CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO

Nerki spełniają u człowieka trzy ważne czynności: wydalniczą, wydzielniczą i metaboliczną.

Czynność wydalnicza…

nerek polega na usuwaniu z ustroju wody, elektrolitów oraz wielu produktów przemiany materii. Ta szczególna zdolność nerek umożliwia zachowanie stałości środowiska wewnętrznego, pomimo różnic w diecie oraz zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym człowieka, takich jak wahania

temperatury, wilgotności, ciśnienia itp.

Wydzielniczą czynność…

nerek odgrywa istotną rolę w życiu człowieka. Związkiem wydzielanym przez nerki jest renina. Enzym ten powstaje wówczas, gdy do nerek dopływa zbyt mało krwi. Jest on w stanie odszczepić od białek krwi fragment peptydowy tzw. angiotensynę II, która powoduje podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi. Mechanizm presyjnego działania angiotensyny polega z jednej strony na obkurczaniu drobnych letniczek nerkowych, z drugiej na pośrednim pobudzaniu wydzielania niektórych hormonów, zwłaszcza aldosteronu. Hormon ten hamuje wydalanie jonów sodu z ustroju, co stanowi

bodziec do dalszego wytwarzania reniny

Czynność metaboliczna…

nerek. Najważniejszym związkiem ulegającym przemianie w nerkach jest naturalna witamina D3 (cholekalcyferol), z której pod wpływem enzymatycznego zespołu hydrolaz, powstaje w komórkach kanalików nerkowych aktywny metabolit .W samych nerkach spełnia on podwójną rolę, mianowicie wzmaga syntezę odpowiednich białek i tym samym ułatwia przenoszenie i ochronę jonów wapniowych, a ponadto uczula komórki nerkowe na prawidłowe lub większe stężenie wapnia w moczu.

RODZAJE CHORÓB UKŁADU MOCZOWEGO :

Wiele chorób nerek przebiega niemal bezobjawowo lub na początku bez wyraźnych dolegliwości. Często dopiero ostry ból, gorączka oraz duże zmiany w moczu dają znać, że w układzie moczowym pojawił się stan zapalny. Wśród klinicznych postaci zakażeń układu moczowego jest podział na: tzw. bakteriurię bezobjawową i przewlekłe zakażenia dolnego odcinka układu moczowego czyli zapalenia cewki i pęcherza moczowego, zakażenia górnego odcinka układu moczowego ostre i przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek. Przyczyną są w większości bakterie wchodzące w skład prawidłowej flory jelitowej człowieka. Za 75-80 procent wszystkich zakażeń odpowiada pałeczka okrężnicy (E.coli). W pozostałych przypadkach winę ponoszą bakterie gramm-ujemne: Proteus, Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas. Wśród bakterii gramm-dodatnich przyczyną zakażeń bywa najczęściej paciorkowiec kałowy (Enterococcus)i gronkowiec biały (Staphylococcus albus). Na

zakażenie układu moczowego częściej narażone są kobiety. Powodem zakażenia nie są wyłącznie bakterie wnikające z zewnątrz. Ma na to wpływ zaleganie moczu w pęcherzu w wyniku jego niecałkowitego opróżniania, stany zapalne cewki moczowej, wrodzony defekt błony śluzowej pęcherza, upośledzający jego działanie ochronne, odpływy wsteczne moczu wywołane wadami wrodzonymi. Leczenie jest uzależnione od stopnia zakażenia, jego umiejscowienia oraz bakterii, które go wywołały i wielu innych czynników. Leczenie zakażeń układu moczowego jest długotrwałe. Przerwanie leczenia grozi nawrotem choroby.

1. Zapalenie pęcherza moczowego:

To najczęstszy przeważnie bakteryjny stan zapalny dróg moczowych . Polega na odczuciu silnego parcia. Jest to wywoływane przez drobnoustroje, które wtargnęły z zewnątrz. Zakażenie może mieć przebieg od ostrego do bardzo przewlekłego, trwającego wiele miesięcy. Wytwarzane przez bakterie toksyny uszkadzają nabłonek w drogach moczowych,

powodują rozszerzenia włośniczek, a nawet uszkodzenie ich ścian.

Dlatego w moczu chorych wykrywa się obecność komórek nabłonkowych, białka, krwinek białych i czerwonych, śluzu oraz bakterii.

