Temat: Sezonowość w gospodarce żywnościowej ćw. 3

Sfery gospodarki żywnościowej:

-obrót

-handel

-produkcja

-konsumpcja

-przetwórstwo

Gospodarka żywnościowa jest sezonowa.

Wahania sezonowe = zmiany w przebiegu zjawiska występujące i powtarzające się w ramach kolejnych okresów rocznych.

Jakie dane są potrzebne do badania wahań sezonowych?

-budżetowe (budżetów gospodarstw domowych GUS), bo GUS wybiera daną ilość mieszkańców (losuje rodziny) i muszą spisywać ile żywności wchodzi do ich gospodarstwa domowego każdego dnia.

Najmniejsze spożycie owoców świeżych ogółem występuje w maju. Owoców południowych najniższe spożycie jest w lecie. Największe przed świętami Bożego Narodzenia.

Rodzaje zmian w czasie:

1. Tendencja (trend) - ogólny kierunek rozwoju zjawiska; przyczyny o podstawowym znaczeniu, niezależne od wahań okresowych lub przypadkowych; czas obserwacji minimum 10 lat.

2. Wahania losowe (przypadkowe) - trudne do przewidzenia, nie powtarzają się; przyczyny losowe, np. klęski żywiołowe, katastrofy ekologiczne, wojny.

3. Wahania okresowe (periodyczne) - zmiany rozmiarów zjawiska spowodowane działaniem powtarzających się cyklicznie przyczyn:

1. Wahania koniunkturalne - typowe dla gospodarki rynkowej, związane z cyklem koniunkturalnym; 4 fazy: nadprodukcja, depresja, ożywienie, rozkwit

2. Wahania sezonowe

(inne rodzaje sezonowości: turystyka, budownictwo [wzrost liczby zatrudnienia, kampanie promocyjne]; stałe: farmaceutyczna (kwestia sporna), pogrzebowa, odzieżowa)

Przyczyny występowania wahań sezonowych w gosp. żywnościowej:

-Przyrodnicze, w tym klimatyczne

-Społeczne

-Polityki gospodarczej

Przyczyny sezonowości w konsumpcji żywności:

-dostępność i ceny żywości

-relacje cen produktów zastępczych i uzupełniających się

-zwyczaje i nawyki żywieniowe

-zakupy na zapas

-samozaopatrzenie

Wskaźniki sezonowości destabilizują funkcjonowanie łańcucha żywnościowego, zwiększając koszty działania oraz ryzyko podmiotów gospodarczych.

Miernik wahań sezonowości:

-Względna amplituda wahań (W)

-Przeciętne odchylenie względne (V)

Względna amplituda wahań (W) jest miarą granicznych rozpiętości zjawisk; stosunek wielkości zjawiska w okresie szczytowym X max do wielkości w miesiącu/kwartale o wartości najniższej X min

W= Xmax / Xmin

Rośnie wraz z rozpiętością skrajnych poziomów zjawiska.

Przy braku sezonowości W=1.

Przeciętne odchylenie względne (V) określa o ile procent od średniej miesięcznej odchyla się przeciętne biorąc wartość badanego zjawiska w każdym miesiącu/kwartale w danym roku.

V= (Suma od m, gdy i=1 przy wartości bezwzględnej z Xi - 1/m razy Xr przez 100 [a my podajemy, w % więc nie dzielimy przez 100])

Xi % udział wartości zjawiska w kolejnych miesiącach w stosunku do wartości rocznej

Xr wielkość wartości rocznej przyjęta za 100

M liczba obserwacji w ciągu roku (12 miesięcy lub 4 kwartały)

Im bardziej nieregularny przebieg zjawiska, tym większa sezonowość i wartość V. Teoretycznie V= od 0% do 183,3%

Oblicz wskaźniki sezonowości i określ skalę zjawiska w spożyciu (V i W) dla owoców:

V =

Spożycie roczne owoców: 47,97 kg

Miesiąc 1 - 7,28% (1,05)

Miesiąc 2 - 6,7% (1,63)

Miesiąc 3 - 7,2% (1,13)

Miesiąc 4 - 5,9% (2,43)

Miesiąc 5 - 5,3% (3,03)

Miesiąc 6 - 9,5% (1,17)

Miesiąc 7 - 11% (2,67)

Miesiąc 8 - 11,01% (2,68)

Miesiąc 9 - 10,2% (1,87)

Miesiąc 10 - 8,5% (0,17)

Miesiąc 11 - 7,7% (0,63)

Miesiąc 12 - 9,5% (1,17)

Gdyby nie było wahań, spożycie byłoby 8,33%

V= 19.8%

W=5,31/2,53 = 2,10 j.

Spożycie roczne warzyw: 68,23 kg

V=24,7%

W=2,4 j.

Skala sezonowości konsumpcji:

1. Małe wahania sezonowe V<5% - zbożowe, mleko i przetwory, mięso, przetwory, tłuszcze i oleje roślinne

2. Średnia wahania 5%<=V<15% - jaja, tłuszcze zwierzęce tkankowe, cukier

3. Duże wahania >=15% - masło, warzywa i owoce świeże i przetworzone, ryby, strączkowe

Branże przemysły spożywczego:

Branże o wysokiej rytmice produkcji: małe wahania V<=10%	Branże o istotnych wahaniach sezonowych 10%<V<=20%	Branże o bardzo silnych wahaniach sezonowych 20%<V<=50%	Branże kampanijne V>50%
Przemiał zboża	Przetw. Mięsa	Owoce, warzywa	Cukrownicza
Piekarnicza	Cukiernicza	Jajczarska	Ziemniaczana
Prod. Makronów	Olejarska	Tytoniowa
Koncentratów spoż.	Piwowarska
Prod. Mleka spoż.	Przetw. Mleczne
Paszowa	Spirytusowa
	Chłodnicza

Środki łagodzenia wahań sezonowych:

• Dobór odmian i gatunków - maksymalne przedłużenie/przyspieszenie czasu zbioru,

• Dobra organizacja dostaw i skupu

• Stosowanie odpowiedniej instrumentacji finansowej (np. ceny sezonowe i minimalne)

• Dodatkowe operacje technologiczne oraz produkcja między sezonowa

• Rozwój przechowalnictwa, w tym chłodniczego

• Handel zagraniczny

---