POMOC POSTPENITENCJARNA

Pomoc postpenitencjarna - działalność państwowa i społeczna, której celem jest materialne i psychiczne wspieranie osób zwalnianych z ZK.

Celem jest utrwalenie wyników resocjalizacji i zapobieganie powrotowi do przestępstwa.

• Na przełomie XVI i XVII w. zaczęto zakładać bractwa oraz domy pracy i poprawy, które udzielały pomocy także osobom w więzieniach.

• Koniec XVIIIw. - instytucja WARUNKOWEGO PRZEDTERMINOWEGO ZWOLNIENIA

• XVIIIw. - w USA założono Stowarzyszenie Pomocy Więźniom. Potem też w Europie.

PUBLIKACJE POŚWIĘCONE WIĘZIENIOM:

• Howard „O stanie więzień w Anglii i Walii” 1777r.

• Niemcewicz „Memoriał o stanie więzień w USA” 1807r.

• Niemcewicz „O więzieniach publicznych, czyli domach pokuty rzecz krótka” 1818

• Organizacje patronackie w Polsce - koniec XIX wieku.

• Towarzystwo Powściągliwość i Praca - dla dzieci zaniedbanych i najuboższych - powstało z inicjatywy ks.B.Markiweicza (naśladowca ks.J.Bosco z Włoch) w 1892 lub4r. - Miejsce Piastowe pod Krosnem. Uczono pracy, miłosci do Boga i ojczyzny

• 1909r. - Patronat Opieki nad Więźniami w Warszawie. Celem była opieka nad zwalnianymi więźniami. Uważano, że więzienie nie wpływa na poprawę. Zwrócono uwagę na naukę wykolejonych.

OKRES MIĘDZYWOJENNY

• Komitety Więzienne - celem było zorganizowanie współpracy przedstawicieli społeczeństwa z administracją więzienną, udzielanie pomocy osobom zwalnianym z więzień (opieka moralna, nauczanie, praca), pomoc we współdziałaniu z opieką społeczną i Patronatem.

• Rozporządzenie MS z 20.VI.1931r. - wprowadziło Regulamin Więzienny - osobom zwalnianym zwracano za pokwitowaniem pieniądze, kosztowności, odzież i inne, oraz wypłacano im wynagrodzenie za pracę. Ubranie miało być dostosowane do pogody.

• Gdy osoba zwalniana nie miała ubrania naczelnik więzienia mógł jej zezwolić na kupienie lub uszycie w zakładzie więziennym na koszt osoby zwalnianej.

• Gdy osoba nie posiadała ubrania ani pieniędzy naczelnik zwracał się o pomoc do pomocy społecznej lub Patronatu.

• Zwalniani dostawali świadectwo zwolnienia z adnotacją o wysokości kwoty wypłacanej

• Opieka Społeczna była powiadamiana o zwalnianiu nieletnich więźniów

• Osoby chore kierowano do zakładu leczniczego lub pozostawały w więzieniu (w szczególnych przypadkach). Ponosiły wtedy koszty pobytu w więzieniu.

• Osoby psychicznie chore przekazywano milicji.

LATA 1945 - 1969

• Regulamin Więzienny z 1945r. - prawie identyczny z tym z 1931r.

• 1948-1949 - Zbiór Przepisów Departamentu Więziennictwa

• wydawanie zwolnionym bezpłatnych biletów kolejowych na przejazd do domu

• utworzenie funduszu rezerwowego „B” - wypłacano przed zwolnieniem pieniądze z potrąceń części wynagrodzenia za pracę

• 1956r. - przejście więziennictwa do Resortu Sprawiedliwości. Lepsze warunki do działalności postpenitencjarnej

• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i Ministerstwo Sprawiedliwości wydały pismo regulujące tryb i zasady wzmożenia opieki nad zwalnianymi z ZK - obowiązek pomocy zwalnianym i ich rodzinom przez pomoc społeczną.