2. Ostre zapalenie pęcherza moczowego

Są to najczęściej ostre zapalenia kłębków nerkowych charakteryzujące się mniej lub bardziej

uchwytnym uszkodzeniem samych kłębków, powodującym upośledzenie przesączania, powstawanie obrzęków, zmniejszenie objętości wydalanego moczu i pojawienie się w nim czerwonych krwinek i białych, jak również wzrost ciśnienia tętniczego. W ostrychzapaleniach pęcherza, następuje częste oddawanie moczu z uczuciem pieczenia i obecnością znacznej ilości białych krwinek i bakterii. W stanach tych podstawowe leczenie sprowadza się do podawania chemioterapeutyków przeciwbakteryjnych (antybiotyków, sulfonamidów oraz innych związków, np. nitrofurantoiny, kwasu nalidyksowego). W ostrym zapaleniu pęcherza moczowego stwierdza się obrzęk i zaczerwienienie błony śluzowej pęcherza, czasem z wybroczynami, a nawet owrzodzeniami. Zmiany te mogą cofnąć się zupełnie lub doprowadzić do przewlekłego zapalenia pęcherza moczowego. Nacieki zapalne umiejscawiają się wtedy nawet w mięśniówce pęcherza, wywołując zwłóknienie ściany pęcherza, zanik błony śluzowej i zmniejszenie pojemności pęcherza wskutek powstających blizn. W ostrym zapaleniu pęcherza moczowego chory skarży się na częste i bolesne oddawanie moczu oraz na bóle w dole brzucha. Dolegliwością tym towarzyszy stan podgorączkowy. W przewlekłym zapaleniu pęcherza moczowego występują takie same objawy, tylko mniej nasilone. Badanie moczu wykazuje ropomocz, a więc bardzo dużo krwinek białych oraz niewielką ilość świeżych krwinek czerwonych. Mocz jest mętny zaraz po oddaniu i wydziela mocny zapach amoniakalny. Nie wyleczone do końca zapalenie pęcherza może być przyczyną przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Najbardziej racjonalne jest równoczesne stosowanie wymienionych leków z preparatami roślinnymi, ponieważ te ostatnie mają również właściwości bakteriobójcze, ale, rozciągające się także na szczepy antybiotykooporne, a ponadto zmniejszają one lub znoszą stany skurczowe w drogach moczowych, wzmacniają ścianki naczyń włosowatych i przeciwdziałają krwawieniom z uszkodzonych włośniczek, ochraniają i regenerują warstwę nabłonkową w drogach moczowych, a nawet są w stanie niszczyć L-formy bakterii, wskutek bezpośredniego działania na cytoplazmę i obniżenia ciśnienia osmotycznego płynu międzykomórkowego.

3. Kamica pęcherza moczowego

To obecność złogów w pęcherzu. Mogą to być kamienie pochodzące z nerki (kamica moczowa), które nie zostały wydalone przez cewkę i powiększyły się (kamienie pierwotne) lub powstały w pęcherzu (kamienie wtórne) wskutek utrudnionego odpływu moczu z pęcherza. Kamica moczowa jest chorobą przewlekłą, której przebieg bywa różny. U części osób obecność złogów w nerkach nie daje żadnych dolegliwości i może być wykryta przypadkiem podczas badań diagnostycznych związanych z innymi chorobami. W pozostałych przypadkach wiąże się z okresowo dużymi bólami u chorego. Dla kamicy moczowej charakterystyczne są silne ataki bólowe związane z przesuwaniem się złogu z nerki przez moczowód do pęcherza moczowego. Określane są one jako tzw. napady kolki nerkowej.

4. Bakteriuria bezobjawowa

W przypadku bakteriurii bezobjawowej w układzie moczowym wykrywa się drobnoustroje w

ilościach znamiennych. Brak jest natomiast innych objawów infekcji. Chory nie zgłasza więc żadnych dolegliwości, a wynik badania ogólnego moczu jest prawidłowy .

Bakteriuria bezobjawowa jest istotnym zagrożeniem zdrowia i może się przyczynić do rozwoju ciężkich postaci zakażeń układu moczowego (np. ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek). Zdarza się tak w szczególności u małych dzieci oraz kobiet w ciąży.U ciężarnych może być to przyczyną przedwczesnego porodu lub nawet zagrozić życiu płodu. Konieczne jest więc leczenie. Dotyczy to również osób, u których współistnieją inne choroby układu moczowego upośledzające odpływ moczu, np. kamica nerkowa, zwężenie dróg moczowych, przerost gruczołu krokowego.

