MOBBING

Przygotowały:

Anna Idziak

Magdalena Urbaniak

Ewa Trzebska

MOBBING

Mobbing jest zjawiskiem negatywnym, którym dotknięty może być pracownik, cała organizacja, a także całe społeczeństwo. Ogólnie mobbingiem nazywa się długotrwały proces nękania pracownika, stosowany systematycznie, który godzi w godność , osobowość, psychikę bądź fizyczność człowieka. Stanowi zagrożenie dla jego zatrudnienia oraz wpływa na pogorszenie atmosfery i wydajności pracy. Przebieg i częstotliwość zależą od wielu czynników społecznych, organizacyjnych, kulturowych i ekonomicznych. Duże znaczenie odgrywa pozycja organizacyjna, umiejętności i kwalifikacje przełożonego, a także relacje interpersonalne wszystkich uczestników mobbingu. Ze względu na negatywne skutki mobbing doczekał się zapisu w kodeksie pracy.

Pojęcie mobbingu

W pojęciu mobbing często funkcjonują takie określenia jak: przemoc psychiczna, dręczenie, szykanowanie, tyranizowanie, znęcanie się, molestowanie moralne bądź terror psychiczny. Słowo mobbing pochodzi z języka angielskiego od słowa mob, które między innymi oznacza rzucać się na kogoś, atakować, napastować.

Lorenz jako pierwszy użył terminu mobbing. Opisał sytuację atakowania pojedynczego osobnika przez większą grupę zwierząt danego gatunku. Pojęcie to zostało później zastosowane do opisania wrogich zachowań dzieci w przedszkolach.

Psychiatra Leymann badał pracowników, z którymi pracodawcy mieli problemy. Nie wszyscy obserwowani pracownicy od początku sprawiali problemy. Na ich późniejsze zachowanie duży wpływ miała kultura pracy, a także struktura organizacyjna. Na podstawie badań pojęcie mobbing określił jako terror psychiczny, jaki stosowano wobec niektórych pracowników. Polegał on na pewnych powtarzających się zachowaniach, które były skierowane do jednej lub wielu osób. Osoby te stawały się bezradne, nie potrafiły się bronić i czuły się zaszczute.

Mobbing są to wrogie działania, których celem jest dyskredytacja danego pracownika w oczach innych współpracowników. Przemoc w organizacji rodzi się żądzy władzy. Mobbing w miejscu pracy to wszelkie działania o charakterze nadużyć, w formie zachowań, słów, aktów, gestów czy pism, które godzą w osobowość, godność czy integralność fizyczną lub psychiczną osoby, stanowią groźbę dla jej zatrudnienia lub wpływają na pogorszenie atmosfery w pracy.

Polscy badacze tego zjawiska definiują mobbing jako „ nieetyczne i irracjonalne z punktu widzenia celów organizacji działanie, polegające na długotrwałym, powtarzającym się bezpodstawnym dręczeniu pracownika przez przełożonych lub współpracowników. Jest to poddanie ofiary przemocy ekonomicznej, psychicznej i społecznej w celu zastraszenia, upokorzenia i ograniczenia jej zdolności obrony...”

Osoba dręcząca stosuje metody manipulacji od najbardziej subtelnych i niezauważalnych przez ofiarę po najbardziej drastyczne. U ofiary powoduje to izolację społeczną, poczucie krzywdy, bezsilności odrzucenia przez współpracowników, a także silny stres i choroby psychiczne i somatyczne.

Mobbing jest również przedstawiany jako wroga i nieetyczna komunikacja między jednym lub grupą pracowników a innym, który został odrzucony. Działania takie zdarzają się często. Powodują znaczne uszkodzenie umysłowe oraz problemy ze znalezieniem nowego miejsca pracy.

Mobbing to działanie celowe które zmierza do odrzucenia jakiejś osoby ze środowiska, jest to podważanie autorytetu i niszczenie opinii. Zdarza się często, że ludzie postronni angażują się w takie nękanie, ponieważ osoba poszkodowana cierpi i można się na niej wyżywać do woli. Mobbing jest ogromną przemocą zarówno psychiczną jak i fizyczną.

Mobbing w miejscu pracy najczęściej jest wynikiem nękania psychicznego, aby zostało uznane za mobbing, nękanie to musi trwać długo, czyli co najmniej pół roku.

