Zołzy koni

(adenitis uguorum, coryza contagiosa eguorum)

zakaźną i zaraźliwą chorobą koni, zwłaszcza młodych, charakteryzującą się lokalnym lub uogólnionym ropnym zapaleniem węzłów chłonnych towarzyszącym infekcji górnych dróg oddechowych, co klinicznie objawia się gorączką, obrzękiem i przetokami węzłów chłonnych wymienionego odcinka układu oddechowego oraz śluzowo-ropnym wypływem z nosa.

Etiologia:

• paciorkowiec zołzowy (Streptococciis equi subsp. equi} - należy do paciorkowców ropotwórczych

• Gram (+)

• tlenowiec / względny beztlenowiec,

• jednorodny antygenowo i genetycznie

• hemoliza BETA.

• szczepy otoczkowe i bezotoczkowe (rzadziej występujące)

• szczepy różnią się w zakresie zjadliwości -

• białko M (w ścianie komórki bakteryjnej) jest antygenem i ma działanie przeciwfagocytarne

• kwas hialuronowy wytwarzanego przez otoczkę zwiększa inwazyjność zarazka

Epizootiologia:

• kontakt bezpośredni

• odporność przeciwzakaźna zależy od przeciwciał błon śluzowych IgA i IgG występujących w jamie nosowej i gardle

• chorobotwórczość dotyczy koniowatych (+ myszy)

• nosiciele główne źródło podtrzymujące infekcję oraz za pierwotną przyczynę zakażenia w uprzedno wolnym od zarazków środowisku.

• wpływ złych warunkach zoohigienicznych, żywienia i sanitarnych.

• Zachorowalność i szybkość szerzenia się zakażenia zależy od zjadliwości zarazka oraz stanu odporności zwierzęcia

W stadach wolnych do 100%, a śmiertelność wśród młodych koni aż do 10%.

W innych stadach, gdzie choroba już występowała wartości te kształtują się odpowiednio 50 i 2%.

• Wrażliwość w każdym wieku - najczęściej i najostrzej w wieku 1 - 5 lat

• zakaźna i zaraźliwa choroba

• ropie z nosa przeżywa od tygodnia do miesiąca.

• 60°C - ginie szybko

• wrażliwy na 0,6% kwas siarkowy, fenol w rozcieńczeniu 1:200, jodofory, glukonianu chlorheksydyny oraz aldehydu glutarowego

• penicylina, chloramfernikol, erytromycyna, linkomycyna i sulfonamidy.

• nosicielstwo - 6 tyg. (wyjątkowo 1 rok)

Wrota:

• aerogennie

• gruczoł mlekowy w trakcie ssania,

• oraz bardzo rzadko występujące zakażenie śródmaciczne

• przez uszkodzoną skórę

• przez pochwę podczas krycia,

• za pośrednictwem owadów, zakażonych wiader do picia, paszy, pastwisk, ścian

Patogeneza:

• O.I.: 1-21 dni

Paciorkowiec zołzowy → przeniknięcie przez błonę śluzową nosa lub jamy ustnej → miejscowe węzły chłonne →

→ namnażanie → naciek granulocytów obojętnochtonnych (ale brak możliwości szybkiej likwidacji zakażenia związany z obecnością kwasu hialuronowego, białka M oraz toksyn bakteryjnych.) →

→ obrzęk całej okolicy → utrudniający oddychanie ucisk na drogi oddechowe

Przerzuty paciorkowca zołzowego z krwią lub chłonką → ropnie jamy brzusznej, klatki piersiowej → pleuritis

→ mózgu. → do węzłów chłonnych kończyn mogą powodować zaburzenia ruchowe.

Przerzut = gorączka przerywana i utrata kondycji.

Ropnie mogą utrzymywać się wiele miesięcy (nie pękając) od pierwotnej infekcji → ponowny wysiew do górnych dróg oddechowych → epizootii w stadzie

Objawy kliniczne:

początku choroby

• uspokojenie i posmutnienie koni;

• temperatura 39,0-39,5"C;

• śluzowy → później ropny wypływ z nosa,

• lekki kaszel,

• trudności w połykaniu,

• niewielki obrzęk i wrażliwość okolicy międzyżuchwowej.

później

• wyciągnięta szyja

• temperatura wzrasta do 40-41"C

• węzły chłonne żuchwowe i zagardłowe stają się coraz bardziej obrzękłe i bolesne

• zropiałe węzły chłonne pękają w 7.-14. dniu choroby.

• przetoka zagardłowych węzłów chłonnych

do gardła → obfity wypływ z nosa.

do uchylka gardłowego, →powiększony, fluktujący i wyczuwalny w okolicy gałęzi żuchwy.

u starych zwierząt zakażenia są wynikiem zanikającej odporności:

→ przebieg nietypowy → łagodny, z niewielkim wypływem z nosa, kaszlem, niewysoką gorączką w nielicznych

przypadkach zropieniem węzłów chłonnych.

postacie łagodne mogą być wynikiem zakażeń paciorkowcami bezotoczkowymi

konsekwencje choroby:

• połowicze porażenie krtani,

• zapalenie mięśnia sercowego i niedokrwistość. Ponadto

• w 2-4 tygodnie po ostrej fazie zołzów u 1-2% koni może wystąpić wybrocznica.

A.P.:

• ropnie w węzłach chłonnych okolicy gardła, w. oskrzelowych

• ropne zapalenie opłucnej

Rozpoznanie

• badanie kliniczne i bakteriologiczne.

• ELISA

• Ze względu na możliwość okresowego siewstwa dopiero po trzykrotnym ujemnym wyniku badania bakteriologicznego można uznać, że koń nie jest nosicielem zarazków.

• u około 75% koni o przechorowaniu rozwija się silna i trwała odporność na zołzy

Diagnostyka różnicowa:

choroby wirusowe: grypę, zapalenie jamy nosowej i płuc koni oraz ronienie klaczy na tle zakażenia herpeswirusem, a także zapalenie górnych dróg oddechowych wywołane przez rinowirusy i adenowirusy.

Odróżnienie tych chorób ma znaczenie w początkowej fazie zołzów i w ich łagodnej postaci,

rokowanie pomyślne, a wyzdrowienie 2-3 tygodnie. Przy przerzutach rokowanie umiarkowanie ostrożne lub złe

Leczenie

• penicylina G prokainowa jest lekiem z wyboru.

• oksyteracyklina (uwaga na biegunki),

• zwierzęta leczone antybiotykami → brak wytworzenie właściwej odporności

→ bardziej wrażliwe na ponowną infekcję po zakończeniu terapii.

→ odwlekają pękanie ropni → przeżycie bakteri wewnątrz otorbionego ropnia.

Podjęcie leczenia

• w ciągu 24 godz. od pojawienia się gorączki → przerywa infekcję.

• w późniejszym → przedłużenie przebiegu choroby; wzrost ryzyka przerzutu !!!

wskazania do stosowania antybiotyków

• duszności związanej z utrudnionym przepływem powietrza spowodowanym obrzękiem zagardłowych węzłów chłonnych,

• długo utrzymująca się wysoka temperatura wewnętrzna (41"C i powyżej),

• silne osłabienie ogólne

• brak łaknienia.

Profilaktyka

21-dniowa kwarantanna, ( 2x dziennie mierzenie temp.; 3x badania bakteriologiczne wymazów z jamy nosowej.

Izolacja osobników z klinicznymi objawami choroby

Odkażanie sprzętu, i otoczenia

szczepienia profilaktyczne,(niska efektywność

Pismiennictwo:

Magazyn Weterynaryjny: Suplement: „KONIE”

Zołzy koni