Wymienione schorzenia nie są w sposób wyraźny różnicowane w fitoterapii, dlatego leczy się je tymi samymi ziołami i w sposób niemal identyczny .

5. Dna moczanowa (artretyzm, skaza moczanowa)

Dna znana również jako skaza moczanowa, podagra, artretyzm to rodzaj zapalenia stawów o gwałtownym przebiegu. Charakteryzuje się silnym pulsującym bólem, który często pojawia się w nocy razem z obrzękiem zajętego stawu i wrażliwością na dotyk. Atak może trwać od kilku do kilkunastu dni. Podagra jest spowodowana nadmiarem stężenia kwasu moczowego w organizmie, który odkłada się w stawach w postaci kryształków co wywołuje stan zapalny. Dna jest typową przypadłością otyłych mężczyzn w średnim wieku, często obciążonych tą chorobą genetycznie. Jest chorobą reumatyczną, której istotą są zaburzenia metabolizmu kwasu moczowego, które prowadzą do odkładania się jego kryształów głównie w cewkach nerkowych. Odkładanie to wywołuje bolesne zapalenie stawów:

- chiragra - zapalenie stawów ręki

- omagra - zapalenie stawu barkowego

- gonagra - zapalenie stawu kolanowego

- podagra - zapalenie stawu śródstopno-paliczkowego palucha

SUROWCE ROŚLINNE PRZECIWDNAWE:

Nasiona zimowitu - Semen Colchici , bulwy zimowitu - Tuber Colchici , kwiat zimowitu - Flos Colchic.

Ziemowit zawiera alkaloidy (kolchicyna). Działanie kolchicyna hamuje przemieszczanie się leukocytów do miejsc, w których nastąpiło wytrącenie kryształów kwasu moczowego, zapobiegając rozszerzeniu się stanu zapalnego; kolchicyna hamuje również wytwarzanie kwasu mlekowego, co pozwala na zachowanie prawidłowego pH w tkankach i przeciwdziała dalszemu odkładaniu się złogów moczanowych. Preparaty: Colchicum- Dispert

Preparaty stosowane w dnie moczanowej: Arthryl, Artreum, Reumatrix, Stavomax, Artretin Plus

ZIOŁA STOSOWANE W ZAPALENIU I OSTRYM ZAPALENIU PĘCHERZA

MOCZOWEGO ORAZ KAMICY NERKOWEJ:

Liść Brzozy - Folium Salicis , zawiera Flawonoidy (w tym hiperozyd), saponiny, garbniki, niewielkie ilości olejków eterycznych. Liście brzozy mają działanie moczopędne, przeciwreumatyczne i napotne. Poprawiają także przemianę materii i działają odtruwająco na układ krwionośny. W Polsce w celach leczniczych wykorzystywane są liście tylko brzozy omszonej i brzozy brodawkowatej. Betulina,stanowiąca do 30% masy białej kory brzozy, wykazuje właściwości lecznicze wobec wielu schorzeń, także przeciwnowotworowe

Liście mącznicy - Folium Uvae-ursi, zawiera Glikozydy fenolowe, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, monotropeina, działa moczopędnie, ściągająco i antyseptycznie. Odwary stosuje się przy łagodnych zakażeniach dróg moczowych, a także przy kamicy nerkowej, przeroście gruczołu krokowego, moczeniu się nocnym, ropomoczu, białkomoczu i bezmoczu. Często stosowana jest do tego celu w mieszance ze skrzypem polnym. Do skutecznego działania niezbędny jest alkaliczny odczyn moczu, który uzyskuje się pijąc podczas kuracji wodę mineralną lub roztwór sody. Ze względu na różne przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne kurację można przeprowadzać tylko pod kontrolą lekarza. Preparaty: Uverex, Uversan

Ziele pokrzywy - Herba Urticae , zawiera Związki mineralne (sole, kwas krzemowy),

acetylocholina, serotonina, pochodne kumarynowe. Stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych. Zawarte w korzeniu sitosterole wykorzystywane są w leczeniu łagodnego przerostu prostaty, w początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby, ale spowalniają jej rozwój. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy. Wpływa dodatnio na procesy przemiany materii, pobudza działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Strąki fasoli zwyczajnej (bez nasion) - Pericarpium Phaseoli, zawiera Kwas krzemowy,

flawonoidy, glikoproteiny, kwas guanidynoaminowalerianowy

działa moczopędnie, a ponadto w sposób zauważalny obniża poziom cukru we krwi. Jego stosowanie zaleca się w cukrzycy, chorobach nerek i pęcherza moczowego, nadciśnieniu tętniczym