Mobbing jest zjawiskiem wielopostaciowym i bardzo złożonym.

Charakterystyczne cechy, fazy i rodzaje mobbingu

Cechy mobbingu to:

• jest to zachowanie celowe

• prześladowanie ma charakter ciągły

• nękanie trwa przez dłuższy czas

• jest nieetycznym i irracjonalnym z punktu widzenia celów organizacji, bezpodstawnym dręczeniem osoby

• prześladowany często nie wie, dlaczego stał się ofiarą

• nękanie ma psychiczny charakter, rzadziej fizyczny

• ofiary są izolowane

• jest zjawiskiem subiektywnym

Mobbing jest procesem złożonym z określonych faz. Od najbardziej niedostrzegalnych, trudnych do wychwycenia i zidentyfikowania działań prześladowczych, które się stopniowo nasilają, aż do coraz bardziej agresywnych działań. Powodujące wyniszczenie psychiczne i fizyczne ofiary, które powoduje jej niezdolność do pracy.

Fazy mobbingu:

• pierwsza faza - ofiara nie dostrzega zagrożenia

• druga faza - to stres i walka ofiary

• trzecia faza - to nasilenie agresji mobbera nad słabnącą ofiarą

• czwarta faza - to psychiczne, fizyczne i społeczne zniszczenie ofiary

Głównym celem mobbingu jest wyeliminowanie niewygodnego pracownika. Polega to na doprowadzeniu do takiej sytuacji, że pracownik sam zrezygnuje z pracy bądź zostanie z niej zwolniony.

Leymann uporządkował i wyodrębnił 45 działań mobbingowych i podzielił je na 5 grup:

• oddziaływania, które zakłócają komunikowanie się

• ataki na relacje społeczne, które izolują ofiarę od reszty pracowników

• działania, które osłabiają reputację pracownika

• działania, które podważają pozycję zawodową pracownika

• działania, które mają szkodliwy wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie ofiary

Mobbing dzieli się na:

• mobbing werbalny - prześladowanie słowne

• mobbing niewerbalny - gesty, mimika twarzy, czyli tak zwana mowa ciała

Inny podział mobbingu to:

• mobbing poziomy - czyli pracownik przeciwko drugiemu pracownikowi, lub grupa współpracowników przeciwko koledze

• mobbing pionowy - podwładny bądź podwładni przeciwko przełożonemu

• mobbing pochyły - szykanowanie pracownika przez przełożonego

Strony mobbingu mobber i mobbingowany

Mobbing to coś więcej, niż zła atmosfera w pracy, to nie tylko niesprawiedliwe traktowanie lub złośliwa plotka. Mobbing to rodzaj terroru psychicznego, stosowanego przez jedną lub kilka osób przeciwko wybranej jednostce. Tyranizowanie tej osoby trwa długo, od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Maltretowanie psychiczne powtarza się systematycznie, zaś osoba maltretowana pozbawiona jest możliwości obrony. Kim jest mobber, a kim osoba mobbingowana?

