Zagadnienia z biologii - wykłady
Tematy wykładów z biologii:
Wykład 1. Różne formy oddziaływania między organizmami.
Celem wykładu jest poznanie, na przykładach roślin i zwierząt, różnych form oddziaływania między organizmami tj.:
- związki nieantagonistyczne (mutualizm, protokooperacja, komensalizm)
- związki neutralne (neutralizm)
- związki antagonistyczne (konkurencja, pasożytnictwo, drapieżnictwo, amensalizm)
Wykład 2. Podstawowe prawa dotyczące rozwoju ontogenetycznego i filogenetycznego.
Celem wykładu jest poznanie podstawowych praw dotyczących rozwoju osobniczego i rodowego. Przedstawione zostaną zagadnienia filogenetyki i taksonomii.
Wykłady 3-6. Elementy botaniki lekarskiej:
- wykorzystanie roślinnych związków chemicznie czynnych jako leki lub substancje trujące
- rośliny lecznicze i trujące mające zastosowanie w medycynie.
Celem wykładów jest rozpoznawanie i wykorzystanie roślin leczniczych i trujących w medycynie oraz zapoznanie z podstawowymi roślinnymi związkami pierwotnymi (węglowodany i ich pochodne, tłuszcze, woski, aminokwasy, peptydy, białka, kwasy organiczne, chlorofil, karotenoidy) i wtórnymi tj.:
Alkaloidy:
- zawierające atom azotu w układzie heterocyklicznym:
tropanowe (atropina, hioscyjamina, skopolamina, kokaina). Rośliny: pokrzyk wilcza jagoda, bieluń dziędzierzawa, lulek czarny, krasnodrzew pospolity.
chinolinowe (chinina). Roślina: chinowiec = drzewo chinowe.
izochinolinowe (papaweryna, berberyna, chelidonina, morfina, kodeina, emetyna, kurara, protopina, boldyna). Rośliny: mak, glistnik, kaczeniec błotny, rutewka żółta, berberys, ipekakuana, liana brazylijska, dymnica lekarska, orcza boldo=boldowiec.
indolowe (strychnina, johimbina, rezerpina, ajmaljna). Rośliny: kulczyb wronie oko, Corynathe yohimbe, Pausinystalis yohimbe, rauwolfia żmijowa,
pochodne ergoliny (ergometryna, ergotamina). Grzyb: buławinka czerwona.
purynowe (kofeina, teobromina, teofilina). Rośliny: kakaowiec właściwy, ostrokrzew paragwajski, osmęta, kawowiec, krzew herbaty, Cola acuminata.
imidazolowe (pilokarpina). Roślina: potoślin jaborandii.
pirydynowe (arekolina, lobelina, nikotyna). Rośliny: areka katechu, stroiczka rozdęta, Nicotiana tabacum.
piperydynowe (koniina). Roślina: pietrusznik plamisty.
terpenowe (akonityna). Roślina: tojad.
- zawierające atom azotu poza układem cyklicznym:
a. kolchicyna. Roślina: zimowit jesienny.
b. efedryna. Rośliny: przęśl, cis.
c. katyna. Roślina czuwaliczka jadalna.
d. kapsaicyna. Roślina: papryka.
e. taksol. Roślina: cis zachodni.
II. Irydoidy. Rośliny: bobrek trójlistny, goryczka żółta, tysiącznik pospolity, kocimiętki = Nepata sp.
III. Antrazwiązki (chryzofanol, aloemodyna, reina, semidyna, hiperycyna. Rośliny: rzewień, strączyniec, szakłak, kruszyna pospolita, aloes, dziurawiec.
IV. Glikozydy antocyjanowe. Rośliny: chaber, malwa, borówka czernica, bez czarny, piwonia, pelargonia.
V. Glikozydy saponinowe. Rośliny: mydlnica, pierwiosnek, bluszcz, lukrecja, kasztanowiec, połonicznik, żeń-szeń, aralia mandżurska, ruszczyk kolczasty, Tribulus terrestris, czarnuszka, psianki, kozieradka, ziemniak, Yucca, agawa, naparstnica, papryka.
VI. Kumaryny (wisnadyna, ksantotoksyna, bergapten, psoralen, izopimpinelina). Rośliny: aminek egipski, ruta, lubczyk, seler, arcydzięgiel, biedrzeniec, nostrzyk, jesion, bylica, cynamon.
VII. Glikozydy nasercowe. Rośliny: naparstnica, miłek wiosenny, sałata morska, konwalia majowa, strofant wdzięczny.
VIII. Flawonoidy (neringenina, genisteina, witeksyna, diosmina, kemferol, kwercetyna, rutozyd = rutyna), hesperydyna, sylibina. Rośliny: grejfrut, nasiona brzoskwini, rośliny z rodziny Leguminosae (motylkowate), w tym w ziarna soi (Glycine max), głóg, herbata, śliwa tarnina, cebula, gryka, sofora = perełkowiec japoński, ruta, fiołek, bez czarny, mięta pieprzowa, ostropest plamisty, rumianek, arnika, miłorząb japoński, skrzyp polny, brzoza brodawkowata, nawłoć pospolita. Lipa, rdest ostrogorzki.
IX. Garbniki. Rośliny: dąb, pięciornik, wężownik, orzech włoski, jeżyna, szałwia, herbata.
X. Fenole (arbutyna, metyloarbutyna, salicyna, populina, echinokozyd, cynaryna. Rośliny: borówka mącznica, borówka brusznica, badan, grusza, kalina, majeranek, lebiodka, wierzba, kalina, topola, jeżówka, karczochy.
XI. Glukozynolaty. Rośliny: czosnek, cebula.
XII. Olejki eteryczne (goździkowy, miętowy, tymiankowy, sosnowy, jałowcowy, rumiankowy, kamforowy).
Wykład 7-8. Wpływ czynników środowiska oraz udomowienia zwierząt na budowę i funkcję organizmu.
Literatura:
Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007.
Mateusz Emanuel Senderski: Prawie wszystko o ziołach. Podkowa Leśna 2007.
Krystyna Suchorska-Tropiło, Irena Olszewska-Kaczyńska: Botanika lekarska. SGGW, Warszawa 2003.
Alicja Lasota-Moskalewska: Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości. WUW, Warszawa 2005.
Douglas J. Futuyma: Ewolucja. WUW, Warszawa 2008.