebioda, hyzop, kmin rzymski, kolendra, koperek, krwawnik, liście laurowe, lubczyk, macierzanka, majeranek, melisa, mięta, ocet winny, pieprz, pietruszka, pokrzywa.
Galgant (Alpinia officinarum Hance albo Alpinia galangae)
Uniwersalna przyprawa o ostrym smaku, korzeń rośliny spokrewnionej z imbirem, skutecznie chroni przed załamaniem pracy układu krążenia, chorobą lokomocyjną, w stanach wyczerpania i osłabienia. Poprawia pracę serca i krwioobieg, ułatwia trawienie i wzmaga apetyt, znosi skurcze żołądkowo-jelitowe (syndrom Roemheld), zapobiega kolkom jelitowym. Galgant spożywany regularnie zapobiega bólom i osłabieniu serca oraz zawrotom głowy. Jest jednym z najlepszych środków ochrony przed osłabieniem słuchu, udarem i zawałem serca. Zalecany również w leczeniu po zawale serca.
Bertram (Anacyclus pyrethrum)
Ta drogocenna przyprawa odpowiada za przyswajanie witamin i wartościowych substancji z pożywienia oraz zapobiega ich niedoborom i zakłóceniom wzrostu. Wzmacnia i chroni system nerwowy przed toksynami i substancjami trującymi - zwłaszcza w czasie choroby - i oczyszcza jelita z resztek pokarmu. Bertram jest najważniejszym środkiem ułatwiającym wchłanianie koniecznych do życia elementów. Dzięki niemu wszystkie komórki organizmu są optymalnie zaopatrywane i chronione przed stanami niedoboru. Bertram czyni to genialnie, jednocześnie chroniąc nerwy przed przedwczesnym załamaniem, ponieważ:
Obojętnie, czy spożywa się go w stanie suchym czy w potrawach, bertram jest pożyteczny i dobry dla wszystkich - zdrowych i chorych. „wypędza” z człowieka chorobę i zapobiega zachorowaniu.
Zastosowanie: 1-3 szczypty posypać do każdego jedzenia.
Koper włoski jest trzecim ze stuprocentowo zdrowych warzyw, które mogą być spożywane również w stanie surowym. Koper włoski jest uniwersalnym środkiem wspomagającym trawienie, usuwa przykry zapach zapach ciała i z ust, zapobiega wzdęciom, zgadze, nadkwasocie, przynosi ulgę po błędach dietetycznych, ułatwia trawienie tłustych pokarmów. Polecany jest wszystkim - chorym i zdrowym.
Koper włoski zapewnia dobre samopoczucie, przyjemny zapach ciała, świeży oddech, jasność spojrzenia. Jeden litr herbaty z kopru włoskiego jako herbaty domowej jest lepszy, niż każdy chemiczny dezodorant. Ze względu na swoje olejki eteryczne, koper włoski likwiduje skurcze, usuwa śluz i oczyszcza jelita z uciążliwych gazów. Już same olejki mają właściwości antyseptyczne, zapobiegają wzrostowi bakterii chorobotwórczych i wzmacniają system immunologiczny organizmu w walce z bakteriami.
PRODUKTY NIE POLECANE:
Hildegarda wskazała również produkty spożywcze, których nie powinno się spożywać pod żadną postacią, tzw. trucizny kuchenne. Podane niżej produkty należy wykreślić z jadłospisu, ponieważ ich spożywanie szkodzi każdemu, przyczyniając się do powstawania chorób, pogłębiając już istniejące oraz ogólnie osłabiając i obciążając organizm. Są to:
por
brzoskwinia
truskawki
śliwki.
Niewskazane są również:
borówki, węgorz, wieprzowina, mięso z dzika, kiełbasy, majonez, margaryna, produkty konserwowe, produkty wędzone, artykuły z dodatkami tzw. polepszaczy smaku.