Mobber to osoba, która nie umie traktować człowieka jak podmiot. Podchodzi do innych instrumentalnie. Inne indywidualności służą raczej do osiągania własnych celów, nie bacząc na uczucia danej jednostki. Mobber nie odczuwa z tego powodu wyrzutów sumienia. Posiada wyolbrzymione poczucie własnej wartości, przecenia swoje umiejętności i swoją wiedzę. Nie przyjmuje do wiadomości krytyki swoich działań i zachowań. Wszelkie uwagi ignoruje lub reaguje na nie z wściekłością i złością. Osoba, która odważy się mieć inne zdanie z góry jest przegrana, ponieważ staje się wrogiem dla mobbera. Taka osoba może spodziewać się, że będzie szykanowana i wyśmiewana właśnie z tego powodu, że ośmieliła się mieć własne odmienne zdanie. Osoby uległe również nie będą miały prostego życia z tyranem. Choć mobber czuje się jak przywódca w tym gronie, nie pozwoli, by ktoś nie akceptował jego decyzji, nie ufa nikomu. Chce doprowadzić również do tego, żeby jemu podlegli nie ufali również sobie na wzajem. Daje do zrozumienia, że ma wśród nich swoich informatorów, którzy są nagradzani za lojalność. Zazdrość, zawiść, nieufność- te wszystkie negatywne uczucia powstają w miejscu pracy w stosunku do wybranej osoby lub całej grupy osób, co prowadzi do niskiej samooceny tych pracowników. Później to koledzy z pracy zaczynają odsuwać się od ofiary i także oni biorą udział w prześladowaniu i nękaniu. W ten sposób mobber uzasadnia swoje początkowe działania, a pracownicy zaczynają rozumieć, że mobber miał od początku rację. Potencjalna lub domniemana konkurencja zostaje w ten sposób unieszkodliwiona. Ofiara tego typu działania woli zmienić pracę, niż zgłosić podobną sytuację przełożonemu. Powyższy opis dowodzi, że mobber jest podstępnym, zakłamanym egoistą.
Z badań Leymanna dowiadujemy się, że w 44% przypadków mobbingowani poddawani są współpracownicy, 37% to przełożeni, w 10% równocześnie współpracownicy i przełożeni, a w 9% przypadków podwładni.
Osobą mobbingowaną może być każdy. Zazwyczaj są to pracoholicy, ludzie oddani firmie, bardzo zaangażowani i lubiący swoją pracę. Długoletni jak i nowi, młodzi pracownicy posiadający wysokie kwalifikacje. Przeważnie, bo w 80% to kobiety. Czasami mobberowi wystarczy fakt, ze osoba wywodzi się z innego kręgu kulturowego, jest innej narodowości, orientacji seksualnej, ma inny kolor skóry, inne przekonania religijne czy hierarchię wartości, aby wybrać ofiarę. Częściej prześladowane są również osoby niepełnosprawne. Bardziej narażeni na mobbing są mężczyźni pracujący w sfeminizowanych zawodach lub kobiety wykonujące męskie zajęcia.
Wyniki badań przeprowadzonych przez specjalistów w tej dziedzinie nie pozwalają na sporządzenie portretu psychologicznego ofiary, tak jak to było w przypadku mobbera. Wpływ roli cech charakteru i osobowości ofiary na wystąpienie mobbingu ocenia się na mniej niż jeden procent. Zatem mobbingowani mogą być zarówno osoby słabe, wrażliwe i nieporadne jak i osoby o silnej osobowości, pełne życia i nowych pomysłów, które odważnie głoszą swoje poglądy.

Przyczyny występowania mobbingu

Mobbing powstaje tam, gdzie panują sztywne struktury społeczne, umożliwiające sprawowanie władzy z pozycji siły. Wysokie ryzyko zachowań mobbingowych ma szansę wystąpienia wszędzie tam, gdzie zbyt mało czasu przeznacza się na wykonanie pilnych i pracochłonnych zadań, obarcza pracowników dużą odpowiedzialnością i obowiązkami przy jednoczesnym ograniczeniu ich uprawnień decyzyjnych. Do powstania i rozwoju mobbingu przyczynia się również zespół cech charakteru przełożonego, jego sposób podejścia do każdego z pracowników z osobna, a także do całej grupy. Istnienie mobbingu zależy od tego czy przełożony potrafi pokierować personelem, czy jest dla nich na tyle wzorem, by podwładni mogli brać z niego przykład.

Przyczyny mobbingu możemy dzielić na cztery kategorie: przyczyny społeczne, czynniki organizacyjne, cechy zarządzającego i czynniki związane ze szczególną pozycją społeczną ofiary mobbingu.
Przyczynami społecznymi powstawania tej patologii w miejscu pracy jest bezrobocie, stałe zagrożenie utratą pracy. Gdy przełożony jest świadomy istnienia tego stanu rzeczy, może zmuszać podwładnych do wykonywania wszelkich poleceń. Uczucie niepewności pracownika może też powstać gdy dana osoba zostanie zatrudniona na czas ściśle określony, na umowę zlecenie czy umowę o dzieło, co nie daje mu poczucia pewności, stabilności czy bezpieczeństwa.

Do następnej kategorii przyczyn zaliczamy czynniki organizacyjne według   J. Marciniaka są to:

-złe zarządzanie (całym przedsiębiorstwem lub jego częściami),

-przesadna lub źle pojmowana dyscyplina pracy,

-myślenie strategiczne wyłącznie w kategoriami ekonomicznymi,

-bardzo duży nacisk na produktywność,

-polityka zamkniętych drzwi,?

