Ubezpieczenia gospodarcze

Rynek jest formą więzi między podmiotami biorącymi udział w operacjach zachodzących na tym rynku.

Rynek ubezpieczeniowy można scharakteryzować omawiając jego poszczególne składniki, nabywców i sprzedawców ochrony ubezpieczeniowej, instytucje pośredniczące oraz pomocnicze oraz zespół norm prawnych regulujących wszelkie relacje zachodzące między uczestnikami rynku.

Stronę podażową rynku stanowią dostawcy usług ubezpieczeniowych, czyli zakłady ubezpieczeń. Są to: ubezpieczeniowe spółki akcyjne i towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Oferują one swoim klientom ochronę ubezpieczeniową, która polega na wypłaceniu odszkodowania w przypadku zaistnienia wypadku ubezpieczeniowego, spowodowanego zdarzeniem losowym.

Popytową stronę rynku ubezpieczeniowego tworzą natomiast osoby fizyczne oraz osoby prawne, wszystkie te podmioty, które są zainteresowane przekazaniem . części ryzyka ubezpieczycielowi w zamian za opłacenie składki ubezpieczeniowej.

Między dostawcami usług ubezpieczeniowych - zakładami ubezpieczeń a ich klientami ukształtowały się dwa kanały dystrybucji ubezpieczeń:

1) tzw. klasyczny, obejmujący agentów ubezpieczeniowych oraz brokerów ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych a więc pośredników;

2) nieklasyczny, w skład którego wchodzi wiele podmiotów takich jak banki, biura podróży, dealerzy samochodowi, którzy również przy okazji swoich usług sprzedają produkty ubezpieczeniowe lub pakiety zintegrowane produktów np. bankowo-ubezpieczeniowych.

Nadzór nad instytucjami rynku ubezpieczeń w Polsce sprawuje Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń oraz Minister Finansów. Podstawowym celem działalności nadzoru jest ochrona interesów ubezpieczonych.

Pytania do przedmiotu:

l. Co rozumiemy przez rynek ubezpieczeniowy?

2. Wyjaśnij funkcje i rodzaje ubezpieczeń.

3. Jakie są podstawy prawne powstania rynku ubezpieczeń w Polsce?

4. Jakie podmioty reprezentują stronę popytową i podażową rynku ubezpieczeniowego?

5. Formy zakładów ubezpieczeń, cechy charakterystyczne towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

6. Co rozumiemy przez reasekurację czynną i bierną?

7. Jaka jest funkcja i rola podstawowych instytucji rynku ubezpieczeń w Polsce jak: Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń, Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, Rzecznik Ubezpieczonych?

8. Rola pośredników ubezpieczeniowych, różnice między agentem a brokerem?

9. Struktura portfela ubezpieczeń działu I i II.

10. Czynniki wpływające na rozwój rynku ubezpieczeń w Polsce oraz kierunki jego rozwoju.

Literatura obowiązkowa

1. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z 28 lipca 1990 r. Dz.U. nr 59 poz. 344 ze zm. Dz.U. 1995 nr 95 poz. 478, Dz.U. 1998 nr 155 poz. 1015.

2. Ewa Wierzbicka, Rynek ubezpieczeniowy, w: System finansowy w Polsce lata dziewięćdziesiąte, PWN, Warszawa 1998 r.

3. Ewa Wierzbicka, Rynek ubezpieczeń w okresie transformacji w Polsce, w: Polityka finansowa w okresie transformacji, doświadczenia lat dziewięćdziesiątych. Instytut Finansów, WSUiB, Warszawa 1999 r.

Literatura zalecana:

Vademecum pośrednika ubezpieczeniowego, pod red. T.Sangowskiego, wyd. SAGA, Poznań 1996.

Funkcje i rodzaje ubezpieczeń

Ubezpieczenia są jednym z ogniw systemu finansowego. W gospodarce rynkowej pełnią one wiele funkcji.

Najistotniejszym zadaniem ubezpieczeń jest ochrona przed skutkami niepomyślnych zdarzeń losowych. Stąd wywodzi się funkcja kompensacyjna ubezpieczeń, określana mianem ochrony ubezpieczeniowej. Polega ona na wyrównywaniu zakłóceń, jakie powstały w procesach spełeczno-gospodarczych - umożliwia odtworzenie zniszczonych wskutek zdarzeń losowych składników majątku lub rekompensatę - strat osób fizycznych. Realizacja tej funkcji wpływa stabilizująco na gospodarkę.

