Subwencja
Charakterystyka
Subwencja (łac. subventio) to bezzwrotna pomoc finansowa, udzielana przez państwo ze środków budżetowych różnym podmiotom w celu wsparcia ich działalności. Niekiedy pojęciem tym posługiwano się określając zasiłek pieniężny, lub też jednorazową zapomogę. Subwencja (dotacja) stanowi bezzwrotną formę dochodów, mającą niekiedy odmienną formę prawną. Ta forma pomocy finansowej udzielana jest jednostkom niepaństwowym, instytucjom społecznym, osobom fizycznym jak również gminom. Jednak podmioty te nie zawsze racjonalnie wykorzystują powierzone im środki. Podejmuje się liczne działania, które mają na celu efektywniejsze wykorzystanie tego typu dochodu. Powszechnie uważa się że subwencje odgrywają dużą rolę ze względu na funkcje które wyznaczone są przez prawodawcę. Jednak prawda jest taka że w pewnych okresach ich rola wzrasta, a w innych maleje. Subwencje są współcześnie rozwinięta instytucją prawnofinasową. Przeznaczane są na finansowanie działalności zarówno społecznej, jaki i gospodarczej. Subwencje występują niezależnie od dotacji celowych. Różnica między nimi polega na tym, że dotacje celowe przeznaczane są na finansowanie zadań własnych i zleconych, natomiast subwencje ogólne przeznacza się jedynie na finansowanie zadań własnych. Subwencje ogólne mają złożoną konstrukcję i formę algorytmu. Samorządy uzyskują ją automatycznie i mają prawo się jej domagać.
Zasady przydzielania subwencji ogólnej dla JST
Zasady te szczegółowo określa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Na jej mocy każda gmina otrzymuje z budżetu państwa środki finansowe w postaci subwencji ogólnej.
Subwencja ogólna:
Część podstawowa
Jest ona ustalana dla wszystkich gmin na tych samych warunkach. Jest to suma stanowiąca nie mniej niż 1% planowanych w ustawie budżetowej dochodów budżetu państwa oraz wpłat gmin z przeznaczeniem na zwiększenie części podstawowej subwencji ogólnej. Rezerwa części podstawowej wynosi 4% i przeznacza się ją na zwiększenie części podstawowej subwencji ogólnej dla gmin nie objętych kwotą wyrównawczą części podstawowej subwencji ogólnej. Dotyczy to gmin, które wykazany w pierwszym półroczu ubytek dochodów wynikający ze zmiany zasady ustalania udziałów gminy we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Mechanizm ustalania części podstawowej subwencji ogólnej Gminy w których wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na jednego mieszkańca (wskaźnik G) jest większy niż 150% wskaźnika obliczanego łącznie dla wszystkich gmin (wskaźnika P) dokonują wpłat zwiększających część podstawową subwencji ogólnej. Środki te przelewane są wówczas na rachunek dochodów budżetu państwa w 12 równych ratach w terminie do 15 dnia każdego miesiąca.
Elementem składowym tej części subwencji jest kwota wyrównawcza, która przysługuje gminom w których wskaźnik G jest mniejszy niż wskaźnik P.
Część oświatowa
Jest ona udzielana na takich samych zasadach dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego (JST). Kwota jaka ma zostać przeznaczona na ta cześć musi być nie mniejsza niż 12,8% planowanych dochodów budżetu państwa. Później odlicza się od niej rezerwę części oświatowej która stanowi 0,5%. Jest ona do dyspozycji ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Część oświatowa rozdzielana jest między gminy, powiaty i województwa według zasad ustalonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Część rekompensująca
Dzieli się ona na:
Kwotę rekompensującą dochody utracone w związku z częściową likwidacją podatku od środków transportowych
Kwotę rekompensująca dochody utracone bezpośrednio z tytułu ustawowo określonych ulg i zwolnień podatkowych, oraz obniżenia opłaty eksploatacyjnej na podstawie ustawy „prawo geologiczne i górnicze”. Ustala się ją w wysokości nie mniejszej niż 10,5% planowanych w ustawie budżetowej wpływów z podatku akcyzowego i paliw silnikowych.
Zasady przydzielania subwencji ogólnej dla samorządu powiatowego
Subwencja ogólna dla samorządu:
Część oświatowa
Część drogowa
Część wyrównawcza
Część wyrównawcza subwencji ogólnej otrzymuje samorząd powiatu, a o jej przeznaczeniu decyduje rada powiatu. Zostaje ona przyznana w momencie kiedy wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na jednego mieszkańca (S) jest mniejszy od wskaźnika potencjału podatkowego powiatu najsilniejszego ekonomicznie (Sw).
Zasady przydzielania subwencji ogólnej dla samorządu wojewódzkiego
O jej przeznaczeniu decydują sejmiki wojewódzkie.
Subwencja ogólna dla województwa:
Część oświatowa
Ustala się ją dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w łącznej kwocie nie mniejszej niż 12,8% planowanych dochodów budżetu państwa. Później kwotę tą rozdziela się między poszczególne gminy, powiaty i województwa.
Część drogowa
Jest ona przeznaczona dla wszystkich powiatów i województw. Związana jest z budową, modernizacją, utrzymaniem, zarządzaniem i ochroną dróg powiatowych i wojewódzkich, oraz dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych w granicach miast na prawach powiatu. Środki te wynoszą 60% kwoty, która nie jest mniejsza niż 30% planowanych na dany rok wpływów z podatku akcyzowego od paliw silnikowych. Jest to łączna subwencja drogowa dla powiatów i województw. Szczegółowy podział tej kwoty zależy od długości i gęstości sieci dróg, infrastruktury technicznej, natężenia ruchu, wypadkowości i zrównoważenia rozwoju infrastruktury drogowej.
Część wyrównawcza
Przysługuje ona województwom w których wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych przypadających na jednego mieszkańca (W) jest mniejszy od wskaźnika wyrażającego potencjał podatkowy najsilniejszego województwa (Ww).