-silnie rozbudowana oraz zhierarchizowana struktura organizacyjna,

-słabe kanały komunikacji,

-brak konstruktywnego rozwiązywania konfliktów,

-niewykwalifikowani menedżerowi,

-ograniczanie wydatków na zarządzanie w firmie,

-brak lub niedocenianie pracy zespołowej,

-zbyt płaska struktura organizacji

Mobbing występuję w sformalizowanych strukturach organizacyjnych, jak i w organizacjach nowoczesnych nastawionych na osiąganie celów i uzyskiwanie jak najwyższych wyników.

Kolejna grupa to cechy zarządzającego. Najczęściej przełożony -osoba o wyolbrzymionym poczuciu własnej wartości, przeceniająca swoje umiejętności i swoją wiedzę, kreująca się na uosobienie dobra i prawdy, wydająca się być kimś "ponad", zachowująca dystans. Przekonana o własnych zdolnościach nie przyjmuje krytyki ze strony innych. Wszelkie uwagi ignoruje lub reaguje na nie z wściekłością i złością. Pracownik, który  odważył się mieć odmienne od niego zdanie, traktowany jest jak największy wróg.

Ostania grupą są czynniki związane ze szczególną pozycją społeczną ofiary mobbingu, są to dwie przeciwstawne grupy pracowników. Do pierwszej grupy należą osoby o niewielkich kwalifikacjach, umiejętnościach, wiedzy i doświadczeniu zawodowym o niskim poczuciu własnej wartości, mało asertywne, mające trudności z nawiązaniem nowych kontaktów. Do drugiej zaś grupy należeć będą osoby o dużej samoświadomości, wysoko wykształceni, ambitni, kreatywni, aspirujący do zrobienia kariery zawodowej, oraz takie, które cenią sobie autonomię, odpowiedzialność.
Przyczyny mobbingu można podzielić również na pośrednie, czyli dotykające większości przedsiębiorstw, i bezpośrednie, dotyczące konkretnej firmy. Przyczyny pośrednie to: maksymalne wykorzystanie za minimalną płacę, brak nadzoru przełożonych nad wyższym i średnim personelem zarządzającym ( co powoduje ciche przyzwolenie na bezkarne manipulowanie przepisami i naginanie zasad zarządzania do potrzeb chwili oraz interesów własnych agresora), złe metody zarządzania- traktowanie człowieka jako przedmiot.
Do przyczyn bezpośrednich należą takie czynniki jak: chęć utrzymania się na danym stanowisku za wszelką cenę, obawa przed ujawnieniem nieprawidłowości, które zostały stworzone z premedytacją, żądza władzy, negowanie odmiennych opinii, itp.
Zdarza się, że konflikt początkujący mobbing nie jest konfliktem otwartym i nie wystąpił bezpośrednio między mobberem, a osobą mobbingowaną. Może też być tak, że przyczyną mobbingu jest zdarzenie nie mające miejsca w pracy lub prowodyrem będzie inna osoba, niż w rzeczywistości mobbingująca.

Skutki mobbingu

Niezależnie od przyczyn i form mobbingu jego skutki są zawsze negatywne dla ofiary, a przeważnie również dla grupy, firmy, organizacji. Skutki tego zjawiska możemy rozpatrywać w nasypujących skalach: w skali indywidualnej, organizacyjnej i społecznej

W skali indywidualnej przemoc w miejscu pracy destrukcyjnie wpływa na zdrowie osoby prześladowanej ofiary mobbingu bardzo często popadają na różnorodne formy zaburzeń psychicznych i psychosomatycznych. W miarę nasilania się i trwania w czasie mobbing wytwarza u swoich ofiar poczucie odizolowania, niezrozumienia i odrzucenia. Ofiary mobbingu, które nie mają wsparcia społecznego ani w pracy, ani poza miejscem pracy, są szczególnie podatne na wyniszczenie emocjonalne.