Wśród innych funkcji ubezpieczeń należy wyróżnić funkcję finansową, redystrybucyjną, interwencyjną (prewencyjną) i kontrolną.

Funkcja finansowa polega na gromadzeniu środków pieniężnych, przede wszystkim w postaci składek, na pokrycie wydatków wynikających z likwidacji szkody lub na inne świadczenia wynikające z umowy ubezpieczeniowej. Podstawowy walor finansowej akumulacji dokonywanej przez zakłady ubezpieczeniowe polega na gromadzeniu środków pochodzących z różnych zdecentralizowanych źródeł i łączeniu ich w jeden administrowany fundusz. Rezerwy pieniężne przeznaczone na wypłatę świadczeń i odszkodowań za straty spowodowane zdarzeniami losowymi zorganizowane są w formie funduszu ubezpieczeniowego. Zakład ubezpieczeń, nazywany też ubezpieczycielem lub asekuratorem, gromadzi te rezerwy i zarządza nimi. Głównym źródłem tworzenia funduszy ubezpieczeniowych są składki ubezpieczeniowe wypłacane przez ubezpieczających (osoby, których dobra materialne lub osobiste są zagrożone ryzykiem szkód losowych). Zakłady ubezpieczeń dysponują dużymi sumami środków; wynika to z odstępu w czasie między pobraniem składek a wypłaceniem odszkodowania, ubezpieczyciel może więc część środków inwestować. Zakład ubezpieczeń inwestuje wolne środki m.in. w papiery wartościowe emitowane i gwarantowane przez państwo, w pożyczki hipoteczne, w formie depozytów terminowych w bankach itp. Polityka inwestowania czasowo wolnych środków ma istotne znaczenie jeśli chodzi o pomnażanie funduszy ubezpieczeniowych oraz o konieczność tworzenia przez zakład ubezpieczeniowy rezerw i funduszy na pokrycie przyszłych wydatków i zobowiązań - odszkodowań i świadczeń. Ubezpieczenia odgrywają korzystną dla gospodarki role w procesie przesuwania w czasie bieżących wydatków konsumpcyjnych ludności na okres późniejszy, umożliwiając zmianę przeznaczenia tych wydatków. Funkcja ta realizowana jest zwłaszcza przez ubezpieczenia na życie i emerytalno-rentowe.

Funkcja redystrybucyjna związana jest z wpływem ubezpieczeń na zmniejszanie napięć związanych z funkcjonowaniem gospodarki rynkowej, wpływa na stabilizację sytuacji materialnej gospodarstw domowych. Stąd wyróżniana jest funkcja stymulacyjna, zakłady ubezpieczeń są bowiem dawcami kapitału dla innych podmiotów gospodarczych. Wzrost obrotów oraz poprawa kondycji sektora ubezpieczeń to większe środki w obiegu banków, a także wyższe i łatwiej osiągalne kredyty i pożyczki, szczególnie średnio- i długoterminowe.

Funkcja prewencyjna polega na stosowaniu sposobów, bodźców i narzędzi zmierzających do zmniejszenia zagrożenia ubezpieczonego przedmiotu lub osoby (składka będąca kosztem ubezpieczającego wymusza minimalizację kosztu ubezpieczeń). Jej realizacja oddziałuje na zmniejszenie liczby i wysokości szkód losowych.

Funkcja kontrolna nieodłącznie związana jest z każdą czynnością finansową, polega ona na dostarczaniu informacji umożliwiających ocenę procesów gospodarczych.

Ubezpieczenie jest formą finansowej ochrony osób, mienia, a także wykonywanej czynności, przed ryzykiem, jakie potencjalnie może zagrażać. Ryzyko to możliwość nastąpienia określonego zdarzenia, wypadku lub szkody losowej (w tym sensie ryzyko jest synonimem niebezpieczeństwa zagrażającego obiektom i ludziom). Zdarzenie losowe objęte ubezpieczeniem, po zajściu którego zakład ubezpieczeń musi wypełnić swoje zobowiązanie wynikające z umowy ubezpieczenia, nazywamy wypadkiem ubezpieczeniowym. Ubezpieczyciel przejmuje ryzyko od ubezpieczającego się. Ochrona ubezpieczeniowa polega na refinansowaniu poniesionych szkód w formie jednorazowego odszkodowania lub cyklicznego świadczenia. Kompensacja zmierza przede wszystkim do możliwie szybkiego przywrócenia stanu zakłóconego przez przebieg zdarzeń losowych.