Napoje polecane:
ziołowe herbatki (ewentualnie z dodatkiem soku z cytryny, miodu, cukru trzcinowego), a zwłaszcza: z kopru włoskiego, z melisy, z róży, z pokrzywy, z szałwi,
kawa orkiszowa ,
soki owocowe i warzywne - tylko po dodaniu kawałka suchego chleba lub zmieszaniu z herbatką z kopru włoskiego, „czyste” soki mogą powodować bóle głowy,
piwo orkiszowe,
wino - zwłaszcza wino gronowe wytrawne, Hildegarda radzi pić je albo zmieszane z wodą, aby złagodzić jego moc, albo jako „gaszone wino”: szklankę wina zagotować 2 min. i szybko zalać („zgasić”) połową szklanki wody (proporcje można zmieniać w zależności od potrzeb). Pić ciepłe. Tak przygotowane wino usuwa stres emocjonalny, złość, gniew i smutek. Zalecany jest także jako napój godzący zwaśnione strony.
woda - najlepsza źródlana, uboga w sód i dwutlenek węgla
Środki słodzące polecane:
cukier trzcinowy,
miód.
Przepisy
Na dobry początek dnia
Dla Hildegardy najważniejszym w odżywianiu jest Habermus. Według Hildegardy powinien to być pierwszy posiłek w ciągu. Dla jednej osoby będą potrzebne następujące składniki:
2 szklanki wody
1 szklanka orkiszu
1 posiekane jabłko
po 1 szczypcie proszku galgantu i bertramu
2 łyżeczki miodu
cynamon
Wymieszać zmiażdżony orkisz w zimnej wodzie i gotować 5 minut, delikatnie mieszając. Dodać jabłko, galgant, bertram i miód. Pozostawić na małym ogniu przez 10 minut. Podawać ciepłe i posypane cynamonem.
Drugim najważniejszym w odżywianiu wg Hildegardy jest bulion z nóżek cielęcych, baza wszystkich zup Hildegardy.
Przepiłowane na kawałki nóżki cielęce ugotować w 2,5 l zimnej lekko osolonej wody.
Dodaj:
½ łyżeczki galgantu, bertramu i mieszanki przypraw z pelargonii
1 łyżeczkę hyzopu i piołunu
2 łyżki octu winnego (z czerwonego wina)
Dodaj:
1 dużą cebulę (posiekaną) oraz goździki i liście laurowe
korzeń pietruszki, seler, marchew, koper włoski i 3 ząbki czosnku.
Kolejne 15 min. gotować pod przykryciem. Na koniec bulion doprawić przyprawami Hildegardy.
Posty
Kolejnym filarem systemu medycznego Hildegardy jest post, służący leczeniu zarówno duszy, jak i ciała. Właściwie przeprowadzony post hildegardowski uwalnia organizm od trucizn i złogów, uaktywnia, mobilizuje i regeneruje go, jednocześnie oczyszczając i uwalniając od niepotrzebnych obciążeń duszę.
W czasie postu codzienna praca przemiany materii staje się oszczędniejsza, a niezużytkowana energia może być wykorzystana do regeneracji organizmu. A kiedy odciążone jest ciało, odpoczywa również dusza - myśli, uczucia, emocje stają się klarowniejsze. Skuteczność postu jako naturalnego środka terapeutycznego oraz stosunkowa łatwość przeprowadzenia powoduje, że określany jest mianem „operacji bez noża”.
Jednak nie każdy może pościć. Hildegarda przestrzega przed „nierozumnymi postami” i formułuje wyraźne zakazy przeprowadzania postu, wynikające z przyczyn zarówno fizycznych, jak i duchowych.
Przeciwwskazania fizyczne do stosowania postu to:
nerwice,
choroby psychiczne,
ostre infekcje,
wyniszczenie organizmu spowodowane chorobą nowotworową,
gruźlica,
ogólny bardzo zły stan zdrowia
W medycynie Hildegardy post jest środkiem pokuty, a nie celem samym w sobie. Sensem postu jest duchowe nawrócenie człowieka, przekształcenie blokujących go słabości w odpowiadające im, uzdrawiające siły duchowe. W przypadku sześciu z trzydziestu pięciu wad wymienionych przez Hildegardę w Liber vitae meritorum, post jest niewskazany albo wręcz zakazany, ponieważ może przyczynić się do ich pogłębienia.
Przeciwskazania duchowe to:
umiłowanie świata,
melancholia,
nieumiarkowanie,
pycha, niestałość,
ból istnienia (weltschmerz).