W skali organizacji mobbing stwarza nieprzyjazną atmosferę w środowisku pracy, powoduje pogorszenie stosunków międzyludzkich i obniżenie motywacji do pracy. Ma bezpośredni wpływ na efektywność, konkurencyjność i rozwój organizacji. Przedsiębiorstwa i instytucje, które na czas nie wyeliminują mobbingu, muszą liczyć się z absencją chorobową (częste, kilkudniowe zwolnienia z pracy są charakterystyczne dla osoby nękanej psychicznie), dużą fluktuacją personelu (co pociąga za sobą szkolenie nowych pracowników, koszty rekrutacji i derekrutacji), zmniejszeniem efektywności, błędami, zaniedbaniami czy wypadkami przy pracy z udziałem osób mobbowanych, pozbawionych motywacji i wyeliminowanych z zespołu, a także kryzysem i utratą prestiżu, gdy sprawa mobbingu wyjdzie poza mury organizacji i zostanie podjęta przez media.

W skali społecznej przemoc psychiczna oznacza duże koszty z tytułu leczenia, rehabilitacji i świadczeń związanych z przejściem na rentę lub wcześniejszą emeryturę osoby, która została ofiarą działań mobbingowych. Jak podaje Bożena Kłos, w Szwecji oszacowano, że 20% - 40% wcześniejszych emerytur w roku, w którym przeprowadzono badania, było spowodowanych złymi stosunkami w środowisku pracy, a trzech na pięciu wczesnych emerytów doświadczało mobbingu.

            Mając na uwadze wymienione skutki działań mobbingowych, w interesie jednostki, organizacji i społeczeństwa powinno być dążenie do eliminacji przemocy psychicznej w miejscu pracy.

Przyczyny i skutki mobbingu.

Społeczne i prawne sposoby ochrony i walki z mobbingiem. Działania organizacji jako element ochrony przed mobbingiem.

