Absolutorium rządu polityczna ocena całokształtu działalności rządu
Arenga= preambuła wstęp, ma charakter normatywny, nie zawsze ma charakter prawny, charakter opisowy, deklaracyjny, często wskazuje cele państwa
Autonomia parlamentu uznanie wyłącznej właściwości parlamentu do podejmowania pewnych rozstrzygnięć. Aspekt formalny - każda izba ma wyłączne prawo do uchwalania swojego regulaminu. Aspekt materialny - autonomia personalna, budżetowo finansowa, terytorialna, jurysdykcyjna
Budżet to roczny plan finansowy dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego w danym roku budżetowym
Dekret to akt prawny o mocy ustawy nie pochodzący od parlamentu, lecz pozostający pod jego kontrolą, wydawany jest przez prezydenta tylko w stanie nadzwyczajnym
Ekstradycja wydanie władzom innego państwa osoby przez nie poszukiwanej, której zarzuca się popełnienie przestępstwa. Może być stosowana tylko m-dzy państwami, kt. zawarły porozumienie w formie umowy międzynarodowej.
Głosowanie bezwzględną większością głosów liczba „za” musi być większa niż suma „przeciw” i „wstrzymujących się”
Głosowanie kwalifikowaną większością głosów liczba „za” musi osiągnąć ułamek ogólnej liczby głosujących np. 2/3 lub 3/5
Głosowanie zwykłą większością głosów więcej głosów „za” niż „przeciw” a „wstrzymujące się” nie mają znaczenia - podejmowanie uchwał
Gmina:
-podstawowa jednostka samorządu terytorialnego
-wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek
Immunitet formalny =osobisty wyróżnia 2 aspekty:
* procesowy- warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności karnej jest zgoda parlamentu właściwej jego Izby
* nietykalność- zakaz ograniczania wolności parlamentarnej
Immunitet formalny ma charakter:
* względny- może być ograniczony w toku procedury określanej w regulaminie Sejmu i Senatu
* nietrwały- tylko w trakcie kadencji parlamentu
* indywidualno-konkretny - dot. konkretnej osoby i zarzucanego czynu
* ostateczny - uchwałę Sejmu lub Senatu kończy postępowanie w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej
Immunitet materialny oznacza, iż członek parlamentu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działanie wchodzące w zakres sprawowania mandatu przedstawicielskiego, zakaz ten dotyczy zarówno okresu trwania mandatu, jak i po jego zakończeniu; można pociągnąć do odpowiedzialności tylko za zgodą Sejmu lub Senatu
Immunitet parlamentarny przywilej, na mocy którego członek parlamentu nie podlega określonym przepisom, do których zachowania inne osoby są zobowiązane; ograniczenie odpowiedzialności karnej; celem jest zapewnienie organowi przedstawicielskiemu warunków do bezpiecznego spełniania swej roli ustrojowej.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:
-posłom: komisji sejmowej lub co najmniej 15 posłom
-Radzie Ministrów
-Senatowi
-prezydentowi
-grupie 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu
Interpelacja posła indywidualne wystąpienie poselskie dot. Spraw o zasadniczym charakterze, odpowiedzi są w formie pisemnej, niektóre są czynione przedmiotem obrad Sejmu i możliwa jest debata, jest to szczególna procedura kontrolna Sejmu.
Komisje nadzwyczajne tworzone przez Sejm doraźnie, ad hoc
Komisja sejmowa wyspecjalizowany organ wew. Sejmu zajmujący się rozpatrywaniem, opiniowaniem i przygotowywaniem spraw stanowiących przedmiot obrad Sejmu.
Komisje stałe ich utworzenie przewiduje regulamin Sejmu, obecnie jest ich 27.