Określenie i sklasyfikowanie ryzyka pozwala ubezpieczycielowi na zastosowanie odpowiednich technik ich identyfikacji, selekcji itp., co jest niezbędnym warunkiem kalkulacji kosztu ochrony ubezpieczeniowej w konkretnym przypadku. Ochrona ubezpieczeniowa jest jednym ze sposobów redukowania ryzyka przez podmioty gospodarcze. Zapewnia zmniejszenie ujemnych finansowych następstw szkody losowej, stwarza poczucie pewności i większego bezpieczeństwa w podejmowaniu decyzji obciążonych ryzykiem.

Ubezpieczenia zawierane są wyłącznie na podstawie umowy, niezależnie od tego, czy zawarcie takiej umowy jest dla ubezpieczającego dobrowolne, czy też obowiązkowe. Ceną za usługę ubezpieczeniową jest składka ubezpieczeniowa. Kupowanie polisy ubezpieczeniowej pozwala

przedsiębiorcy lub osobie fizycznej na przeniesienie przynajmniej części ryzyka na ubezpieczyciela, a więc zmniejsza koszty własne (mniej środków przeznacza na niezbędne rezerwy lub na ewentualne inne sposoby pokrywania finansowych skutków zdarzeń losowych.

Gdy niebezpieczeństwo zagraża rzeczy lub prawu majątkowemu, a ubezpieczenie przez wypłatę ' odszkodowania pokrywa szkody losowe powstałe w ubezpieczonym majątku, to takie ubezpieczenie nazywane jest ubezpieczeniem majątkowym. Natomiast gdy niebezpieczeństwo zagraża życiu lub zdrowiu osoby, a zawarta umowa ubezpieczeniowa ma na celu wypłacenie świadczenia (w formie jednorazowej sumy pieniężnej lub renty), jeśli zajdzie określone zdarzenie w życiu osoby ubezpieczonej, to taką umowę nazywamy ubezpieczeniem osobowym.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, stosuje się podział ryzyka według działów, grup i rodzajów ubezpieczeń, przy czym zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności w dziale ubezpieczeń na życie oraz w dziale pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych.

Do działu I - ubezpieczenia na życie zaliczono m.in. ubezpieczenia: na życie, posagowe i zabezpieczenia dzieci, rentowe, ubezpieczenia na życie z funduszem, inwestycyjnym, a także ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem wyżej wymienionych ubezpieczeń. Dział II obejmuje pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe. Do tego działu należą takie grupy, jak m.in. ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe; ubezpieczenia casco pojazdów lądowych, szynowych, statków powietrznych, ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej, ubezpieczenia przedmiotów w transporcie; ubezpieczenia szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi; ubezpieczenia szkód rzeczowych, np. od kradzieży; ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC) wynikającej z posiadania pojazdu, w zakresie żeglugi morskiej, odpowiedzialności cywilnej wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów powietrznych, wynikającej i posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, odpowiedzialności cywilnej ogólnej; ubezpieczenie kredytu, ubezpieczenie szeroko rozumianego ryzyka finansowego.

Ubezpieczenie kredytu dotyczy m.in. ogólnej niewypłacalności, kredytu eksportowego, spłat rat, kredytu hipotecznego itp. Do grupy ryzyka finansowego należą: ryzyko zatrudnienia, ryzyko niewystarczającego dochodu, złych warunków atmosferycznych, utraty zysków, stałych wydatków ogólnych, nieprzewidzianych wydatków handlowych, utraty wartości rynkowej, utraty źródła -dochodu, pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi oraz innych strat finansowych.

Ubezpieczenia realizowane przez instytucje ubezpieczeniowe działu I są ubezpieczeniami dobrowolnymi, a działu II mogą być zarówno dobrowolne jak i obowiązkowe.

