Pytanie nr 9
1) Przekwitanie i jego objawy:
Przekwitanie (menopauza , klimakterium; gr. meno (miesiąc) i pausis (przerwa, zatrzymanie)) - etap stały w życiu kobiety, pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a początkiem starzenia się.
Menopauza jest to ostatnia miesiączka, po której następuje co najmniej 6-miesięczna przerwa. Słowo menopauza dosłownie oznacza trwałe fizjologiczne lub naturalne zatrzymanie cyklu miesiączkowego. Inaczej mówiąc, menopauza oznacza naturalne i trwałe ustanie kobiecego cyklu rozrodczego, co zazwyczaj objawia się ustaniem miesiączki inaczej zwanej menstruacją.
Objawy przekwitania :
* naczynioruchowe
o uderzenia gorąca
o bóle głowy
o poty nocne
o zaburzenia snu
* psychiczne
o uczucie zmęczenia
o drażliwość i zaburzenia koncentracji
o osłabienie pamięci
o zmniejszone libido
o zaburzenia rytmu snu
o huśtawki nastrojów
o depresja
* ze strony narządów płciowych
o suchość pochwy
o dyspareunia
o zanikowe zapalenia pochwy
o nawracające zapalenia dróg moczowych
o zaburzenia statyki narządów płciowych i nietrzymanie moczu
o świąd
o krwawienie
o wodnista wydzielina
* ze strony tkanki łącznej
o zmniejszona aktywność gruczołów łojowych i potowych
o bolesność stawów, kości
o osteoporoza - utrata masy kostnej
o bóle krzyża
* ze strony skóry, tkanki miękkiej
o zanik gruczołu piersiowego
o cienkość skóry
o zmniejszenie elastyczności
o uczucie mrowienia
* seksualne
o problemy w osiągnięciu orgazmu
o dyspareunia
W jednym z badań kohortowych dowiedziono, że menopauza wiąże się z występowaniem uderzeń gorąca, bólami stawów i mięśni oraz nastrojem depresyjnym. Menopauza nie była natomiast związana z zaburzeniami snu, zmniejszonym libido i suchością pochwy. Jednakże w innym badaniu z 2008 wykazano, że menopauza wiąże się ze obniżeniem jakości snu
2) Zespół klimakteryczny
Zespół objawów neurowegetatywnych i psychoemocjonalnych występujących w okresie przekwitania określany jest mianem zespołu klimakteryczego.
Do najczęstszych objawów tego zespołu należą: uderzenia gorąca, zlewne poty, zawroty głowy, podwyższenie temperatury ciała, obwodowe poszerzenie naczyń, kołatanie serca, zaburzenia snu. Około 85% kobiet skarży się na uderzenia gorąca, występujące zarówno w ciągu dnia jak i w nocy. Odczuwane są one przez kobiety jako nagłe uczucie gorąca, głównie skoncentrowane w okolicy głowy i szyi. Czasami towarzyszy im kołatanie serca i uczucie lęku. Zaburzenia snu obejmują zarówno trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy i wcześnie rano, jak i niemożność ponownego zaśnięcia. W wyniku ustania miesiączek dochodzi do zachwiania równowagi w sferze psychicznej. Najczęściej obserwuje się silną chwiejność emocjonalną, wzmożoną drażliwość, osłabienie pamięci, zaburzenia koncentracji i depresję. W tym okresie wydolność fizyczna i umysłowa kobiet jest upośledzona co odbija się w życiu domowym, społecznym i zawodowym.
3) Reakcje emocjonalne
U 75% kobiet obserwuje się nadmierne reakcje emocjonalne przez okres jednego roku, 25% cierpi na nie ponad 5 lat. Występują zaburzenia snu: spłyca się faza snu głębokiego, kobieta śpi czujnie i często się budzi.
Uciążliwe zlewne poty przerywają sen, doprowadzając do zaburzeń natury psychicznej i zmian w zachowaniu (12). W wyniku ustania miesiączek pojawiają się zakłócenia w sferze psychicznej. Najczęściej obserwuje się silną labilność emocjonalną, wzmożoną drażliwość, osłabienie pamięci, zaburzenia koncentracji i depresje.
4) Zmiany w narządach i tkankach zależnych od estrogenów:
Zmiany w obrębie skóry
W okresie przekwitania dochodzi do zmian w obrębie skóry i jej przydatków. Niedobór estrogenów prowadzi do zmniejszenia ilości kolagenu, co skutkuje ścieńczeniem skóry, utratą jej elastyczności i napięcia. Często obserwuje się zmiany zabarwienia w postaci bielactwa lub występowania brązowych plam. Zmniejsza się aktywność gruczołów łojowych i potowych. Efektem niedoboru estrogenów jest również wypadanie włosów i łamliwość paznokci.