* resortowe - wiążą się z pewnymi zadaniami np. Komisja Obrony Narodowej
* funkcjonalne - wiąże się z poszczególnymi funkcjami np. Komisja Etyki Poselskiej
Kontrola sądowa abstrakcyjna:
-prezydent ma prawo odmówić podpisania ustawy i skierować ją do TS
-traktat międzynarodowy przed podpisaniem może być zaskarżony do TS
Kontrola sądowa prewencyjna:
-ma miejsce przed wejściem aktu prawnego w życie
Kontrola sądowa represyjna:
-ma miejsce po wejściu przepisu prawnego w życie np. instytucja skargi obywatelskiej
Klub poselski/senatorski zespół posłów/senatorów w parlamencie związany najczęściej przynależnością do tej samej partii politycznej. Klub parlamentarny może utworzyć co najmniej 15 posłów/senatorów, którzy mogą należeć tylko do jednego klubu. Cele:
-wywieranie politycznego wpływu na prace nad projektami ustaw
-udzielanie lub odmawianie rządowi zaufania
-uchwalanie absolutorium dla gabinetu
-przyjmowanie sprawozdań
Koło poselskie/senatorskie zorganizowany zespół posłów/senatorów w parlamencie tworzony na podst. kryterium politycznego. Kolo poselskie/senatorskie może utworzyć co najmniej 3 posłów/senatorów, poseł może należeć tylko do jednego koła
Konstytucja akt normatywny formułujący normy prawne o najwyższej mocy prawnej, jest powszechnie obowiązująca. Reguluje podstawy ustroju państwa, uchwalana i zmieniana w szczególnym trybie przez specjalnie powołany do tego organ.
KRRiT:
-9 członków, kadencja 6 lat co 2 lata wymieniana jest 1/3 składu, powołanie ponowne jest niedopuszczalne
-stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji
-wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały
-członkowie powoływani przez Sejm, Senat i prezydenta
-członek nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej
Krajowa Rada Sądownictwa:
-stoi na straży niezależności sądów i nie zawisłości sędziów
-może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych
-skład: Pierwszy Prezes SN. Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA, osoba powołana przez prezydenta
-organ kolegialny
-wyraża opinie co do propozycji zmian ustroju sądów
Mandat wygasa gdy:
-SN stwierdzi nieważność wyborów
-odmowa złożenia ślubowania
-w momencie śmierci
-utrata prawa wybieralności
-zrzeczenie się mandatu
-zajmowanie przez posła lub powołanie go na stanowisko, które nie pozwala na zachowanie mandatu typu sędzia TK, TS, SN, prezes NBP, NIK, RPO
Niezależność sądów:
-tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość
-ingerencje władzy ustawodawczej w treść prawomocnych orzeczeń sądowych w sprawach karnych nie powinny być częstą praktyką (prawo łaski, amnestia, abolicja)
Niezawisłość sędziów:
-podlegają Konstytucji i ustawom
-orzekają na podstawie ustawy i zgodnie z własnym sumieniem
-powoływani przez prezydenta na wniosek KRS
-powoływani na czas nieoznaczony
-nieusuwalni poza przypadkami określonymi w ustawie
-immunitet sędziowski
-niepołączalność i apolityczność
-wynagrodzenie odpowiadające godności pełnionego urzędu
Nowelizacja taka zmiana konstytucji, która nie narusza naczelnych zasad np. zmiana liczby posłów
NIK:
-naczelny organ kontroli państwowej
-podlega Sejmowi
-działa na zasadach kolegialności
NSA:
-skład: Prezes, wiceprezesi Sadu, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych, sędziowie
-Prezesa i wiceprezesa powołuje i odwołuje prezydent
-orzeka w sprawach skarg na decyzje administracyjne, postępowanie administracyjno egzekucyjne
-rozpatruje skargi na uchwały organów samorządu terytorialnego
-rozstrzyga sprawy wyrokiem lub postanowieniem
-Izby: Finansowa, Gospodarcza, Ogólnoadministracyjna
Parlament władza ustawodawcza, organ naczelny złożony z demokratycznie wybieranych przedstawicieli narodu, realizujący władzę ustawodawczą, sprawujący kontrolę nad funkcjonowaniem władzy wykonawczej, organ reprezentacji narodu.
