Teoria Atrybucji.
Wnioskowanie o cechach innych ludzi.
I Atrybucja
Teoria atrybucji
Obserwując innych oraz przyglądając się ich zachowaniu zaczynamy powoli wyciągać wnioski o ich zamiarach, intencjach jakimi się kierują, cechach osobowości , charakteru ,przesłankach natury moralnej czy jakże ważnych potrzebach.
Przebiegiem procesów jakie wchodzą w skład spostrzegania społecznego zajmuje się teoria atrybucji.
Atrybucja oznacza przypisywanie sobie lub innym jednostkom określonych cech charakteru, systemu norm , motywów, potrzeb i postaw na podstawie zachowań zewnętrznych ,np. gestów, mimiki czy wypowiedzi ,tak wiec teoria atrybucji zajmuje się niczym innym jak badaniem określania sposobu w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny tak swego zachowania , jak i zachowania innych ludzi(Heider).
Fritz Heider (1958) jest często określany ojcem teorii atrybucji. Jego wpływowa praca określiła obszar spostrzegania społecznego, a jego spuścizna jest ciągle przydatna w bieżących badaniach. Heider (1958) analizował tak zwaną psychologię naiwną czy zdroworozsądkową. Z jego punktu widzenia funkcjonujemy jak psychologowie amatorzy, którzy próbując zrozumieć zachowanie innych, składają cząstki informacji tak długo, aż dotrą do sformułowania rozsądnego wyjaśnienia lub przyczyny. Heider (1958) był zainteresowany tym, co wydaje się komuś sensowne, oraz sposobem dochodzenia do takiego wniosku. Najbardziej wartościową zasługą Heidera jest podziała atrybucji na dwa rodzaje.
Rodzaje atrybucji
atrybucja wewnętrzna: wnioskowanie, że jakaś osoba zachowała się w określony sposób zarówno ze względu na swe właściwości, jak i postawy, charakter czy osobowość
atrybucja zewnętrzna: wnioskowanie, iż jakaś osoba zachowała się w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji, w której się znalazła; zakłada się tu, że w tej sytuacji większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób
Wyobraźmy sobie mężczyznę, który krzyczy na swojego pięcioletniego syna. Co nam to mówi o Nim?
W myśl tych definicji możemy stwierdzic, że przyczyną obserwowanego zachowania Boba była jego osobowość, postawa lub charakter. Byłoby to wyjaśnienie, które lokuje przyczynę jego zachowania wewnątrz. Moglibyśmy na przykład uważać, że Bob ma słabe umiejętności wychowawcze i strofuje dziecko w niewłaściwy sposób. I odwrotnie, można przyjąć, że przyczyna jego zachowania tkwiła w sytuacji — jego syn właśnie wszedł na jezdnię bez rozglądania się. Wyjaśnienie to przypisuje przyczynę zachowania czynnikom zewnętrznym (np. że to właśnie postępowanie dziecka uruchomiło zachowanie Boba, a nie jego specyficzna osobowość czy charakter).
Zauważ, iż nasze wyobrażenia Boba bardzo się różniły w zależności od typu poczynionej atrybucji. Jeżeli atrybucja jest wewnętrzna, wówczas powstanie w nas negatywne wyobrażenie Boba. Czyniąc zaś atrybucję zewnętrzną, nie dowiemy się o nim wiele — ostatecznie, większość rodziców zrobiłaby to samo w podobnej sytuacji.
Całkowita więc odmienność!
Kolejnym osiągnięciem Heidera (1958) było zanalizowanie tendencji do dokonywania wewnętrznych atrybucji kosztem atrybucji zewnętrznych. Mimo że każdy z tych typów atrybucji jest zwykle możliwy, Heider zauważył, że mamy skłonność do szukania przyczyn czyjegoś zachowania w tej właśnie osobie. Jesteśmy spostrzeżeniowo skoncentrowani na ludziach — są takimi, jakimi ich spostrzegamy — sytuacja zaś, która jest często trudna do zaobserwowania i trudna do określenia, może zostać niedoceniona. Spostrzeżenie Heidera, że atrybucję wewnętrzne są zczególnie atrakcyjne dla spostrzegającego, jest punktem wyjścia jednej z podstawowych teorii odnoszących się do zjawiska atrybucji, mianowicie teorii wnioskowania z czynników towarzyszących
Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących: od działań do decyzji . (Edward Jones i Keith Davis)
Teoria ta mówi, że dokonujemy wewnętrznych atrybucji dotyczących jakiejś osoby, gdy:
istnieje niewiele nietożsamych konsekwencji jej zachowania
zachowanie jest nieoczekiwane
Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących, została sformulowana, by określić proces, w trakcie którego dochodzimy do atrybucji wewnętrznej, czyli w jaki sposób wnioskujemy o dyspozycjach albo wewnętrznych właściwościach osobowości, korzystając ze związanych z nimi zachowań lub działań
Załóżmy, iż pewna Kobieta zaakceptowała pracę w agencji reklamowej w Nowym Jorku. I postawmy pytanie dlaczego to zrobiłala? Czy przyjęła tę pracę, ponieważ interesuje się reklamą? Czy też dlatego, że pragnie mieszkać w Nowym Jorku? A może dlatego że jest dobrze opłacana?
Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących interesuje się, w jaki sposób zawężamy te możliwości, dochodząc do wyjaśnienia, dlaczego kobieta zrobiła to, co zrobiła.
Rezultaty nietożsame
Konsekwencje pewnego przebiegu działania, które przy alternatywnym działaniu mogłyby nie mieć miejsca.
- Porównuje skutki odmiennych rozwiązań
Oczekiwania
Występuje również inny rodzaj informacji które ludzie biora pod uwage dokonując atrybucji. Sa to oczekiwania.
Oczekiwania oparte na:
kategorii - są to oczekiwania, które dotyczą ludzi bazujących na cechach grupy, do których przynależą (np. oczekiwanie, że ktoś uwielbia zbierać znaczki, ponieważ należy do koła filatelistycznego
obiekcie - są to oczekiwania, które dotyczą ludzi bazujących na ich wcześniejszych działaniach (np. oczekiwanie, że ktoś pójdzie na bal, bo chodził na bale w przeszłości).
Analizując:
Od mężczyzny który należy do koła filatelistycznego oczekujemy ze będzie zbierać znaczki a nie modele samochodów.
Od kobiety która chodziła na bale w przeszłości będziemy oczekiwac ze woli pójść na bal niż na mecz.
Stąd możemy wywnioskować iż więcej dowiadujemy się o ludziach, gdy zachowują się w sposób nieoczekiwany, niż wówczas gdy działają przewidywalnie (tak, jak postąpił by każdy)
Model współzmienności: atrybucje wewnętrzne przeciw zewnętrznym.
" Model współzmienności" - jest to koncepcja, gdzie dokonuje się atrybucji przyczynowych, które dotyczą zachowania jakiejś osoby na podstawie obserwacji faktów, które wraz z jej zachowaniem ulegają zmianie.
Podczas formułowania atrybucji bierzemy pod uwagę trzy rodzaje informacji:
zgodność informacji - zbieramy informacje, które dotyczą tego, jak różni ludzie zachowują się wobec takich samych bodźców.
wybiórczość informacji - zbieramy informacje mówiące o tym, do jakiego stopnia określona osoba zachowuje się w ten sam sposób podczas kontaktu z różnymi bodźcami;
spójność informacji - zbieramy informacje mówiące nam do jakiego stopnia zachowanie jakiejś osoby wobec określonego bodźca jest takie samo mimo upływu czasu i innych okoliczności.
Atrybucja może być dokonana wtedy, kiedy wymienione trzy źródła złożą się na jeden z dwóch różnych wzorców:
atrybucja wewnętrzna dokonywana jest wtedy, gdy zgodność i wybiórczość informacji są niskie, a spójność wysoka
atrybucja zewnętrzna dokonywana jest wtedy, gdy zgodność, wybiórczość, spójność są wysokie.
atrybucja sytuacyjna dokonywana jest wtedy, gdy zgodność jest niska, a wybiórczość i spójność są wysokie.
II Stosowanie skrótów poznawczych podczas dokonywania atrybucji
Stosowanie schematów i teorii
Codziennie, kiedy dokonujemy atrybucji przyczynowych, dochodzą do głosu nasze schematy, które wypracowujemy przez całe nasze życie (szukamy sytuacji, w których określona osoba już kiedyś zachowała się w ten sam sposób).
Podstawowy błąd atrybucji: ludzie jako psychologowie atrybucji.
Podstawowy błąd atrybucji - wyraźna tendencja do obarczania winą czynników wewnętrznych przynależnych do dyspozycji, a niedocenianie roli osobliwych sytuacji.
