Teresa Żółkowska
Wartościowanie pojęcia „dorosłość” przez osoby niepełnosprawne intelektualnie.
Wprowadzenia
Człowiek ma potrzebę odniesienia do wartości.
Wartościowanie - proces podmiotowy,
Wartości są potrzebą oraz przedmiotem dążenia i odniesienia ludzkiego życia.
W procesie podmiotowego odnoszenia się człowieka do wartości, człowiek jest aktywny nie tylko jako podmiot wartościujący, ale formułuje również kryteria owego wartościowania.
W egzystencji znaczące miejsce zajmują nie tylko pojedyncze wartości lecz ich uhierarchizowanie i zharmonizowanie. Określa to kierunek procesu zindywidualizowanego stawania się człowiekiem.
W wypadku os. z głębszą NI - podkreślony szczególny wpływ środowiska (otoczenia społecznego). Wpływ ten jest przyczyną patologizowania rozwoju tych osób i wykształcenia się u nich nieefektywnych sposobów rozwiązywania własnych problemów czy deformacji ich świata wartości.
Osoby z NI -często ofiary dobrych intencji innych ludzi.
Decydowanie o życiu os. z NI - oparte na przeświadczeniu, że os z NI nie są zdolne, nie mają umiejętności ani doświadczeń, by móc podejmować ważne decyzje.
Założenia badawcze
Cel: znaczenie konotacyjnego pojęcia „dorosła osoba z głębszą NI”
Wykorzystano metodę skal
Ustalenie znaczenia konotacyjnego pojęcia metodą skal zostało nazwane dyferencjałem semantycznym
Os. badana wskazuje kierunek asocjacji danego poj. z terminami przeciwstawnymi oraz intensywność tej asocjacji na kilkustopniowej skali.
Narzędzie - 15 skal, użyto 15 par antonimicznych przymiotników, za pomocą których 20 oś z umiarkowaną NI wyrażało swój stosunek do słowa „dorosłość”, 25 specjalistów szacowało poj. „dorosła os. z głębszą NI”
Skale ułożone tak, aby część z nich na lewym krańcu była opisywana przez przymiotniki pozytywne a cześć przez negatywne w celu zminimalizowania tendencji do zgadzania się.
U os. z NI - ograniczono liczbę stopni na skalach z 7 do 3.
Wartościowanie pojęcia „dorosłość” przez os. NI
Siła reakcji, jaką wywołuje dekodowanie w przedziałach krańcowych pojęcia „dorosłość” u badanych jest dość duża. Odpowiednie wartości na poszczególnych skalach mieszczą się w większości w przedziałach krańcowych.
Dorosłość jest kojarzona z takimi przymiotnikami jak: silna, obowiązkowa, sprawiedliwa, uczciwa, szczera, powolna, tęga, gadatliwa. W przeciętnym nasileniu występują takie cechy jak: dobroć, pracowitość, opanowanie czy odwaga.
Wypowiedzi os. z NI: „Jak człowiek ma 40 lat, to już jest taki stary, że nie może się żenić”, „Człowiek dorosły musi chodzić do pracy, bo go żona będzie biła”
Wartościowanie poj. „dorosła os. z NI” przez nauczycieli-wychowawców, terapeutów
Rozkład ocen wyraźnie skośny,
Większe nasilenie przymiotników negatywnych,
Większości specjalistom dorosła os. z NI kojarzy się z osobą słabą, powolną, małą, bierną, tęgą, gadatliwą, leniwą, tchórzliwą i rozrzutną
Specjalistom analizowane pojęcie kojarzy się z os. dobrą, uczciwą i szczerą.
Ogólnie os. dorosła z NI według specj. kojarzy się z dobrocią, biernością, tęgością, gadatliwością, lenistwem, uczciwością, szczerością.
Podsumowanie. Rehabilitacja czy blokowanie dorosłości
Od os. dorosłych oczekuje się jasnego, zrozumiałego zachowania. Musi on wiedzieć, jak wypełniać swoje zad. W wypadku os. z NI na ogół nie ma takich oczekiwań, w miarę starzenia nie zmienia się stosunek do nich
Dorosłość os. z NI bywa przez środowisko zniekształcana, lekceważona, ograniczana, tłumiona.
Obniża się potencjał rozwojowy os. z NI. Przejaw tego to ograniczenie przestrzeni i aktywności, zmniejszenie możliwości nawiązywania i poszerzania kontaktów społ, doznawania różnych dośw. społecznych.
W rehabilitacji dorosłych - w większości formy segregacyjne.
Os. z NI są bierne, bo nauczono je bierności. Są postrzegane jako mniej zdolni do właściwego pełnienia ról dorosłych.
Społeczeństwo ściśle określa role os. z NI, ściśle wyznacza zadania -> powoduje to ograniczenie samorzutnych, niezależnych aktywności.
Część os. z NI podkreślała, że dorosłość ich nie dotyczy, nie jest znacząca dla ich sposobu myślenia o własnej o sobie, np. „Nie czuję się os. dorosłą, bo nie jestem całkiem samodzielna, czasami mi musza pomagać”.
Os z NI są przekonane o ograniczonej możliwości podejmowania przez siebie efektywnych działań, odczuwają niepokój i brak poczucia możliwości poradzenia sobie w nowych sytuacjach.
Środowisko rehabilitujące powinno pozwalać os. NI funkcjonować w rolach os. dorosłej. Stwarza się w ten sposób optymalne warunki dla gromadzenia doświadczeń sprzyjających prawidłowemu funkcjonowaniu w najbliższym otoczeniu społecznym.