Nawłoć pospolita - Herba Solidaginis, zawiera Flawonoidy, sponiny trójterpenowe, glikozydy

fenolowe, działa moczopędne, ściągająco, przeciwzapalne. Wewnętrznie jest stosowana przy stanach zapalnych dróg moczowych, kamicy nerkowej, skazie moczanowej, pomocniczo w chorobach reumatycznych, nadciśnieniu. Zewnętrznie przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach skóry, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Preparaty: Diurecol, Diureticol, Diuroflos, Fito- Mix 13, Nefrobonisan, Diuronis, Nefrobonisol, Nefrol, Nefrosept, Neofitolizyna, Urofort, Urogran, Urolson, Uromix, Uropatina

Korzeń lubczyka -Radix Levistici, zawiera Olejki eteryczne, furanokumaryny , wykorzystywany jest w przypadku nieżytów dróg moczowych i niewydolności nerek. Przetwory z lubczyku łagodzą też bóle menstruacyjne i działają moczopędnie. Polecany w chorobach dróg moczowych oraz schorzeniach przebiegających ze zmniejszeniem wydalania moczu.

Korzeń i ziele mniszka - Radix, Herba Hyperici, zawiera Gorycze, sterole roślinne, flawonoidy, pochodne kwasy cynamonowego, związki mineralne, działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera sporo soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne, sterole, różne związki cukrowe, na przykład inulinę, substancje goryczkowe (taraksacyna), cholinę. Odwar z korzeni lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich problemach wątrobowych. Pomaga przy kłopotach trawiennych.

Ziele i korzeń pietruszki - Herba Radix Petroselini, zawiera Furanokumaryny, olejki, Zarówno korzenie, jak owoce pietruszki i ich przetwory zwiększają przesączanie w kłębkach nerkowych, a jednocześnie zwalniają zwrotną resorpcję w cewkach, dzięki czemu zwiększają ilość wydalanego moczu. Mają także własności antyseptyczne oraz zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit i dróg moczowych (działanie wiatropędne).

Kłącze perzu - Rhizoma Agropyri, zawiera Olejki, saponiny, oligosacharydy, mannitol, śluzy, kwas krzemowy, sterole roślinne, działa moczopędne, przeciwbakteryjne, przeciwgorączkowo, żółciopędne. Największe zastosowanie znajduje w leczeniu chorób przemiany materii, w leczeniu choroby reumatycznej, dny moczanowej, trądziku i w początkowych stadiach cukrzycy. Używa się go po zatruciach, gdy trzeba z organizmu jak najszybciej usunąć trucizny, jak również po przebytych zakażeniach. Odwar z kłączy to bardzo skuteczny środek moczopędny i zalecany pomocniczo w cukrzycy. Jego picie stosuje się również w chorobach nerek, pęcherza moczowego, dolegliwości ze strony wątroby, kamicy nerkowej i żółciowej, oraz złej przemianie materii ,pobudza przesączanie w

nerkach, związki krzemu zapobiegają powstawaniu kamieni moczowych. Preparaty: Fitolizyna, Fito- Mix 13

Ziele skrzypu - Herba Equiseti, zawiera Substancje mineralne, kwas krzemowy, flawonoidy,

saponiny, działanie moczopędne. Używany jest w nieżytach dróg moczowych i w profilaktyce kamicy nerkowej. Wykazuje również właściwości remineralizujące. W dolegliwościach reumatycznych i artretycznych oraz w zaburzeniach krążenia stosowane są kąpiele z dodatkiem wyciągu ze skrzypu. Preparaty: Diurflos, Fito- Mix 13, Nefrobonisan, Uropatina, Urosan, Urolson, Urovit, Neofitolizyna, Urogran, Nefrobonisol

Liście czarnej porzeczki - Folium Ibis nigri, zawiera Flawonoidy, olejki, di terpeny, Mają

właściwości przeciwzapalne, moczopędne i napotne. Leczy się nimi schorzenia dróg moczowych i pęcherza, nieżyty żołądka i jelit, często z innymi ziołami. Owoce zawierają duże ilości witamin, szczególnie C i PP, w przetworach korzystnie wpływają na procesy przemiany materii i zwiększają odporność organizmu

Liście Borówki brusznicy - Folium Vitis idaeae, zawiera glikozydy: arbutynę, metyloarbutynę,

erykolinę; kwasy organiczne, garbniki katechinowe, antocyjany, witaminy: B1, B2, PP, C. Działanie: moczopędne, przeciwbiegunkowe, antyseptyczne i ściągające. Owoce działają regulująco na czynności trawienne, stosowane raczej jako środek dietetyczny. Ułatwia usuwanie nadmiaru jonów sodowych i chlorkowych.