Praca jest jednym z najbardziej pożądanych wartości w życiu człowieka. Jest dobrem, do którego się dąży za wszelką cenę, a jej posiadanie świadczy o prestiżu. W dzisiejszych czasach częstokrotnie praca sprowadza się do pieniądza. Przestaje być dobrem zaspokajającym potrzeby człowieka, jego otoczenia i warunkiem rozwoju osobowości oraz źródłem satysfakcji. Ludzie są w stanie godzić się na różnorodne formy prześladowań w miejscu pracy, aby tylko nie stracić źródła utrzymania. W zapomnienie odchodzą słowa, że "praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy" [Jan Paweł II, 1981, s. 15]. Takiej sytuacji sprzyja postęp cywilizacyjny, życie w pośpiechu i sytuacja na rynku pracy. Ludzie koncentrują się w znacznej mierze na tym, co znajduje się najbliżej nich i bezpośrednio ich dotyczy. Prowadzi to do ignorancji bądź wrogich postaw wobec innych. Skupiając całą uwagę na wartościach materialnych, drugi człowiek schodzi na dalszy plan i staje się narzędziem w dążeniu do celu. Stąd można mówić o jednym z przejawów pogwałcenia podmiotowości człowieka, czyli mobbingu. Zjawisko mobbingu znane dobrze polskim pracownikom od dawna, pozostawało długi czas niezauważone przez polskiego prawodawcę. Pojęcie to zostało wprowadzone do Kodeksu Pracy od 1 stycznia 2004 roku. (Art. 94 3 ). Szereg zapisów istotnych dla osób mobbingowanych zawiera także Konstytucja III RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Każdy ma prawo do ochrony prawnej swej czci i dobrego imienia, że godność jest źródłem wolności, dobrem nienaruszalnym, korzystających z ochrony władz publicznych, że każdy ma obowiązek szanowania wolności i praw innych ludzi. Ponieważ ofiara nękania psychicznego nie jest w stanie sama wydostać się z zamkniętego, stale napędzającego się kręgu prześladowań, pomówień i szykan - nie jest ona w stanie spowodować jakichkolwiek zmian w organizacji. Dlatego ustawodawca zobowiązał pracodawcę do przeciwdziałania mobbingowi. Pracodawca odpowiada więc, na zasadzie ryzyka podmiotu zatrudniającego za sytuacje mobbingowe, które mogą się zdarzyć w jego zakładzie pracy. Nawet, jeżeli w konkretnym przypadku będzie można ewidentnie ustalić winę określonego kierownika niższego szczebla, pracodawca nie uwolni się od odpowiedzialności odszkodowawczej, gdyż tylko on jest jej adresatem. Konsekwencją tego nakazu jest możliwość pozwania pracodawcy niezależnie od tego czy to on bezpośrednio prześladował pracowników, czy byli to inni współpracownicy. Wyraża to odpowiedzialność - personalna i finansowa. W Polsce osoba poszkodowana może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Ciężar przedstawienia dowodów w sprawie mobbingu spoczywa na pracowniku, jednak można domniemywać, że kluczową rolę w tego typu postępowaniach będą miały orzeczenia biegłych psychologów lub psychiatrów oceniające stopień "rozstroju zdrowia" wywołanego mobbingiem. Nie ma obowiązku uiszczania opłat sądowych. Wydatki związane z czynnościami podejmowanymi w toku postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy ponosi tymczasowo Skarb Państwa. Natomiast sąd w orzeczeniu końcowym rozstrzyga, która strona będzie je ponosić ostatecznie, z tym że obciążenie pracownika tymi wydatkami może nastąpić w wypadkach szczególnie uzasadnionych. Może także rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym, bez wypowiedzenia oraz żądać od pracodawcy odszkodowania, którego górna wysokość nie jest ograniczona. Walka z mobbingiem jest niestety bardzo trudna. Pracownicy boją się utraty swoich stanowisk, dlatego najczęściej godzą się na szykanowanie…
Z przeprowadzonego w 2002 roku przez Centrum Badania Opinii Społecznej sondażu pt.: "Szykany w miejscu pracy" wynika, że 17% badanych stwierdziło, iż w ciągu ostatnich 5 lat byli szykanowani przez swojego przełożonego, a 12% , że przez współpracowników. Co trzeci Polak uważa, że jest szykanowany przez pracodawcę. Prawie 3 proc. Polaków ma kłopoty zdrowotne spowodowane mobbingiem. Tak wynika z badań przeprowadzonych przez Instytut Psychosomatyczny w Warszawie. Szacuje się, że 20% samobójstw w tym kraju ma swe podłoże właśnie w tym zjawisku. W Krajach Unii Europejskiej za ofiary prześladowań w miejscu pracy uważa się około 8% osób. Badania, przeprowadzone dla Unii Europejskiej przez Fundację Dublińską wykazały, że w różnych krajach unii Europejskiej mobbingowi w miejscu pracy w ciągu ostatnich 12 miesięcy poddanych zostało około 12 milionów osób. Według danych uzyskanych z niemieckich organizacji pracowniczych i związków zawodowych obecnie około 1,5 miliona Niemców przeżywających codziennie nękanie psychiczne w miejscu pracy uznano za ofiary mobbingu.
Skala mobbingu w Polsce jest trudna do oszacowania. Niewystarczająca jest świadomość społeczna dotycząca społecznych i ekonomicznych konsekwencji tego zjawiska. Najczęściej zgłaszanymi działaniami mobbingowymi jest podważanie reputacji i utrudnianie kontaktów interpersonalnych. W większości sytuacji mobberami są przełożeni bez względu na płeć i działający pojedynczo. Natomiast ofiarami mobbingu padają głównie kobiety zatrudnione w instytucjach państwowych.
Sprawcami mobbingu wobec kobiet są inne kobiety (41,24%), nieco mniej wskazań (34,02%) przypadło mężczyznom, natomiast mobbing wobec mężczyzn stosuje przede wszystkim inny mężczyzna (51,85%). Mobbing dotyczy głównie osób z wykształceniem wyższym magisterskim (52,1% kobiet i 36,3% mężczyzn) oraz średnim technicznym w przypadku mężczyzn (22,6%) i średnim zawodowym w przypadku kobiet (11,8%). Mobbing dotyka najczęściej kobiet zatrudnionych w sektorze publicznym (60,5%) oraz mężczyzn będących pracownikami sektora prywatnego (63,7%).
Ofiar mobbingu jest znacznie więcej, jednak obawiają się one przyznać do tego przed innymi, a często również przed sobą. Z tego powodu wiele listów skierowanych do Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Antymobbingowego jest anonimowych i zawiera zbyt dużo enigmatycznych informacji utrudniających skuteczną pomoc.

Szwedzki psycholog Heinz Leymann wyróżnił aż 45 cech, które charakteryzują zjawisko.