• 1958r. - powstał Polski Komitet Pomocy Społecznej (PKPS)

• uzupełnienie działalności państwa w zakresie działań społecznych

• świadczenie pomocy postpenitencjarnej

• W rok później utworzono przy nim Sekcję Pomocy Postpenitencjarnej

• 1959r. - powołano w ZK Działy Penitencjarne i stanowisko Referenta Socjalnego, który zajmował się pomocą postpenitencjarną.

• Obowiązki referenta:

• zbieranie danych o skazanych i ich rodzinach

• pomoc w znalezieniu zatrudnienia po zwolnieniu

• kierowanie wymagających tego skazanych do domów pomocy społecznej

• pomoc w uzyskaniu odzieży, dowodów osobistych

• FUNDUSZ SAMOPOMOCY WIĘŹNIÓW - najpierw były dowolne składki, a od 1962r. przekazywanie na fundusz 5 % z dochodów osiąganych przez więźniów

• 1966r. - Regulamin Wykonywania Kary Pozbawienia Wolności

• preferowanie zatrudnienia więźniów, od których zasądzono alimenty oraz będących jedynymi żywicielami rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji

• potrącenie 5% z wynagrodzenia na opiekę nad zwalnianymi oraz na pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem, na zapobieganie przestępczości, na pomoc rodzinom więźniów

• pomoc w znalezieniu pracy, mieszkania

• pomoc w zdobyciu dowodu osobistego, w przeprowadzeniu badań lekarskich przed zwolnieniem

• zaopatrzenie w odzież, obuwie

• wydawanie żywności na czas podróży, biletów kolejowych na przejazd do miejsca zamieszkania

• Postępowanie z więźniami chorymi: pozostawienie chorego w więzieniu, jeżeli jego stan zdrowia nie pozwalał na przeniesienie go do placówki służby zdrowia.

• Zarządzenie Prezesa RM z 30.IX.1969r. w sprawie koordynacji finansowania pomocy postpenitencjarnej:

• Powołano organ doradczy przy Ministerstwie Sprawiedliwości - Rada ds. Pomocy Postpenitencjarnej: przewodniczący - Minister Sprawiedliwości; skład: przedstawiciele wszystkich organów i organizacji społecznych zajmujących się pomocą postpenitencjarną

• Zadania Rady ds. Pomocy Postpenitencjarnej:

• koordynowanie działań w zakresie pomocy postpenitencjarnej

• wnioskowanie w sprawach

• zapobieganie powrotowi do przestępstwa przez prawidłową pomoc

• inicjowanie badań naukowych w tym zakresie

• wnioskowanie w sprawach ustalenia wytycznych pomocy materialnej i niematerialnej

• wnioskowanie w sprawach ustalenia wytycznych do udzielania pomocy nieletnim, wobec których orzeczono środek wychowawczy

• udzielenie wytycznych zespołom wojewódzkim ds. pomocy postpenitencjarnej

• analizowanie sprawozdań z realizacji pomocy postpenitencjarnej

• Pomocy udziela się w uzasadnionych przypadkach. Nie otrzymują jej ci, którzy uchylają się od pracy i nie przestrzegają porządku prawnego.

• Pomoc ta polegała na pomocy w znalezieniu pracy lub przygotowania zawodowego; znalezieniu czasowego zakwaterowania, udzieleniu zapomogi pieniężnej, umożliwieniu dalszego leczenia chorym.

• Zarządzenie regulowało też zadania ZK, uspołecznionych zakładów pracy i sądów wojewódzkich

LATA 1970 - 1987

• 1970r. - Kodeks Karny Wykonawczy z dn.19.IV.1969r. - jeden rozdział poświęcono pomocy postpenitencjarnej:

• organy państwowe i społeczne powinny pomagać osobom zwalnianym w celu utrwalania rezultatów resocjalizacji:

• pomoc w znalezieniu pracy i mieszkania

• utrzymano zasadę potrącania 5% z wynagrodzenia za pracę - na cele postpenitencjarne.

• Szczegółowo o opiece traktuje Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 29 maja 1974r. i Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z 5.XI.1975r. w sprawie pomocy postpenitencjarnej

• 1974r. - Regulamin Wykonywania Kary Pozbawienia Wolności i Tymczasowego Aresztowania:

• wprowadzono pojęcie tzw. kwoty niezbędnej na pokrycie kosztów przejazdu skazanego do miejsca zamieszkania oraz na wyżywienie w wysokości 400 zł. - nie podlegała ona egzekucji.