Aby post zadziałał skutecznie, był czasem odpoczynku dla ciała i duszy, niezbędne jest spełnienie pewnych warunków:
Przede wszystkim potrzebny jest tu, jak we wszystkim, umiar. Każdy powinien odnaleźć sobie tylko właściwą miarę - odpowiednią dla siebie formę i czas trwania postu.
Należy trzymać się ustalonego przez siebie porządku postu; liczy się regularność i konsekwencja.
Okres postu należy wykorzystać na prawdziwe nawrócenie, w przeciwnym wypadku wszystko po pewnym czasie wróci do stanu wyjściowego.
Post powinien zostać podjęty dobrowolnie, nie może być narzucony przez innych.
W medycynie hildegardowskiej wyróżniamy trzy formy postu:
najlżejszą - dietę orkiszowo-owocowo-warzywną,
średnią - dietę orkiszową redukującą
post ścisły
We wszystkich obowiązują pewne ogólne reguły postępowania (zostały szczegółowo opisane w książce ,,Powrót do harmonii” *).
* Walkowska Alfreda, Powrót do harmonii - Program zdrowia według św. Hildegardy z Bingen, Wrocław 2006.
Środki lecznicze
Kolejnym po diecie filarem medycyny hildegardowskiej są naturalne środki lecznicze. Spośród uniwersalnych środków, przedstawionych w księdze Physica, na pierwszy plan, jako szczególnie ważne dla naszego zdrowia, wysuwają się: miód z gruszkami i specjalną mieszanką ziół (wszewłoga górska, galgant, lukrecja i cząber), leczenie złotem, kuracja piołunem, proszek Sivesan (mieszanka kopru włoskiego i innych ziół) oraz, oczywiście, orkisz. Środki te odróżnia od innych fakt, że mogą być - a nawet powinny - stosowane profilaktycznie przez każdego.
W księdze Causae et curae święta umieściła następujące zdanie poprzedzające opis środków leczniczych:
„Przedstawione tu leki na opisane uprzednio choroby zostały wskazane przez Boga i albo człowieka wyleczą, albo musi on umrzeć, albo też Bóg nie chce, aby człowiek ten został od choroby uwolniony”
W zdaniu tym przebija wspomniane wcześniej przekonanie Hildegardy o tym, że choroba w pewnych sytuacjach może być dla człowieka błogosławieństwem, że Bóg jest obecny w procesie leczenia, prowadzi, pomaga i uwalnia od niej albo w mądrości swojej, dla dobra człowieka, decyduje inaczej. Ciekawym jest jednak fakt, iż przy opisanych niżej pięciu uniwersalnych środkach leczniczych, Hildegarda nie uczyniła zastrzeżenia: …chyba że Bóg tego nie chce. Niektórzy interpretatorzy tekstów świętej z Bingen wnoszą stąd, iż środki te mają moc przywrócenia zdrowia każdemu człowiekowi.
Wino pietruszkowe jest uniwersalnym środkiem przeciwko niewydolności serca i wszelkiego rodzaju niedomogom serca - niedokrwieniu, słabości, wywołanych stresem bólom serca oraz przy niedomaganiach zastawek serca. Sprawdziło się też jako pomocne w dolegliwościach serca na tle reumatycznym, wzmacniające serce w czasie grypy (w kombinacji z mieszanką ziołową z pelargonii) oraz przy rehabilitacji po zawale serca.
Skład:
1 l dobrego wina gronowego
10 - 12 łodyg natki pietruszki
2 łyżki octu winnego
70 - 150 g ( 3 - 7 łyżek) miodu (diabetycy - tylko 70 g)
Przygotowanie:
Wino, pietruszkę i ocet winny zagotować i gotować 5 minut; dodać miód i ponownie gotować 5 minut. Przecedzić i wlać do butelki. Przez dodanie posiekanego korzenia pietruszki napój otrzymuje silniejsze działanie odwadniające, przez co wspomaga pracę nerek, znosząc obrzęki i silniej wzmacniając serce.
Zastosowanie:
3 razy dziennie po 20 ml (1 kieliszek do likieru) po jedzeniu.