I Odziaływania zaburzające możliwości komunikowania się:

1.Ograniczanie przez przełożonego możliwości wypowiadania się.
2. Stałe przerywanie wypowiedzi.
3. Ograniczanie przez kolegów możliwości wypowiadania się.
4. Reagowanie na uwagi krzykiem lub głośnym wymyślaniem i pomstowaniem.
5. Ciągłe krytykowanie wykonywanej pracy.
6. Ciągłe krytykowanie życia prywatnego.
7. Napastowanie przez telefon.
8. Ustne groźby i pogróżki.
9. Groźby na piśmie.
10.Ograniczanie kontaktu przez poniżające, upokarzające gesty i spojrzenia.
11.Różnego rodzaju aluzje, bez jasnego wyrażanie się wprost.

II Oddziaływania zaburzające stosunki społeczne:

12.Unikanie przez przełożonego rozmów z ofiarą.
13.Nie dawanie możliwości odezwania się.
14.W pomieszczeniu, gdzie ofiara pracuje, przesadzenie na miejsce z dala od kolegów.
15.Zabronienie kolegom rozmów z ofiarą.
16.Ignorowanie.

III Działania mające na celu zaburzyć społeczny odbiór osoby:

17.Mówienie źle za plecami danej osoby.
18.Rozsiewanie plotek.
19.Podejmowanie prób ośmieszenia.
20.Sugerowanie choroby psychicznej.
21.Kierowanie na badanie psychiatryczne.
22.Wyśmiewanie niepełnosprawności czy kalectwa.
23.Parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia lub gestów celu ośmieszenia osoby.
24.Nacieranie na polityczne albo religijne przekonania.
25.Żarty i prześmiewanie życia prywatnego.
26.Wyśmiewanie narodowości.
27.Zmuszanie do wykonywania prac naruszających godność osobistą.
28.Fałszywe ocenianie zaangażowania w pracy.
29.Kwestionowanie podejmowanych decyzji.
30.Wołanie na ofiarę używając sprośnych przezwisk lub innych, mających ją poniżyć wyrażeń.
31. Zaloty lub słowne propozycje seksualne.

IV Działania mające wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej:

32.Nie dawanie ofierze żadnych zadań do wykonania.
33.Odbieranie prac, zadanych wcześniej do wykonania.
34.Zlecanie wykonania prac bezsensownych.
35.Dawanie zadań poniżej jego umiejętności.
36.Zarzucanie wciąż nowymi pracami do wykonania.
37.Polecenia wykonywania obraźliwych dla ofiary zadań.
38.Dawanie zadań przerastających możliwości i kompetencje ofiary w celu jej zdyskredytowania.

V Działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary:

39.Zmuszanie do wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia.
40.Grożenie przemocą fizyczną.
41.Stosowanie niewielkiej przemocy fizycznej.
42.Znęcanie się fizyczne.
43.Przyczynianie się do ponoszenia kosztów, w celu zaszkodzenia poszkodowanemu.
44.Wyrządzanie szkód psychicznych w miejscu zamieszkania lub miejscu pracy ofiary.
45.Działania o podłożu seksualnym.

Do podstawowych sposobów działań przeciwmobbingowych, jakie może podjąć organizacja, zalicza się:

- profilaktykę

- kontrolę połączoną z monitoringiem relacji interpersonalnych w organizacji

- zwalczanie działań mobbingowych, eliminowanie ich przejawów i minimalizowanie skutków procesu mobbingowego

Profilaktyka:

- kształtowanie antymobbingowej kultury organizacyjnej

- drożny, wielostronny system komunikacji

- profesjonalny dobór kadr

- system szkoleń dla kadry menadżerskiej w zakresie zapobiegania, wczesnego rozpoznawania i przezwyciężania patologii zarządzania zasobami ludzkimi
- dostarczanie wiedzy na temat zasad efektywnej komunikacji, budowania zespołu, zarządzania ludźmi, etyki, właściwy system ocen okresowych,
- umiejętność czerpania wiedzy z nauk społecznych, właściwe zarządzanie w firmie

- znajomość socjotechniki i psychologii, co wymaga doskonałego przygotowania do pracy menedżerskiej i permanentnego dokształcania,
- działalność tzw. „University Ombdusman”, biura, których zadaniem jest pomoc (a dokładnie mediacja) w rozwiązywaniu konfliktów personalnych na uczelni, czy w Polsce - Rzecznik Praw Obywatelskich, założone „gorące linie”, punkty pomocy dla ofiar tego zjawiska