W myśl tej definicji mozna stwierdzić iż : Ludzie z reguły zakładają, że inni zachowują się w pewien określony sposób, ponieważ taki jest ich charakter czy osobowość, a nie, dlatego, że znaleźli się w osobliwej sytuacji czy pełnią określone funkcje.
Powody tego błędu:
Rola spostrzeżenia - zauważamy w danej sytuacji tylko osobę a nie określoną sytuację oceniamy ludzi w sposób spostrzeżeniowy jest to tzw. "Wyrazistość spostrzeżeniowa", ludzie są dla nas tacy jakich ich widzimy.
Rola kultury - kultura uczy nas preferowania wyjaśnień odwołujących się do dyspozycji.
Różnicz miedzy aktorem a obserwatorem
Obserwatorzy- ci którzy wyjaśniaja czyjeś zachowanie
Aktorzy - ci którzy wyjaśniaja swoje własne zachowanie
Różnica między aktorem, a obserwatorem - tendencja do spostrzegania zachowania innych jako następstwa ich dyspozycji, gdy wyjaśniamy nasze zachowania tłumaczymy to wpływem czynników sytuacyjnych.
Jednym z powodów jest wyrazistość spostrzeżeniowa. Dla nas samych(jako aktorów) bardziej
wyrazista jest sytuacja czy druga osoba(obserwatorzy) niż my sami.
Rola dostępności informacji - aktorzy mają o sobie więcej informacji niż mogą zdobyć obserwatorzy. Atrybucje aktorów wobec siebie często odzwierciedlają czynniki sytuacyjne, bo mają oni większą wiedzę o swoich zachowaniach w różnych sytuacjach aniżeli większość obserwatorów, która ogląda ich w określonych okolicznościach.
Atrybucje w służbie ego
Atrybucje w służbie ego - wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym zależnym od dyspozycji, za niepowodzenia zaś obwiniają czynniki zewnętrzne należące do sytuacji.
Otóż gdy zagrożona jest samoocena, wówczas ludzie często dokonują atrybucji w służbie ego. Mówiąc prosto, są to atrybucje wynikające z naszej tendencji do przypisywania sobie zasług za sukces, a obwiniania innych (lub sytuację) za niepowodzenia. Wiele badań pokazuje, że ludzie dokonują atrybucji wewnętrznych, gdy dobrze wykonują zadanie, natomiast zewnętrznych, jeżeli idzie im źle.
Zmieniamy również swe atrybucje, by poradzić sobie z innymi rodzajami zagrożeń samooceny. Jedna z najtrudniejszych do zrozumienia spraw jest obecność tragicznych wydarzeń.
Przypominają o naszej własnej śmiertelności: jeśli dotknęło to kogoś innego, może dotknąć i nas. Spośród wszystkich rodzajów samowiedzy wiedza o tym, że jesteśmy śmiertelni i że złe rzeczy mogą się także przytrafić nam, jest zapewne najtrudniejsza do zaakceptowania. Podejmujemy jednak działania, by zaprzeczyć temu faktowi. Jednym ze sposobów jest tworzenie atrybucji obronnych.
Atrybucja obronna - wyjaśnienie zachowania, które pozwalają tłumić świadomość np. tego, że jest się śmiertelnym i podatnym na zranienia. Jedną z jej form jest nierealistyczny optymizm - polega na przeświadczeniu ludzi, że rzeczy dobre przydarzą się raczej im niż ich partnerom, a rzeczy złe spotkają innych niż ich samych. Drugą formą tej atrybucji jest wiara w sprawiedliwy świat - zakładamy, że zło dotyka złych ludzi, natomiast dobro dotyka dobrych.
III Na ile nasze atrybucje i wrażenia są dokładne
Im dłużej kogoś znamy, tym bardziej są dokładne nasze sądy o nim. Jednak nawet, gdy kogoś znamy bardzo dobrze, tworzymy wyobrażenia, które odbiegają od doskonałości i pokładamy zbyt wiele wiary w ich precyzje.
Dlaczego nasze wyobrażenia są czasem błędne?
Winny jest podstawowy błąd atrybucji, schematy, którymi się posługujemy.
Dlaczego czasem wydaje się, że nasze wyobrażenia są dokładne?
Bo zawsze widzimy kogoś w określonych i na ogół podobnych sytuacjach, przy czym jest bez znaczenia jak długo trwa nasza obserwacja, gdy nie uwzględniamy wpływu zewnętrznych uwarunkowań na zachowanie.