Poseł ma obowiązek:
-złożyć ślubowanie
-utrzymywać więzi z wyborcami
-udział w pracach Sejmu
Poseł ma prawo:
-wyrażać stanowisko, zgłaszać wnioski na posiedzeniach Sejmu i jego organów
-interpelacje i zapytania poselskie
-uczestnictwo w dyskusji, w podejmowaniu poselskich inicjatyw ustawodawczych
-wybierać i być wybieranym do organów Sejmu
Prawo konstytucyjne= prawo państwowe zespół norm, które regulują ustrój polityczny, gospodarczy i społeczny.
Prawo parlamentowe gałąź prawa konstytucyjnego, prawo zawarte w regulaminie izb parlamentarnych.
Prawo wyborcze bierne prawo kandydowania (nie może być ubezwłasnowolniony, nie może być pozbawiony praw publicznych i wyborczych - tych praw może pozbawić sąd i TS, ukończone 21 lat do Sejmu, 30 do Senatu.
Prawo wyborcze czynne prawo wybierania posłów i Senatorów (obywatelstwo polskie, ukończone 18 lat)
Prerogatywy określone akty prezydenta zwolnione od obowiązku uzyskania kontrasygnaty
Prezydent:
-władza wykonawcza
-wybory powszechne, równe, bezpośrednie, tajne
-wybory zarządza Marszałek Sejmu
-może być wybrany ten kto ma: obywatelstwo polskie, korzysta z pełnie praw wyborczych do Sejmu, 35 lat
-ważność wyborów osądza SN
-kadencja na 5 lat (może być wybrany tylko 2 razy)
-odpowiedzialność przed TS
- funkcja arbitra - czuwa nad konstytucyjną ciągłością państwa
-może powoływać się na wolę narodu w konfliktach z parlamentem
-nie podlega odpowiedzialności politycznej, tylko konstytucyjnej
-nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej innej funkcji publicznej art.132
-wydaje akty urzędowe, które dla swej ważności wymagają podpisu Prezesa RM
Quorum najmniejsza liczba członków ciała kolegialnego, których obecność jest niezbędna, aby podejmowana decyzja była wiążąca, zwykle ½ składu
Prezes Rady Ministrów 148:
-reprezentuje RM
-kieruje pracami RM
-wydaje rozporządzenia
-zapewnia wykonywanie polityki RM
-koordynuje i kontroluje pracę członków RM
-jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej
Rada gminy:
-wybiera i odwołuje organy wykonawcze
-uchwala budżet, rozpatruje sprawozdania
-uchwala miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
-podejmuje uchwały w sprawie podatków i opłat
-wydaje przepisy lokalne (akty prawa miejscowego)
-wybory do rad gmin są powszechne, równe, bezpośrednie i tajne
-w drodze referendum członkowie wspólnoty samorządowej mogą odwołać organ samorządowy
-w gminach do 20 tys. Mieszkańców stosuje się system większości względnej (mandat otrzymują osoby, które otrzymały największą ilość głosów)
-w gminach powyżej 20 tys. Stosuje się system proporcjonalny (ale bez zastosowania progów wyborczych)
-o ważności wyborów rozstrzygają odpowiednie terytorialne sądy wojewódzkie
-kadencja 4 lata
Rada Ministrów:
-prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP
-kieruje administracją rządową
-zapewnia wykonanie ustaw
-wydaje rozporządzenia, uchwały, upoważnienia
-uchwala projekt budżetu państwa
-zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji
-ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju
-art. 146 Konstytucji
Rada powiatu:
-organ stanowiący i kontrolny powiatu
-ustanawianie aktów prawa miejscowego
-uchwalanie budżetu powiatu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania
-podejmowanie uchwał w sprawie wysokości podatków
-podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych (emitowanie obligacji, zaciąganie pożyczek)
Referendum lokalne:
-może być przeprowadzone w każdej sprawie ważnej dla danej jednostki samorządowej
-musi być przeprowadzone w sprawie odwołania rady (sejmiku) przed upływem kadencji
Rewizja-taka zmiana konstytucji, która narusza jej zmiany naczelne np. likwidacja Senatu-naruszenie dwuizbowego parlamentu.