Zmiany narządów płciowych
Obserwuje się zmiany zanikowe na sromie, w pochwie, macicy, jajnikach i gruczołach sutkowych. Najbardziej charakterystyczna jest atrofia nabłonka pokrywającego błonę śluzową pochwy. Staje się ona krótsza, węższa, traci swoją elastyczność i łatwiej ulega urazom. Zmiany te sprzyjają rozwojowi zapaleń pochwy i dyspaurenii (odczuwanie bólu podczas stosunków seksualnych). Zmniejszeniu ulega również macica. Niedobór estrogenów powoduje wystąpienie zmian zanikowych błony śluzowej i mięśniowej macicy. Podobny typ zmian obserwowany jest w śluzówce jajowodu. Zmianom zanikowym podlegają także gruczoły sutkowe. Następuje w nich zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej i gruczołowej, zwiększa się zaś ilość tkanki łącznej.
Zmiany w układzie moczowym
Ze względu na wspólne pochodzenie cewki moczowej i pochwy obserwuje się w obu narządach podobne zmiany, głównie zanikowe. Pojawia się nietrzymanie moczu, częstomocz, bolesne oddawanie moczu, bakteryjne zapalenie pęcherza moczowego. Zmiany zanikowe w obrębie układu moczowego wynikają nie tylko z niedoboru estrogenów, ale również z powodu ogólnoustrojowego procesu starzenia się organizmu.
Zmiany w kościach
Niedobór estrogenów powoduje nasiloną przebudowę kości. Po osiągnięciu szczytowej masy kostnej rozpoczyna się fizjologiczny proces utraty kości zwany osteopenią. Z powodu przeważających procesów resorpcyjnych nad procesami kościotworzenia dochodzi do powstania osteoporozy.
5) Osteoporoza, dolegliwości bólowe, zmiany metabolizmu lipidów
a) Osteoporoza Po menopauzie zmniejszeniu ulega aktywność komórek biorących udział w tworzeniu struktury kostnej. Mowa tu o osteoblastach. Poza tym występują zaburzenia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym. Obserwuje się również spadek syntezy kalcytoniny, której funkcja polega m.in. na hamowaniu aktywności komórek rozpuszczających kość (osteoklasty). Wynikiem tego jest przyspieszona utrata masy kostnej. Dotyczy ona zarówno elementów mineralnych jak i macierzy kostnej. Najbardziej wrażliwe na efekty metaboliczne niedoboru estrogenów są kości beleczkowate. Charakterystyczne dla osteoporozy złamania pojawiają się w miejscach, gdzie występuje duża ilość kości beleczkowatych, jak kręgi, dystalny odcinek kości promieniowej. Złamania wtórne do osteoporozy są przyczyną poważnych powikłań, które z kolei mogą prowadzić do trwałego inwalidztwa lub śmierci. Szczególnie niebezpieczne u kobiet w podeszłym wieku jest złamanie szyjki kości udowej. Szacuje się, że z tego powodu umiera 20-30% chorych w przeciągu sześciu miesięcy, często nie opuszczając łóżka szpitalnego, natomiast wiele z tych które przeżyły pozostaje inwalidami do końca życia.
b) Dolegliwości bólowe bóle kręgosłupa, stawów biodrowych i kolanowych…hmm..i nie wiem co jeszcze
c) Zmiany metabolizmu lipidów Estrogeny mają istotny wpływ na metabolizm lipidów. Zanik czynności jajników jest związany ze wzrostem stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu lipoprotein o małej gęstości (low density lipoprotein - LDL) i trójglicerydów. Towarzyszy temu spadek stężenia cholesterolu lipoprotein o dużej gęstości (high density lipoprotein - HDL). Wysoki poziom C-LDL jest najważniejszym czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca (coronary heart disease - CHD).
Do okresu menopauzy jest on mniejszy u kobiet niż u mężczyzn, po menopauzie jest większy u kobiet. Zmiany w stężeniu C-HDL nie są tak oczywiste, ale C-LDL, C-HDL i TG są uznanymi czynnikami ryzyka CHD . Kobiety umierają z powodu choroby niedokrwiennej serca średnio 10-15 lat później niż mężczyźni. Po 50 roku życia następuje znaczne zwiększenie częstości występowania CHD u kobiet.
Kliniczne objawy miażdżycy obserwuje się znacznie częściej, jeżeli u tego samego pacjenta występują dwa lub więcej czynników ryzyka. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej pozwala zmniejszyć to zagrożenie o 50%. Stwierdzenie nieprawidłowych wartości profilu lipidowego jest niewątpliwym wskazaniem do podjęcia działań terapeutycznych, takich jak: zalecenia dietetyczne, aktywność fizyczna, estrogenoterapia i inne leki korzystnie wpływające na gospodarkę lipidową.
Do rozpoznania hiperlipidemii potrzebne jest co najmniej dwukrotne, a najlepiej trzykrotne oznaczenie stężenia lipidów w surowicy krwi. Podstawą rozpoznania jest wartość średnia. Prawidłowe wartości stężenia cholesterolu w surowicy krwi powinny mieścić się poniżej 200 mg% (5,2 mmol/l), łagodna hipercholesterolemia to stężenie cholesterolu w granicach 200-250 mg%, umiarkowana 250-300 mg%, znaczna - powyżej 300 mg%.