• Były tam też przepisy dotyczące zwalniania skazanych i tymczasowo aresztowanych

• 1981r. - nowelizacja Regul. Wykonywania Kary Pozbawienia Wolności i Tymczasowego Aresztowania

• Określono kwotę niezbędną - 50% najniższego miesięcznego uposażenia pracowników

• Znowelizowano Zarządzenie nr 12 Dyrektora Centralnego Zarządu ZK z dn. 25.V.1977r. w sprawie organizacji pracy oświatowo-wychowawczej

• Określono wysokość kwoty na pomoc udzielaną skazanym: 50% najniższego uposażenia pracowników

• Umożliwienie udzielania rodzinie skazanego zapomogi pieniężnej w wysokości bieżącej raty alimentacyjnej lub przeciętnej kwoty przekazywanej rodzinie w ostatnim okresie - jeśli skazany nie może przejściowo łożyć na rodzinę.

LATA od 1989

• Od 2.X.1989r. - nowe regulaminy wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania

• Inaczej potraktowano wysokość kwot pieniężnych dla opuszczających ZK. Uległy zmianie:

• kwota niezbędna na pokrycie kosztów przejazdu z ZK do miejsca zamieszkania

• kwota niezbędna na wyżywienie na dni po opuszczeniu ZK

• Dla skazanych do 1 roku i tymczasowo aresztowanych - kwota ta to najniższe miesięczne wynagrodzenie

• Dla dłużej odbywających karę ta kwota to 2-krotna miesięczna najniższa pensja.

• Czasem przyznaje się ZAPOMOGĘ PIENIĘŻNĄ dla skazanego. Nie jest to obligatoryjne.

• Do regulaminu z 1989r. przeniesiono przepisy o możliwości udzielania zapomogi dla rodziny. Może ją otrzymywać przez 3 miesiące - kiedy skazany jest zobowiązany do alimentacji i nie z własnej winy nie może pracować. Kwota tej zapomogi dla rodziny nie może przekraczać jednorazowo wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia pracowników uspołecznionych zakładów pracy.

• Nowością jest możliwość pokrywania z funduszy postpenitencjarnych kosztów związanych z organizacją i prowadzeniem terapii zajęciowej w oddziałach dla skazanych wymagających stosowania specjalnych środków leczniczo-wychowawczych.

• Zmiany nastąpiły też w przepisach dotyczących przygotowania skazanych i tymczasowo aresztowanych do opuszczenia ZK.

• W 1990 r. - nowelizacja Kodeksu Karnego Wykonawczego, ale nie wprowadzono zasadniczych zmian. Ta nowelizacja zawiera zmiany dotyczące zatrudnienia.

• Zrezygnowano z zatrudniania skazanych przy nieodpłatnych pracach administracyjno-wykonawczych. Jeżeli jest on zatrudniany przy takich pracach na terenie ZK to otrzymuje wynagrodzenie.

• Okresy pracy w czasie odbywania kary zostały zaliczone jako okresy zatrudnienia (dotyczy to emerytury)

• Zmieniono na korzystniejszą kwestię wypłacania skazanym części wynagrodzenia za pracę.

• Ustawa o pomocy społecznej z 1990r. umożliwia udzielanie pomocy opuszczającym ZK i AŚ. Kryterium udzielenia pomocy jest trudność w przystosowaniu do życia po opuszczeniu ZK

• 1991r. - zawarto porozumienie między Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej a Centralnym Zarządem ZK w sprawie zasad współpracy w zakresie organizacji pomocy na rzecz osób zwalnianych z AŚ i ZK. Chodziło tu o koordynację działań z zakresu pomocy społecznej i postpenitencjarnej udzielanej przez ZK. To porozumienie zawiera:

• ZK i AŚ po weryfikacji potrzeb postpenitencjarnych przesyłają ośrodkom pomocy społecznej (właściwym ze względu na zameldowanie) informacje o potrzebie udzielenia pomocy zwalnianym. To jest przesyłane na 2 miesiące przed końcem kary lub natychmiastowo po otrzymaniu nakazu zwolnienie lub upłynięciu terminu tymczasowego aresztowania

• Osoby opuszczające ZK i AŚ otrzymują przy zwolnieniu swoje dokumenty, wszelkie dokumenty wydane przez administrację państwową i pomoc postpenitencjarną.