Rozporządzenie to akt wykonawczy do ustawy, może być wydane przez:
-prezydenta
-premiera lub ministrów
-Radę Ministrów
-KRRiT
Rzecznik Praw Obyw.:
-samodzielny organ państwowy ustanowiony w Konstytucji
-funkcja kontrolna, powołany przez parlament
-rozpatruje skargi na działanie administracji czasem sądów
-bada legalność i sprawność administracji
-nie rozstrzyga spraw, tylko je bada
-może udzielać zaleceń innym organom
-powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów
-organ niezależny i niezawisły
-ochrona praw i wolności wymienionych w Konstytucji
-każdy może wystąpić z wnioskiem
Sąd apelacyjny:
-tworzony jest dla okręgu obejmującego kilka dawnych województw
-sąd II instancji
Sąd Najwyższy:
-naczelny organ sądowy
-sprawuje nadzór w zakresie orzekania nad wszystkimi sądami
-zapewnienie prawidłowości wykładni prawa
-nie może samodzielnie orzekać o konstytucyjności ustaw
-dzieli się na: Izbę Cywilną, Izbę Karną, Izbę Wojskową, Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sądy powszechne:
-sądy rejonowe, wojewódzkie, apelacyjne
Sąd rejonowy:
-tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin na terenie tego samego województwa
Sądy szczególne:
-sądy wojskowe, NSA
Sąd wojewódzki:
-jest tworzony dla jednego województwa
-sąd odwoławczy w sprawach rozstrzyganych w I instancji przez sądy rejonowe
-rozpoznaje w I instancji sprawy poważniejsze
Sądy wojskowe:
-I instancja sąd garnizonowy
-II instancja wojskowy sąd okręgowy lub Izba Wojskowa SN
-sądy karne właściwe w sprawach o przestępstwa popełnione przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, a także w sprawach o niektóre przestępstwa popełnione przez cywilnych pracowników wojska oraz żołnierzy sił zbrojnych państw obcych
-sędzią może być tylko oficer pełniący zawodową służbę stałą
Samorząd terytorialny:
-wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję
-podstawową jednostką jest gmina
-jednostki samorządu mają osobowość prawną, przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe
-samodzielność jednostek podlega ochronie sądowej
Sejm:
-władza ustawodawcza
-460 posłów
-wybory powszechne, bezpośrednie, równe, proporcjonalne i tajne (5)
-może być wybrany ten kto ma: obywatelstwo polskie, prawo wybierania, ukończone 21 lat
-ważność wyborów osądza SN
-kadencja 4 lata
-odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub TS (art. 107 Konstytucji)
Sejmik województwa:
-organ stanowiący i kontrolny województwa
-stanowienie aktów prawa miejscowego
-uchwalanie strategii rozwoju województwa
-uchwalanie budżetu
-uchwalanie współpracy zagranicznej województwa
-podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych (nabywanie i sprzedawanie nieruchomości, emitowanie obligacji)
Senat:
-władza ustawodawcza
-100 Senatorów
-wybory powszechne, bezpośrednie, tajne
-wybory zarządza prezydent
-może być wybrany ten kto ma: obywatelstwo polskie, prawo wybierania, 30 lat
-ważność wyborów osądza SN
-kadencja 4 lata
-odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub TS
Senator ma obowiązek:
-złożyć ślubowanie
-utrzymywać więzi z wyborcami
-udział w pracach Sejmu
Senator ma prawo:
-wyrażać swoje stanowisko, zgłaszać wnioski
-wybierać i być wybieranym do organów Senatu
-zwracać się do Prezydium Senatu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Senat
-uczestniczyć w dyskusji
System kanclerski Niemcy, kanclerz ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, ma pełnię władzy wykonawczej, tworzy rząd i dobiera ministrów
System parlamentarno-gabinetowy Anglia, Włochy, władza wykonawcza jest podzielona między głowę państwa i rząd
System parlamentarny Polska, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, wykonawczą prezydent i RM, sądowniczą sądy i trybunały art. 10 ust. 2 Konstytucji
System prezydencjalny =półprezydencki Rosja, Ukraina, Francja, Serbia, władza wykonawcza to prezydent, przewodniczy też Radzie Ministrów
System prezydencki USA, władza wykonawcza - prezydent, nie ma rządu z premierem, sekretarze nie mają własnych kompetencji, są nieodpowiedzialni politycznie, odpowiadają konstytucyjnie
Trybunał Stanu:
-przewodniczący (Pierwszy Prezes SN), 2 zastępców i 16 członków (są niezawiśli) wybieranych przez Sejm; funkcja członka traktowana jest honorowa i jest nieodpłatna!