- umieszczenie postanowienia antymobbingowe w umowach o pracę,
- konstruktywnych sposobów zarządzania konfliktami (mediacje),
- działalność organizacji antymobbingowych, izbach lekarskich,
- zmiany legislacyjne ograniczające istnienie i tolerowanie przez zachowań mobbingujących,
- uświadamianie na temat mobbingu, np.; akcja „Tydzień Antymobbingowy”

Pzykłady ofiar”

”1) Pracuję w dużej firmie od ponad roku. Początkowo pracowałam po godzinach, tłumaczyłam sobie to tym, że jestem nowa. Pracuję również w soboty, ponieważ mimo iż siedzę po godzinach, nie starcza mi czasu na wyrobienie się z całym materiałem. O liście obecności nie ma mowy. Była, ale firma wpadła na genialny sposób - co miesiąc dostajemy tabelkę, w której są wpisane godziny przyjścia i wyjścia. Oczywiście 7-15, a na samym dole nasz podpis. Od jakiegoś czasu biorę leki uspokajające. Popadam w skrajne stany agresji w stosunku do moich bliskich. Rano wstaję ze łzami w oczach, bo wiem, że to kolejny dzień stresów.

2) Mam 23 lata, mieszkam w malej miejscowości, gdzie ciężko o prace. Tu gdzie jestem teraz (sklep odzieżowy) trafiłam z polecenia mojego byłego szefa z Wrocławia gdzie wcześniej mieszkałam... Przyjęto mnie lodowato. Dziewczyna, która miała wprowadzić mnie w obowiązki od pierwszego dnia próbowała się mnie pozbyć. Krzyczała na mnie za złe przyczepiona metkę (chociaż sama nie powiedziała jak to zrobić) zwalała na mnie wszystkie błędy które sama popełniła. Kazała chodzić do sklepu po własne zakupy, nosić buty do szewca, biec na drugi koniec miasta po tosta, umawiać ja do fryzjera... Robiłam to wszystko choć nie jest to moim obowiązkiem... A ona podjudza szefa, ze musi wszystko za mnie robić, ze opuściłam się w sprzedaży... Szef zwraca mi uwagę a ja juz nie mam jak się bronić, bo moje rozmowy z szefem kończą się z reguły jeszcze gorszym jej zachowaniem na sklepie... Dziś nawrzeszczała na mnie, ze ona nie będzie za mnie harować, ze ja nic nie robie, chociaż cały czas pracuje na równi z nią... Posunęła się nawet do tego, ze popchnęła mnie wrzeszcząc ze i tak się mnie pozbędzie... Jutro się zwalniam! Szkoda życia, choć wiem ze to będzie jej najlepsze święto - bo o to przecież chodziło...” (Beata)

Należy pamiętać, że nie każdy przypadek krytykowania, okazywania niechęci dla poczynań podwładnego albo kolegi z pracy, jest mobbingiem. Powstanie prawa antymobbingowego nie powinno stanowić furtki do nadużywania go. Komisja Unii Europejskiej do spraw przeciwdziałania mobbingowi w pracy przestrzega, że jednym z wyjątkowo groźnych działań mobbingowych jest fałszywe obwinianie o stosowanie terroru psychicznego.

ŹRÓDLA

www.niebieskalinia.pl

www.net3plus.lanet.wroc.net

www.mobbing.most.org.pl

„Mobbing w organizacji jako przykład patologii

zachowań organizacyjnych” -Elżbieta Robak

RODZINNE - DOTYCZĄCE RELACJI I STATUSU RODZINY PRZEŚLADOWANEGO

ORGANIZACYJNE

SPOŁECZNE

INDYWIDUALNE - DOTYCZĄCE OSOBY MOBBINGOWANEJ

SKUTKI

MOBBING

PRZYCZYNY

POZYCJA SPOŁECZNA OFIARY MOBBINGU

WŁAŚCIWOŚCI OSOBY ZARZĄZAJĄCEJ

ORGANIZACYJNE - ZWIĄZANE Z MIEJSCEM PRACY

SPOŁECZNE

---