• Ośrodki pomocy społecznej po zweryfikowaniu potrzeb zawartych w informacji z ZK zapewniają os. zwalnianym pomoc materialną do czasu podjęcia pracy i uzyskania pierwszych zarobków. Albo taka pomoc jest udzielana do czasu otrzymania zasiłku dla bezrobotnych. Ośrodki pomocy społecznej udzielają tez pomocy w znalezieniu pracy

• Osoby zwalniane czasem nie mogą egzystować samodzielnie, dlatego administracja zakładu i opieka społeczna mogą kierować os.zwalniane do domów pomocy społecznej.

• Administracja ZK i ośrodek pomocy społecznej podejmują też działania dotyczące utrzymania więzi skazanych z rodzinami. To współdziałanie dotyczy też rozwiązywania problemów życiowych rodzin skazanych.

• Przedstawiciele Min.Pracy i Polityki Socjalnej i Centralnego Zarządu ZK uczestniczą w pracach Rady ds. Pomocy Postpenitencjarnej, która została powołana przy Min.Sprawiedliwości i w pracach Rady Pomocy Społecznej przy Min.Pracy i Polityki Socjalnej. Raz w roku obie Rady mają dokonywać oceny stopnia realizacji porozumienia.

• Ważne są też zapisy w Ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu:

• Przepis (wszedł w życie 1.VII.1997r) o prawie do zasiłku dla bezrobotnych dla zwalnianych z ZK i AŚ, jeżeli zarejestrowali się w okresie 30 dni od dnia zwolnienia, jeżeli suma okresów zatrudnienia przypadających w okresie 18 miesięcy przed ostatnim pozbawieniem wolności oraz wykonywania pracy w okresie pozbawienia wolności wynosiła co najmniej 365 dni.

• Nowelizacja KKW z 1995r. wprowadziła istotne zmiany w wykonywaniu kary i pomocy postpenitencjarnej:

• Zwiększono do 10% (wcześniej było 5%) potrącenia należności za pracę skazanych na pomoc postpenitencjarną i zapobieganie przestępczości

• Podwyższono do 50% wysokość wypłacanego skazanemu wynagrodzenia za pracę (wcześniej było to nie mniej niż 20%)

• Nowelizacja KKW z 1997r. - zebrano tu przepisy, będące wcześniej w aktach prawnych niższego rzędu. Ważne rozdziały w tym kodeksie to: Uczestnictwo społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń, Pomoc w społecznej readaptacji skazanych i Zwalnianie skazanych z ZK i warunki udzielania im pomocy.

• Kodeks określa udział stowarzyszeń, fundacji, organizacji, innych instytucji, kościołów, związków wyznaniowych, osób prywatnych w wykonywaniu kar i środków karnych. Te podmioty mogą uczestniczyć w porozumieniu z dyrektorem ZK i AŚ w działalności resocjalizacyjnej, kulturalnej, religijnej, sportowej, społecznej i oświatowej.

• Powołano Radę Główną ds. Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym.

• celem jest koordynacja współdziałania organów państwowych i przedstawicieli społeczeństwa w zapobieganiu przestępczości i wykonywaniu orzeczeń oraz w celu świadczeniu pomocy w readaptacji społecznej, a także w celu wykonywania kontroli społecznej i dokonywania oceny polityki penitencjarnej

• w skład Rady wchodzą: przedstawiciele wymiarru sprawiedliwości i innych resortów, organizacji i instytucji.

• Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej

• jest zasilany z potrąceń 10% wynagrodzenia za pracę lub z innych dochodów skazanych. Są to też środki z darowizn, zapisów, zbiórek, składek i innych.

• Z funduszu udziela się pomocy zwalnianym z AŚ i ZK i ich rodzinom. W wyjątkowych przypadkach - osobom pokrzywdzonym w wyniku przestępstwa oraz rodzinom tych osób.