Zgodnie z przepisami ustawy z 1990 r. działalność ubezpieczeniową w Polsce mogą prowadzić tylko zakłady ubezpieczeń w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Zakłady ubezpieczeń w formie spółki akcyjnej działały już w okresie międzywojennym, a po drugiej wojnie światowej taka postać prawną miała „Warta”. W latach dziewięćdziesiątych jest to forma podstawowa. Różnice między ubezpieczeniową spółką akcyjną a spółką akcyjną prowadzącą działalność dotyczą: wymagań co do wysokości kapitału akcyjnego, zasięgu podziału zysku oraz zakresu i intensywności nadzoru nad działalnością spółki. Bogatą tradycję w Polsce mają również towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Tworzone są one przez ubezpieczonych, których łączy wspólne terytorium, wspólnota zawodów lub wspólnota interesów.

Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych różni się od ubezpieczeniowej spółki akcyjnej czterema cechami:

1) celem towarzystwa nie jest osiąganie zysku (jego kapitał zakładowy jest tylko rodzajem funduszu gwarancyjnego),

2) minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego jest niższa niż w spółce ubezpieczeniowej,

3) ubezpieczony jest jednocześnie członkiem towarzystwa, a każdy członek towarzystwa jest jednocześnie ubezpieczonym,

4) członkowie są ze sobą powiązani nie tylko przynależnością do towarzystwa, lecz także są zobowiązani do przyczyniania się to tworzenia funduszy potrzebnych towarzystwu na pokrycie wydatków i kosztów.

Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych obejmują często ubezpieczenia wąskiej grupy podmiotów związanych wspólnotą interesów, zawodów itp. Zakład taki ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności, np. grupa notariuszy zarejestrowała TUW „Rejent Life”. Składki osób nie należących do towarzystwa mogą stanowić 10% składek w TUW. W Wielkiej Brytanii około 45% składek w ubezpieczeniach na życie przypada na towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

W Polsce działalność ubezpieczeniową mogą prowadzić również spółki akcyjne z udziałem kapitału zagranicznego, po uzyskaniu zezwolenia Ministerstwa Finansów. Natomiast od 1999 r. nastąpiło otwarcie polskiego rynku ubezpieczeniowego dla ubezpieczycieli zagranicznych, którzy chcąc prowadzić działalność na terenie Polski, będą mogli uzyskaniu licencji otwierać oddziały swoich towarzystw ubezpieczeniowych.

W strukturze rynku ubezpieczeniowego istotną rolę odgrywa reasekuracja. Gdy ubezpieczający chcąc ubezpieczyć duże ryzyko dokonuje jego podziału między kilku ubezpieczycieli, wtedy występuje koasekuracja. Ubezpieczający zawiera umowy cząstkowe z kilkoma zakładami ubezpieczeń, każdemu płacąc składkę. Jeśli z kolei ubezpieczyciel chce podzielić ryzyko między dwóch ubezpieczycieli lub między zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracyjny, występuje reasekuracja.

Zakład ubezpieczeń (zwany cedentem) odstępuje (ceduje) całość lub część ryzyka albo grupy ryzyka wraz z odpowiednią częścią składek innemu zakładowi ubezpieczeń, zwanemu reasekuratorem. Ryzyko przejęte przez reasekuratora od cedenta może podlegać dalszemu podziałowi i być przekazywane w całości lub w części innym zakładom, wtedy występuje retrocesja. Odbywa się ona między reasekuratorami.

Reasekuracja może być czynna, bierna, krajowa i zagraniczna. Reasekuracja bierna krajowa polega na odstąpieniu przez krajowego cedenta części swoich ubezpieczeń reasekuratorowi, czyli innej krajowej firmie ubezpieczeń i reasekuracji. (Cedent oferuje udział w ubezpieczonym ryzyku w zamian za część składki). Analogicznie przebiega to przy reasekuracji biernej zagranicznej (reasekuratorem zagranicznym nazywamy takiego reasekuratora, który ma siedzibę za granicą). Reasekuracją czynną nazywamy działalność reasekuracyjną polegającą na przejmowaniu przez reasekuratora (lub reasekuratorów) części ubezpieczenia (ubezpieczeń) odstępowanych przez ubezpieczyciela-cedenta. Reasekuracja czynna również może być krajowa lub zagraniczna. W strukturze ryzyka w Polsce, które podlega reasekuracji, największy udział ma ryzyko ognia i innych zdarzeń losowych, przewozu towarów w transporcie krajowym i zagranicznym, morskie, kradzieży z włamaniem i rabunku.

