nazwa kursu : Socjologia ludności

Sociology of Population

Numer :

Nazwisko koordynatora: prof. dr hab. Krystyna Slany, Krystyna Kluzowa

[e-mail]

Termin: semestr I , 60 godz

I.Opis:

Tematy poszczególnych zajęć ogniskują się wokół: teoretycznych i metodologicznych podstaw socjologii ludności(m.in. źródła informacji o strukturach i procesach demograficznych); struktur demograficzno-społecznych (tj. struktur według cech biologicznych, geograficznych i społecznych) ich uwarunkowań i procesualnych następstw przemian; rodziny jako podmiotu zachowań demograficznych ( analizowane będą struktura i typy rodzin oraz gospodarstw domowych, procesy powstawania rodziny, rozpadu i jej rekonstrukcji); zastępowalności pokoleń z uwzględnieniem mechanizmów i wzorców rozrodczości i umieralności, typów reprodukcji, teorii wyjaśniających przemiany we wzorcach reprodukcji; migracji w perspektywie międzynarodowej i krajowej z wyeksponowaniem ich przyczyn, mechanizmów i konsekwencji; prognoz ludnościowych dla świata, kontynentów i Polski; polityki ludnościowej, jej kierunków, celów i instrumentów działania.

II   Opis skrócony

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami i metodami socjologii ludności oraz przedstawienie problemów ludnościowych współczesnego świata i Polski, w szczególności społecznych uwarunkowań i konsekwencji procesów ruchu naturalnego i wędrówkowego, struktur społeczno-demograficznych oraz zagadnień polityki ludnościowej.

III. Literatura i tematy zajęć

1. Teoretyczne i metodologiczne podstawy socjologii ludności

• 1.1. podstawowe systemy analityczne socjologii ludności: aspekt przedmiotowy i podmiotowy

1.2. wybrane problemy analizy struktur i procesów ludnościowych

• 1.3. źródła informacji o strukturach i procesach ludnościowych

Literatura:

W. Czarkowska, K. Kluzowa, K. Slany: Elementy demografii, Kraków 1989, roz. 1, 2, 4

J. Z. Holzer,: Demografia, Warszawa 2003, roz.2

I. Kotowska, 2009 , Spisy powszechne ludności jako źródło informacji o przemianach demograficznych i społecznych, w: „Wiadomości Statystyczne” nr 9

K. Kluzowa: Ludność, w: Encyklopedia socjologii, t.II, Warszawa 1999

M. Okólski: Demografia, Warszawa 2004, roz. II pkt.2.1, 2.5, 2.6

2. Struktury demograficzno-społeczne: ich uwarunkowania i procesualne następstwa przemian

2.1. struktura ludności według cech biologicznych

1. struktura ludności w przestrzeni geograficznej

2. struktura ludności w przestrzeni społecznej

Literatura:

G. Babiński: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle spisu ludności z roku 2002, w: Studia

Socjologiczne 2004 nr 1

S. Łoziński, Instytucje i tożsamość etniczna… w: A. Sakson, Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy, Instytut Zachodni, Poznań 2008

W. Czarkowska, K. Kluzowa, K. Slany: Elementy demografii, Kraków 1989, roz. 5

J.Z. Holzer: Demografia, Warszawa 2003, roz. 4..5., 5 i 6

K. Gorlach, Z. Drąg, P. Nowak: Ku wsi zdeagraryzowanej? Ludność wiejska i rolnicza w świetle wybranych danych spisu powszechnego, w: Studia Socjologiczne 2004 nr 1

J. Hrynkiewicz: Polityka społeczna wobec procesu starzenia się ludności, w: Wybrane problemy

współczesnej demografii (J. Balicki i in.), Łódź 2003

P. Szukalski: Zagrożenie czy wyzwanie- proces starzenia się ludności, w: Polityka Społeczna 2006 nr 9

W. Warzywoda-Kruszyńska: Polacy „na zasiłku”, w: Studia Socjologiczne 2004 nr 1

C. M. Renzetti, D. J. Curran , Płeć, zatrudnienie i sektor ekonomiczny , w:Kobiety , mężczyźni i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN

3. Rodzina jako podmiot zachowań demograficznych

3.1. struktura i typy rodzin oraz gospodarstw domowych

3.2.proces powstawania rodziny

3.3. proces rozpadu i rekonstrukcji rodziny

Literatura:

I. Jaguś, Od wielodzietności do bezdzietności. Przemiany w poglądach na posiadanie dzieci i ich uwarunkowania. Roczniki Socjologii Rodziny 2005

P. Rydzewski, 2010, Socjologiczne analizy rozwodów, Lublina, Wyd. WSPA (strony zostaną podane)

K. Slany, K. Kluzowa: Rodzina polska w świetle wyników NSP 2002, w: Studia Socjologiczne 2004 nr 1

P. Szukalski: Rodziny i gospodarstwa domowe w Polsce i krajach UE, w: Rodzina w zmieniającym się

społeczeństwie polskim (red. W. Warzywoda-Kruszyńska, P. Szukalski), Łódź 2004

P. Szukalski, 2010, Małżeństwa wyznaniowe w Polsce w latach 1999-2007, w : „Wiadomości Statystyczne”, nr 6

4. Reprodukcja ludności i warunkujące ją procesy ruchu naturalnego

4.1. mechanizmy i wzorce rozrodczości

4.2 .mechanizmy i wzorce umieralności

4.3. typy reprodukcji ludności

1. teorie wyjaśniające przemiany we wzorcach reprodukcji ludności

Literatura:

B. Budrowska, 2000,Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety, cz.I 1. Rola matki jako podstawowa funkcja kobiety

P. Szukalski, 2010, Urodzenia pozamałżeńskie w Polsce ma przełomie XX i XXI wieku, w : „Wiadomości Statystyczne” , nr 2

E. Frątczak: Przemiany płodności i rodziny w Polsce i Europie. Oceny- interpretacje - teorie, w: Procesy

demograficzne u progu XXI wieku. Polska a Europa (red. Z. Strzelecki), Warszawa 2003, s. 70- 78, 86-108

K. Kluzowa, K. Slany: Przemiany realizacji funkcji prokreacyjnej w rodzinie, w: Oblicze współczesnej

rodziny polskiej, Kraków 2003

M. Okólski: Demografia, Warszawa 2004, roz. III pkt.3.6-3.10, roz.V, pkt. 5.6-5.7

C. M. Renzetti, D. J. Curran , Płeć, kulturowa i zdrowie, w:Kobiety , mężczyźni i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN

5..Migracje ludności

5.1. typy migracji

1. mechanizmy procesów migracyjnych - ich uwarunkowania i konsekwencje

2. teorie migracji

Literatura:

S. Golinowska , 2008, Społeczny wymiar emigracji w krajach wysyłających, w: „Polityka Społeczna” nr 11-12

M. Okólski: Demografia, Warszawa 2004, roz..III pkt.3.12, roz.V, pkt. 5.8

K. Slany: Migracje międzynarodowe w perspektywie aksjologicznej u progu XX wieku, w: Władza, naród,

tożsamość (red. K. Gorlach, M. Niezgoda, Z. Seręga) , Kraków 2004, s. 389-401

I.Bukraba -Rylska, Socjologia wsi polskiej, PWN 2008, rozdz.10. Migracje zarobkowe ,od obieżyświata do ludzi na huśtawce.

K. Iglicka,2008, Kontrasty migracyjne Polski . Wymiar transatlantycki, rozdz.3. Wpływ integracji z Unią Europejską na polski rynek pracy oraz na międzynarodową migrację. Wyd. Naukowe Scholar

I.Grabowska-Lusinska, M.Okólski 2009 , Emigracja ostatnia? Srt.10-33, Wyd. Naukowe Scholar

6. Ludność w świetle prognoz demograficznych: świat - kontynenty - Polska

Literatura:

J. Z. Holzer: Demografia, Warszawa 2003, roz.10.5.1-10.5.2

M. Okólski: Demografia zmiany społecznej, Warszawa 2004, s.9-17 (wprowadzenie)

M. Okólski: Demografia, Warszawa 2004, roz. IV, pkt. 4.1-4.3

7. Polityka ludnościowa: kierunki, cele, instrumenty działania

Literatura:

J. Holzer: Demografia, Warszawa 2003 , roz. 10.6

M. Okólski: Demografia, Warszawa 2004, roz.III, pkt.3.13

K. Slany, K. Kluzowa: Kształtowanie systemu wartości jako kierunek działań polityki ludnościowej, w:

Sytuacja rodzin i polityka rodzinna w Polsce. Uwarunkowania demograficzne i społeczne (red. D. Graniewska), Warszawa 2004

Materiały źródłowe:

Rocznik Demograficzny 2009Warszawa , GUS

Rocznik Statystyczny 2009 Warszawa , GUS

• Strona internetowa GUS; UN census. bureau

http://www.oeaw.ac.at/vid/datasheet/download/European_Demographic_Data_Sheet_2010.pd

f.

UN Population Data Sheet 2010; http://www.prb.org/pdf10/10wpds_eng.pdf .

IV. Cele przedmiotu

Celem jest zapoznanie studenta z podstawowymi zagadnieniami demograficznymi, analizowanymi w perspektywie socjologicznej i demograficznej. Dzięki temu kursowi student potrafi rozpoznać i analizować struktury i procesy demograficzne oraz zachodzące pomiędzy nimi powiązania, mechanizmy i wzorce reprodukcji ludności. Pozna mechanizmy, przyczyny i konsekwencje przemieszczeń ludnościowych oraz kierunki, cele, typy polityki ludnościowej. Kurs jest podstawą dla rozumienia i prowadzenia socjologicznych badań empirycznych. Student ma możność poznania pomiaru zjawisk i procesów demograficznych. Uzyskana wiedza jest niezbędna w pracy socjologa w różnych instytucjach rządowych, ośrodkach badawczych i organizacjach pozarządowych.

V. Wymagana

Brak warunków wstępnych.

VI. Warunki zaliczenia : obecność na zajęciach (wykład) (sprawdzanie listy obecności), Egzamin końcowy ma charakter ustny. Dwa sprawdziany w trakcie kursu; wizualizacja starości (projekt fotograficzny, jeśli ktoś kręci filmy to też można ; prezentacja na końcowych zajęciach)

---