Wydziały sądu apelacyjnego:
-cywilny
-karny
-pracy i ubezpieczeń społecznych
-lustracyjny (w Warszawie)
Wydziały sądu okręgowego:
-cywilny
-karny
-penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych
-pracy (sąd pracy)
-gospodarczy (sąd gospodarczy)
Wydziały sądu rejonowego:
-cywilny
-karny
-rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny)
-pracy (sąd pracy)
-ksiąg wieczystych
Zapytanie poselskie indywidualne wystąpienie poselskie, nie dot. Spraw o zasadniczym charakterze, odpowiedzi w formie pisemnej, niektóre są przedmiotem obrad Sejmu i możliwe jest przeprowadzenie debaty, jest to szczególna forma kontrolna Sejmu.
Zasada bezpośredniości można głosować tylko osobiście
Zasada powszechności głosować może każdy obywatel RP, który ukończył 18 lat i nie jest pozbawiony praw publicznych i wyborczych
Zasada proporcjonalności ot. Rozdziału mandatów, mandaty rozdziela się między zarejestrowane listy, proporcjonalnie do liczby uzyskanych przez nie głosów
Zasada równości ma dwie strony:
* materialna - waga każdego głosu jest równa i wyborcy mają równy wpływ na skład wybierania; równość - liczba mandatów przypadających na okręg wyborczy jest zależna od liczby mieszkańców
* formalna - każdy ma jeden głos
Zasada tajności wybory są tajne, zapewnia to swobodę glosowania
Zgromadzenie narodowe czyli Sejm i Senat pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszalka Senatu obradują wspólnie w przypadkach:
-odebranie przysięgi od nowego prezydenta
-postawienie w stan oskarżenia prezydenta przed TS - większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN na wniosek co najmniej 140 członków ZN
-uznanie prezydenta jako trwale niezdolnego do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
Cechy konstytucji:
-szczególna treść
-szczególna nazwa
-szczególny tryb powstania (uchwalenie przez parlament; przyjęcie przez konstytuantę; referendum)
-szczególny tryb zmiany(ustawa konstytucyjna może tylko zmienić)
Rewizja-taka zmiana konstytucji, która narusza jej zmiany naczelne np. likwidacja Senatu-naruszenie dwuizbowego parlamentu.
Nowelizacja taka zmiana konstytucji, która nie narusza naczelnych zasad np. zmiana liczby posłów
-szczególna moc prawna(lex superior-przepis wyższy uchyla przepis niższy)
Materie Konstytucji:
-wskazanie suwerena
-status prawny jednostki
-organizacja aparatu państwowego
-gospodarka
-internacjonalizacja Konst.
-zmiana Konstytucji
Ustanowienie Konst.:
-narzucenie- suweren, dyktator
-większość kwalifik. 2/3
1