Reasekuracja pełni wiele funkcji. Do najważniejszych zaliczamy:

1) podział ryzyka z możliwością zastosowania zasady wzajemności,

2) stabilizację wyników szkodowości,

3) zwiększenie możliwości ubezpieczeniowych,

4) ochronę nadwyżki bilansowej,

5) zabezpieczenie finansowe szkód powstałych w wyniku katastrof,

6) pomoc przy ocenie ryzyka zawieranych ubezpieczeń.

Reasekuratorzy płacą część świadczeń, które wypłacane są ubezpieczającym przez cedentów. Cedenci są zasilani przez reasekuratorów. Reasekuracja realizowana w układzie krajowym między krajowymi zakładami ubezpieczeń i reasekuratorami pełni rolę czynnika równoważącego oraz stabilizującego. Natomiast reasekuracja dokonywana w skali międzynarodowej, czyli obroty z tytułu asekuracji i ubezpieczenia ryzyka za granicą, oddziałuje na saldo bilansu płatniczego. (W celu ograniczenia wpływu części składki z tytułu reasekuracji zagranicznej w 1996 r. powołano Polskie Towarzystwo Reasekuracyjne).

Powstanie rynku ubezpieczeń w Polsce

Po drugiej wojnie światowej zmiana ustroju spowodowała centralizację systemu ubezpieczeń i jego podporządkowanie władzy państwowej. Ubezpieczenia w systemie gospodarki centralnie planowanej stały się integralną częścią administracji państwowej. Wszystkie najważniejsze decyzje, także dotyczące zatwierdzania ogólnych warunków ubezpieczeń oraz taryf, wysokości składek itp., zapadały w Ministerstwie Finansów. Funkcjonowały tylko dwa towarzystwa ubezpieczeń: Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych (PZUW), przekształcony w 1952 r. w Państwowy Zakład Ubezpieczeń (PZU), oraz Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji „Warta” S.A., w którym 60% akcji należało do skarby państwa. Powstały na bazie PZUW Państwowy Zakład Ubezpieczeń był instytucją państwową mającą osobowość prawną, ale ekonomicznie był silnie powiązany z budżetem państwa. W gospodarce centralnie planowanej występował więc ekstensywny rozwój ubezpieczeń, oparty na nadmiernie rozbudowanych przymusowych ubezpieczeniach przy jednoczesnym niedorozwoju ubezpieczeń dobrowolnych.

Do 1984 r. istniały w Polsce tylko dwa - oba państwowe - zakłady ubezpieczeń: PZU, który prowadził wszelkie ubezpieczenia krajowe, oraz „Warta”, która prowadziła ubezpieczenia zagraniczne, w tym handlu zagranicznego i gospodarki morskiej, a także reasekuracyjne. Ustawa o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych z 1984 r. stworzyła warunki do powstania zaczątków rynku ubezpieczeniowego, umożliwiła powstanie niepaństwowych towarzystw ubezpieczeniowych w formie spółdzielni oraz spółek z udziałem kapitału państwowego. Na podstawie tej ustawy utworzono spółdzielcze zakłady ubezpieczeniowe „Westa” i „Polisa”. Jednak dopiero w 1990 r. zaszły istotne zmiany w dziedzinie ubezpieczeń, umożliwiające ich dynamiczny rozwój.

Przełomowym momentem dla rozwoju rynku ubezpieczeniowego w Polsce było wejście w życie ustawy z 28. lipca 1990 r. (Ustawa, 1990), która stworzyła ramy prawne zasadniczej transformacji ubezpieczeń i ich dostosowania do powstającej w Polsce gospodarki rynkowej. Prawodawstwo polskie dotyczące sektora ubezpieczeń uwzględniło wiele dyrektyw prawa Unii Europejskiej. Dochodzenie Polski do członkostwa w UE wymaga jednak dalszej harmonizacji i zbliżenia przepisów prawa regulujących rynek ubezpieczeń ze standardami wspólnotowymi.