Sivesan (mieszanka ziołowa z koprem włoskim). Ten uniwersalny środek doskonale wspomaga utrzymanie i przywracanie zdrowia. Zapewnia dobry kolor skóry i naturalne trawienie, jest pomocny w dolegliwościach żołądkowych i jelitowych, poprawia przemianę materii, stabilizuje układ krążenia. Zalecany jest podczas rekonwalescencji po przebytych chorobach i operacjach. Mieszanka z koprem włoskim likwiduje zwiększoną potliwość, szczególnie nocną, będącą oznaką niestabilnego stanu zdrowia. Chroni przed chorobą wieńcową, zawałem serca, dolegliwościami żołądka i przed arteriosklerozą.
Skład:
16 g proszku z nasion kopru włoskiego (Fruct. Foeniculi pulv.)
8 g proszku galgantu (Rhiz. Galangae pulv.)
4 g proszku dyptamu (Hb. Dictamni alb.)
2 g proszku jastrzębca (Hb. Pilosellae pulv.)
Zastosowanie:
Od ½ do 1 godziny po głównym posiłku 2-3 duże szczypty w 20 ml (kieliszek do likieru) ciepłego wina np. wina pietruszkowego. W wyjątkowych okolicznościach, kiedy nie ma możliwości zażycia Sivesanu ok. godziny po posiłku, dopuszczalne jest zażycie bezpośrednio po nim, nie może to jednak stać się regułą.
INNE ŚRODKI LECZNICZE - środki lecznicze różnią się od przedstawionych wcześniej wyraźnym ograniczeniem ich stosowania. Oznacza to, że nie mogą być przyjmowane profilaktycznie, a jedynie w przypadkach wystąpienia konkretnych objawów chorobowych lub przy podwyższonym ryzyku zachorowania. Hildegarda pisze:
„… ponieważ te z ziół szlachetnych czy też z równie szlachetnych roślin przyrządzone przyprawy na nic się zdadzą ludziom zdrowym, gdy zażywane będą bez porządku [bez umiaru], a tylko im przez to szkody przysporzą [...] a kiedy zażywa je człowiek, to używać ich powinien z rozwagą i tylko wtedy, gdy ich potrzebuje.”
Święta wyznaczyła tu granicę pomiędzy uniwersalnymi środkami o działaniu leczniczym i profilaktycznym, które mogą być stosowane przez każdego w każdym czasie, a innymi środkami leczniczymi. Spośród wielu pozostawionych przez świętą receptur przedstawiamy parę kuracji pomocnych w walce z najczęściej występującymi schorzeniami i dolegliwościami.
Mieszanka ziołowa z dziewanną - skutecznym środkiem wspomagającym organizm w walce z infekcjami wirusowymi (przeziębieniami, grypą) jest mieszanka ziół z dziewanną. Zastosowana już przy pierwszych objawach nie dopuszcza do rozwinięcia się choroby, zażyta później - znacznie łagodzi objawy i skraca czas choroby.
Skład:
30 g dziewanny (Verbasci Flores)
30 g ziela kopru włoskiego (Herb. Foeniculi)
30 g kopru ogrodowego (Herb. Anethi)
20 g ziela szanty (Herb. Marrubii)
Przygotowanie:
Zioła dokładnie zmieszać, 3 łyżki mieszanki gotować w 0,5 l wina 3 - 4 minuty, odcedzić, przelać do termosu.
Zastosowanie:
Pić przy pierwszych objawach przeziębienia kilka razy dziennie ciepłe po ¼ szklanki, dzieci odpowiednio mniej.
Zupa z szanty -Tłusta zupa z szanty okazała się skutecznym środkiem ułatwiającym usuwanie nadmiaru wydzieliny w górnych drogach oddechowych (np. po przeziębieniu czy grypie). Wskazaniem do jego stosowania są przewlekłe stany zapalne zatok, gardła, migdałów oraz kaszel i chrypka.
Skład:
2 łyżki ziela szanty (Herb. Marrubii)
1 filiżanka wody
2 filiżanki wina
2-3 łyżki tłustej śmietany
Zastosowanie:
Pić ciepłe 1 - 2 razy dziennie, dorośli po ½ szklanki, dzieci w zależności od wieku i wagi odpowiednio mniej. Czas trwania kuracji: 1 - 3 tygodnie.
Przygotowanie:
Ziele szanty zalać wodą, doprowadzić do wrzenia, gotować 3 - 4 min., odcedzić. Do wywaru z szanty dodać wino i śmietanę, ponownie zagotować (ok. 2 min.).