Ziele tasznika - Herba Bursae pastoris, zawiera biogenne aminy, takie jak: acetylocholina, cholina, histamina, oraz sole mineralne (głównie potasu), flawonoidy, garbniki, witaminę C, kwasy organiczne, olejki eteryczne. Działanie : ściągające, moczopędne, przeciwkrwotoczne. Ekstrakty zachowują przeciwkrwotoczne właściwości tylko przez 3 miesiące. Najbardziej skuteczny jest swieży sok z ziela. Preparaty z tasznika stosowane są przy małych krwotokach z przewodu pokarmowego, ukladu moczowego i nosa, a u kobiet do leczenia krwotoków z macicy i przy obfitych menstruacjach.

Ziele rdestu ptasiego - Herba Polygoni avicularis, zawiera flawonoidy (m.in. kwercetynę i

awikularynę), krzemionkę rozpuszczalną, garbniki, kwasy polifenolowe, sole mineralne . Działanie : wyciąg zwiększa wydalanie moczu, stosowany w kamicy nerkowej, jako środek moczopędny. Preparaty: Nefrobonisan

Wrzos zwyczajny - Calluna vulgaris, Surowiec zawiera garbniki, flawonoidy, kwercytynę i

mirycetynę, arbutynę, olejki eteryczne, kwasy organiczne, sole mineralne z dużą zawartością

krzemionki. Działanie : przeciwzapalne, moczopędne, przeciwreumatyczne i uspokajające. Stosuje się je przy schorzeniach dróg moczowych, chorobach nerek i przewodu pokarmowego oraz pomocniczo przy chorobach reumatycznych.

Powyżej wymienione zioła wywołują wzmożoną diurezę wodną, są pomocne w leczeniu zakażeń bakteryjnych i stanów zapalnych dróg moczowych, działają przeciwzapalnie i antyseptycznie, stosowane w terapii przepłukującej, która ma na celu :

- usunięcie bakterii, zapobieganie rozszerzania się infekcji na inne obszary

- w przypadku kamieni moczowych: zmniejszenie stężenia moczu, co przeciwdziała krystalizacji w obrębie dróg moczowych

Zioła te znajdują się również w gotowych mieszankach takich jak: Nefrol, Urosan, Urovit

ŚRODKI PRZECIWZAPALNE I ANTYSEPTYCZNE :

Zastosowanie : w chorobach zapalnych, w kamicy moczowej, w chorobach gruczołu krokowego. Środki te, oprócz działania moczopędnego, wykazują działanie odtruwające, bakteriobójcze, przeciwzapalne i rozkurczowe. Są stosowane jako leki pomocnicze nawet w ostrych stanach zapalnych.

Surowce: Liść brzozy, Liść borówki brusznicy, Strąki fasoli, Ziele skrzypu, Ziele nawłoci, Korzeń mniszka, Liście mącznicy lekarskiej, Ziele tasznika, Ziele rdestu ptasiego

Preparaty gotowe: Urogran, Nefrol - wpływa na skład moczu, zmniejsza ryzyko powstawania

kamieni, zwłaszcza szczawianowych i moczanowych, Fitolizyna - moczopędnie, p/zapalnie,

p/skurczowo, rozpuszcza niektóre złogi, kamienie, Nefrosept, Urosept - antyseptyk, dodatkowo wzmaga wydalanie moczu, Apistimul Urtica, Apistimul Forte, Betasol, Diurecol, Diuroflos, Diuronis, Fito- Mix 13, Neofitolizyna, Ginjal, Urovit, Urofort, Urolson, Uromix, Uropatina, Uroprost, Urosan- fix

Często stosuje się połączenia środka odkażającego i akwaretycznego.

Antyseptyki układu moczowego zawierają: glikozydy fenolowe (np. arbutynę).

Podstawowy skład leków antyseptycznych stanowią: mącznica lekarska, wrzos zwyczajny, borówka brusznica. Zakażenia i zapalenia dróg moczowych towarzyszą często kamicy nerkowej lub często występują po usunięciu kamieni, w niewydolności nerek, mocznicy

---