Aspekty ilościowe wzrostu rynku ubezpieczeń

Ustawa z 28. lipca 1990 r. zlikwidowała monopol ubezpieczeniowy państwa, dopuszczając możliwość powołania prywatnych zakładów ubezpieczeń opartych na kapitale krajowym lub zagranicznym. Pozwoliło to na szybki ilościowy rozwój rynku ubezpieczeniowego. Wcześniejsza ustawa o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych z 1984 r. (Ustawa, 1984) umożliwiła powstanie niepaństwowych towarzystw ubezpieczeniowych w formie spółdzielni lub spółek akcyjnych co najmniej z udziałem 51% Skarbu Państwa. Na podstawie tej ustawy stworzono spółdzielcze zakłady ubezpieczeń „Westa” i „Polisa”. Dopiero w 1990 r. zaszły radykalne zmiany w dziedzinie ubezpieczeń, umożliwiające dynamiczny rozwój rynku i konkurencji. W 1989 r. funkcjonowały w Polsce zaledwie 4 firmy ubezpieczeniowe, a w 1992 r. działalność ubezpieczeniową prowadziły już 23 zakłady ubezpieczeń, w 1993 r. 28, w 1994 r. 36, w 1995 r. 40, w 1996 r. 45, w 1998 r. 55 a w 1999 r. 63.

Ustawa o działalności wprowadziła podział na dwie grupy ubezpieczeń, dział I. ubezpieczenia na życie i dział II. ubezpieczenia pozostałe osobowe i majątkowe. Firma ubezpieczeniowa nie może prowadzić jednocześnie usług ubezpieczeniowych w obu działach i koncesję otrzymuje na dany obszar działania. Ustawa określiła zasady wydawania licencji na prowadzenie usług ubezpieczeniowych, a także m.in. wymagania kapitałowe i możliwości lokacyjne itp. Wprowadziła pojęcia: kapitał gwarancyjny i margines wypłacalności jako mierniki prawidłowej gospodarki finansowej ubezpieczycieli.

Zgodnie z przepisami ustawy z 1990 r. działalność ubezpieczeniowa w Polsce może być prowadzona tylko przez zakłady ubezpieczeń w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Forma organizacyjna spółki akcyjnej stała się w latach '90. formą dominującą. Druga - towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych TUW, mimo dogodności związanych np. z niższymi wymaganiami co do wysokości kapitału akcyjnego, a także i tym, że członkowie są ze sobą powiązani przynależnością do towarzystwa, są jednocześnie ubezpieczonymi, a także mimo bogatych tradycji TUW-ów w okresie międzywojennym - ta forma obecnie nie rozwinęła się dostatecznie. W roku 1998 było pięć TUW, jedno w dziale ubezpieczeń na życie i cztery w ubezpieczeniach gospodarczych, w 1999 r. Uzyskało licencję kolejne TUW „Florian”.

Dynamikę rozwoju zakładów ubezpieczeniowych potwierdza wzrost liczby ubezpieczycieli w latach 1991-1998, co pokazano w tabeli 1.

Tabela l Dynamika rozwoju zakładów ubezpieczeń w latach 1991-1998

1 Wyszczególnienie	1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998
Liczba instytucji ubezpieczeniowych ogółem	17	23	28	36	40	45	51	55
Dział I. (ubezpieczenia na życie)	2	4	6	10	13	15	21	24
Dział II. (ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe)	15	19	22	26	27	31	30	31
Instytucje o przewadze kapitału krajowego	16	19	19	25	29	31	30	29
Instytucje o przewadze kapitału zagranicznego	1	4	9	11	11	15	21	26

Źródło: Wyniki, 1997; Biuletyn, 1997; Biuletyn, 1998.