Stężenie trójglicerydów nie powinno być większe niż 200 mg% (2,3 mmol/l), łagodna hipertriglicerydemia to poziomy trójglicerydów od 200 do 400 mg%, umiarkowana 400 - 1000 mg%, znaczna - powyżej 1000 mg%. Minimalne stężenie cholesterolu frakcji HDL powinno być większe od 39 mg/dl, najlepiej jeżeli przekracza 66 mg/dl.
Pełen lipidogram powinien być wykonany, jeżeli: TC>250 mg/dl (6,5 mmol/l) lub TC>200 mg/dl i występują dodatkowe czynniki ryzyka, szczególnie nadciśnienie i cukrzyca (6,7).
Korzystne efekty estrogenoterapii nie ograniczają się do wpływu na profil lipidowy, choć niekorzystne wartości lipidogramu są w 40% odpowiedzialne za wzrost ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego .
6) Cel HTZ
Łagodzenie objawów uderzeń gorąca, leczenie osteoporozy. W HTZ estrogen, progesteron i inne hormony dostarczane są w celu wyrównania ich poziomu w organizmie, który nie jest już w stanie sam ich produkować. Jest wiele rodzajów terapii i różne skutki uboczne.
7) Rodzaje leczenia hormonalnego:
Skoniugowane estrogeny końskie
Skoniugowane estrogeny końskie zawierają, cząsteczki estrogenów należących do grupy hydrofili (np. siarczan), produkowanych u zwierząt z rodziny koniowatych (Equidae).
Inne formy terapii hormonalnej
Ze względu na kontrowersje spowodowane terapią hormonalną bazującą na Premarinie, wielu lekarzy zmienia formę terapii na bazującą na produktach hormonalnych identycznych z naturalnymi, np. Estrace. Zawiera on estradiol (podstawowy, żeński hormon płciowy, który jest najsilniejszym z estrogenów), który powoduje mniej skutków ubocznych niż skoniugowane estrogeny końskie.
Antydepresanty ( nie wiem czy to też )
Antydepresanty, takie jak Paroksetyna (Paxil), Fluoksetyna (Prozac) i Wenlafaksyna (Effexor) skutecznie używane są w leczeniu uderzeń gorąca, poprawianiu snu, nastroju i jakości życia. Paxil jest lekiem, na którym przeprowadzono najwięcej badań i który przynosi trwałą ulgę. Teoretycznym powodem dla którego antydepresanty SRRI mogą pomóc z problemami z pamięcią - jest wzrastanie poziomu cyrkulacji neurotransmittera serotoniny w mózgu i przywracanie funkcji hipokampu. Przerobiono Prozac na Sarafem i jest on obecnie akceptowany i przepisywany na Przedmiesiączkowy Zespół Dysforyczny (PMDD), syndrom zaburzeń nastroju (często nasilonego podczas okresu przedmenopauzowego) i wczesnej menopauzy. Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) wykryła, że PMDD towarzyszy ostry spadek serotoniny w mózgu, który szybko i skutecznie leczą środki SRRI.
Leki regulujące ciśnienie krwi (to też nie wiem czy ma być )
Leki na ciśnienie krwi, włącznie z clonodine (catapres), działają na uderzenia gorąca równie skuteczne jak antydepresanty, ale bez innych korzyści dla umysłu i nastroju. Te leki zasługują na szczególną uwagę w przypadku kobiet cierpiących na wysokie ciśnienie krwi i uderzenia gorąca.
8) Korzyści HTZ:
zmniejszenie uderzeń gorąca i zimnych potów
korzystny wpływ na psychikę, ochrona przed depresją
hamowanie procesu miażdżycy i zapobieganie chorobom serca
zapobieganie osteoporozie i jej leczenie
łagodzenie niekorzystnych zmian w narządach płciowych
ułatwienie współżycia seksualnego
zapobieganie nietrzymaniu moczu
poprawienie wyglądu skóry, włosów i paznokci
Zagrożenia HTZ:
Hormonalna terapia zastępcza może zwiększyć ryzyko:zawału serca, udaru niedokrwiennego mózgu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, raka piersi. Pamiętać jednak należy, że całkowite zwiększenie ryzyka jest niewielkie. Wraz z długością czasu stosowania hormonalnej terapii zastępczej bezwzględnie należy wykonywać okresowe badania piersi obejmujące mammografię i sonomammografię. W związku z powyższym:
* od 45 do 50 roku życia należy wykonywać badania mammograficzne co 2lat
* od 50 roku życia badania mammograficzne należy wykonywać co roku
Ponadto istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia raka piersi, chorób serca, udaru, czy choroby Alzheimera, u kobiet otrzymujących skoniugowane estrogeny końskie (Premarin), łączone lub nie, z progesteronem (Premarin plus Provera).