• Określone kwoty mogą otrzymywać instytucje, które zajmują się udzielaniem pomocy

• Nową sprawą jest wyodrębnienie okresu do 6 miesięcy przed przewidywanym zwolnieniem - jest to okres przeznaczony na przygotowanie skazanego do życia po zwolnieniu z ZK - czas na nawiązanie kontaktu z kuratorem lub innymi podmiotami mogącymi udzielać pomocy p[o zwolnieniu. W tym okresie skazany powinien odbywać karę w ZK położonym jak najbliżej jego miejsca zamieszkania.

• ma możliwość opuszczenia ZK na okres do 14 dni

• ma możliwość dysponowania swoimi pieniędzmi aby zapewnić sobie mieszkanie i pracę

• Skazani, którzy nie mają wystarczającej kwoty mogą otrzymać w chwili zwolnienia 1/3 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowniczego lub jego ekwiwalent.

• Jeżeli skazani mają trudności w znalezieniu pracy, mieszkania, pomocy lekarskiej, to właściwe organy udzielają im doraźnej pomocy

• Administracja ZK jest zobowiązana udzielić informacji skazanemu dotyczącej otrzymania pomocy

• Nowym rozwiązaniem jest prawo skazanego do zwrócenia się z wnioskiem do sądu penitencjarnego o przydzielenie kuratora zawodowego.

• Zmiany orzekania o warunkowym przedterminowym zwolnieniu:

• kurator sądowy ma prawo wystąpić z wnioskiem o zwolnienie przedterminowe

• dyrektor ZK i kurator mają prawo złożyć zażalenie na odmowę udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia

• sąd ma prawo zmiany okresu próby związanej z warunkowym zwolnieniem. Granice tych zmian określa ustawa.

• W stosunku do skazanych młodocianych KK podniósł czas odbycia kary przed warunkowym przedterminowym zwolnieniem (wcześniej była 1/3, teraz ½), a okres pozbawienia wolności nie może być krótszy niż 6 miesięcy

• Recydywiści muszą odbyć 2/3 orzeczonej kary, by ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie.

• Multirecydywiści muszą odbyć ¾ kary (nie może być krótsza niż rok)

• Skazanego na 25 lat można warunkowo zwolnić po 15 latach

• Skazanego na dożywocie można warunkowo zwolnić po 25 latach.

• Z wynagrodzenia za pracę i z innych źródeł gromadzi się fundusz, który przekazywany jest skazanemu w chwili zwolnienia. Jest on przeznaczony na przejazd do miejsca zamieszkania i utrzymanie po zwolnieniu. Z tego funduszu nie prowadzi się egzekucji (nie można potrącać np.alimentów)

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18.IX.1998r. określa szczegółowe zasady dotyczące uczestnictwa społeczeństwa w zwalnianiu z ZK, readaptacji, wykonywaniu orzeczeń. Zgodnie z nim udzielanie pomocy powinno mieć na celu ułatwienie społecznej readaptacji osób pozbawionych wolności, zwalnianych z ZK i AŚ, przez dążenie do zapewnienia tym osobom odpowiednich warunków życia, pracy, nauki, leczenia, zakwaterowania - w miarę możliwości - umożliwienie skazanym i ich rodzinom przezwyciężenia skutków przestępstwa. Pomoc powinna polegać na:

• udzielaniu świadczeń pieniężnych

• finansowaniu zakupów żywności, odzieży, lekarstw, protez, podręczników, niezbędnych przedmiotów w mieszkaniu, narzędzi i wyposażenia potrzebnych do wykonywania zawodu

• opłacaniu czynszu za mieszkanie lub pokrywanie kosztów tymczasowego zakwaterowania

• pokrywaniu kosztów specjalistycznych porad prawnych, psychologicznych i zawodowych

• organizowaniu i finansowaniu kursów przygotowania zawodowego

• pokrywanie kosztów specjalistycznego leczenia i rehabilitacji

• finansowanie kosztów przejazdów

• pokrywanie kosztów uzyskania niezbędnych dokumentów

---