Rozwój instytucji ubezpieczeniowych sprawił, że nastąpił nie tylko znaczny wzrost przychodów ubezpieczeń i wartości zebranej składki przypisanej brutto, ale również wartości odszkodowań i kosztów. W 1995 r. przychody zakładów ubezpieczeń wyniosły 5,1 mld. zł i zwiększyły się 3,5 razy w stosunku do 1991 r., w 1998 r. natomiast przychody tego sektora wyniosły 15,0 mld. zł i zwiększyły się trzykrotnie w stosunku do roku 1995. Składka przypisana brutto w 1995 r. wyniosła 5,6 mld. zł i w porównaniu z rokiem 1991 wzrosła czterokrotnie. W 1998 r. wyniosła 15,6 mld. zł, co oznacza, że w porównaniu z rokiem 1995 wzrosła prawie 2,6 razy. Jednocześnie ze wzrostem wartości ryzyk objętych przez ubezpieczycieli, coraz większą rolę zaczęła odgrywać reasekuracja. Zwłaszcza reasekuracja bierna zagraniczna, polegająca na odstąpieniu przez krajowego cedenta części swoich ryzyk reasekuratorowi zagranicznemu w zamian za część składki. Dopiero od 1996 r. zarysowała się tendencja do wzrostu roli reasekuracji krajowej, szczególnie kiedy zaczęło funkcjonować Polskie Towarzystwo Reasekuracyjne S.A. W 1998 r. obejmowało ono niewiele ponad 1% rynku.

Ukształtowanie struktury instytucjonalnej rynku

W ciągu pierwszych lat obowiązywania ustawy z 28. lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej ujawniło się w praktyce wiele niedoskonałości jej uregulowań, stąd wynikła potrzeba jej nowelizacji, a także dalszego dostosowania do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany wprowadzono ustawą z dnia 8. czerwca 1995 r. (Ustawa, 1995). Na jej podstawie został powołany Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń (PUNU), Rzecznik Ubezpieczonych, Państwowe Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych, a także zmienił się zakres działalności Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, który przejął prawa i obowiązki Funduszu Ochrony Ubezpieczonych. Znowelizowana ustawa zaostrzyła wymogi kapitałowe wobec ubezpieczycieli i zwiększyła ilość rezerw techniczno- ubezpieczeniowych. Zwiększenie rygorów finansowych oraz wprowadzenie norm ostrożnościowych spowodowane było m.in. przypadkami upadłości zakładów ubezpieczeń, w 1993 r. Westy i Westy Life, w 1995 r. Gryfa i Hestii. W 1997 r. doszło do upadłości kolejnego towarzystwa ubezpieczeniowego Fenix S.A.

PUNU powołany został jako wyspecjalizowany centralny organ administracji państwowej, który przejął od ministra finansów większość kompetencji nadzorczych nad polskim -rynkiem ubezpieczeń. Celem nadzoru jest dbałość o stabilność i bezpieczeństwo funkcjonowania tego rynku. PUNU upoważniony został do bieżącej i stałej kontroli zakładów ubezpieczeń, jego działalność przyczyniła się do większej dyscypliny finansowej podmiotów sektora. ubezpieczeń. Aktywna rola PUNU przez oddziaływanie zarówno prewencyjne jak i restrykcyjne przyczyniła się do większego bezpieczeństwa rynku ubezpieczeniowego. Z kolei ochronie interesów klientów zakładów ubezpieczeń służą takie instytucje powołane ustawą jak: Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) i Rzecznik Ubezpieczonych.

Nowelizacja ustawy z dnia 8. czerwca 1995 r. wprowadziła wiele zmian do funkcjonowania UFG, m.in. ograniczony został zakres świadczeń funduszu na rzecz poszkodowanych. UFG wypłaca odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń OC komunikacyjnych i rolników w przypadkach, gdy sprawca szkody nie może być zidentyfikowany, a także w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń. Dochodzić roszczeń do funduszu mogą uprawnieni, przy upadłości zakładu ubezpieczeń również z umów ubezpieczenia na życie,jednak tylko do 50% wierzytelności i do kwoty 30 tyś. ECU. Rzecznik Ubezpieczonych jest powoływany przez ministra finansów na 4 lata, jego zadania koncentrują się na reprezentowaniu oraz ochronie konsumenckiej interesów ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia (tam m.in. mogą być zgłaszane skargi na działalność firm ubezpieczeniowych), a także opiniowaniu ubezpieczeniowych aktów prawnych.

Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych jest instytucją posiadającą osobowość prawną, finansowaną przez ubezpieczycieli, członków jego Biura, które zastąpiło Polskie Biuro Zielonej Karty.

Ustawa z 20 września 1984 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych. Dz.U. 1984, nr 45 poz. 242; Dz.U. 1989, nr 30 poz. 160.

W dziale I. składki na reasekurację bierną były przekazywane reasekuratorom dopiero od 1993 r. Por. Wyniki, 1997 s. 13.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---