Regulacja przyjmowania pokarmu
Ośrodek głodu i sytości w podwzgórzu
Głodu w części bocznej
Sytości w części grzbietowo-przyśrodkowej
Neurony uwalniają
Neuropeptyd Y, białka z rodziny Aguti - neuromediatory, które pobudzają ośrodek głodu
Proopiomelanokortynę, CART - hamowanie ośrodka głodu, pobudzanie ośrodka sytości
Związki oreksygeniczne - te, które aktywują ośrodek głodu (zapobiegają też zasypianiu)
Związki anoreksygeniczne - hamujące ośrodek głodu
Regulacja przez przewód pokarmowy - hormony żołądkowo-jelitowe
Związki, które uwalniane są przez mechaniczne rozciągnięcie ścian żołądka przez pokarm, co pobudza komórki wydzielnicze do uwalniania hormonów ż-j
Związki, które powstają w czasie trawienia pobudzają receptory chemiczne
W podwzgórzu są receptory dla hormonów jelitowych albo poprzez nerw błędny dochodzi impulsacja.
Tylko grelina pobudza ośrodek głodu.
Hormony regulujące łaknienie: oś jelito-mózg
Peptyd YY (peptyd tyrozyna-tyrozyna)
Wchodzi w skład rodziny polipeptydów trzustkowych (NPY, PP)
Syntetyzowany i wydzielany przez komórki L jelita krętego, w okrężnicy, dwunastnicy i jelicie grubym
Dożylne podanie PYY hamuje przyjmowanie pokarmu
Hamuje oreksygeniczne działanie NPY - spada apetyt
Sekrecja z jelita wprostproporcjonalna do kaloryczności spożytego pokarmu
Tłuszcze i cukry stymulują wydzielanie PYY
Stężenie niższe rano
Hamuje motorykę
Cholecystokinina-ckk
Wydzielana przez kom błony śluzowej dwunastnicy
Wzrost wydzielania po spożyciu białek i tłuszczów
Część CCK przenika do krwi i pobudza trzustkę oraz pęcherzyk żółciowy do wydzielania enzymów trawiennych
Stymuluje wydzielanie soku żołądkowego
Spowalnia opróżnianie żołądka, pobudza motorykę jelita cienkiego a hamuje grubego
Grelina
Zwana hormonem żarłoczności
Najsilniejszy stymulator GH
Receptory w jądrze łukowatym i innych obszarach podwzgórza także w przysadce, sercu, adipocytach, przewodzie pokarmowym
Produkowana w kom śluzówki dna żołądka - kom X/A („kom greliny”)
Poza żołądkiem produkowana w wątrobie, nerach, tarczycy, łożysku, trzustka?
Wydzielana bezpośrednio do krwioobiegu
Najwyższe stężenie na czczo, maleje ok. godziny po posiłku
Wzrost stężenia powodują: gastryna, dieta niskobiałkowa, wagotomia
inhibicja: dieta wysokotłuszczowa, interleukina B, glukoza, hormon wzrostu
Regulacja przez tkankę tłuszczową
Leptyna
Uwalniana z adipocytów
Synteza także w błonie śluzowej żołądka (kontrola krótkoterminowa)
Przenika do OUN proporcjonalnie do stężenia w osoczu
Hamuje syntezę i sekrecję NPY w jądrze łukowatym
Hamuje wydzielanie greliny
Zwiększa uwalnianie peptydu alfamelanotropowego oraz CART
Uosób otyłych występuje leptynooporność
Kontrola krótkoterminowa - dotyczy pojedynczego posiłku, ma dać poczucie sytości po zjedzonym posiłku (głównie hormony żołądkowo-jelitowe, rozciągnięcie żołądka)
Kontrola długoterminowa - ma za zadanie utrzymanie równowagi energetycznej
3 teorie:
lipostatyczna - związana z leptyną, ilość spożywanego pokarmu zależy od objętości tkanki tłuszczowej jaką posiadamy duża objętość zmniejsza łaknienie a mała zwiększa łaknienie
ale leptynooporność
glukostatyczna - określa zależność spożywanych pokarmów od stężenia glukozy we krwi, niskie zwiększa łaknienie a wysokie zmniejsza
aminokwasowostatyczna - ilość spożywanego pokarmu zależy od stężenia białek w organizmie, duża zmniejsza a mała zmniejsza łaknienie
temperatura powietrza wpływa na łaknienie - ma to związek z tempem metabolizmu
temperatura ciała również wpływa - wysoka temperatura ciała obniża łaknienie, zespół zachowań które towarzyszą chorobie (m. in. Obniżone łaknienie), zmniejszone spożywanie pokarmu ma nas chronić przed spożywaniem patogenów
u osób chorych zmniejszone łaknienie na mięso - nie dostarczamy bakteriom potrzebnego im żelaza, co pomaga w walce z chorobą
Klimat wysokogórski zmniejsza łaknienie, bo zmniejsza się prężność tlenu w powietrzu
Ślinianki
3 pary - przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe
Odpowiadają za 95% wydzielonej śliny, pozostała przez mniejsze gruczoły
W okresie międzytrawiennym 20% śliny ze ślinianek przyusznych, 70 podżuchwowe, 5 podjęzykowe
Przy pobudzeniu 35, 50, 5
Tworzenie śliny jest dwuetapowe
1 etap w pęcherzyku (skład podobny o osocza), 2 etap w przewodzie wyprowadzającym, migracje jonów i powstaje ślina ostateczna
Komórki mioepitelialne, kurczą się i powodują wypływ śliny ze ślinianki
Właściwości buforowe śliny
Jony sodowe i wodorowęglanowe, wraz ze wzrostem objętości śliny wzrasta stężenie tych jonów a jonów potasowych maleje
Ślina ma pH 7 w czasie żucia wzrasta do 8
1,5 l śliny dziennie, więcej za dnia (0,5ml/min w nocy 0,1)
Zimą większe wytwarzanie śliny niż latem
Hormony mają duży wpływ na ilość wytwarzanej śliny - mineralokortkosteroidy i hormony płciowe
Leki wpływają na zmniejszenie wytwarzanej śliny głównie diuretyki
Kserostomia - zjawisko zmniejszania wytwarzanej śliny, występuje w zwyrodnieniu stawów
Kwaśny pokarm pobudza ślinianki do wytworzenia śliny
W ślinie znajdują się enzymy trawienne, większa ilość śliny to większy kontakt enzymów z pokarmem
Ślina rozpuszcza związki pokarmowe i tylko dzięki temu odczuwamy smak
Głównym składnikiem śliny jest woda, ale zawiera ona też duże ilości białek: enzymy-alfa amylaza ślinowa (trawi wiązania glikozydowe) lipaza językowa odpowiada za trawienie triglicerydów
Ślina ma właściwości bakteriobójcze, grzybobójcze (zawiera lizozym)
Ślinianki przyuszne jako jedyne produkują gustynę, która stymuluje wzrost kubków smakowych
Ze względu na rodzaj wytwarzanej śliny
Surowicze-ślina bogata w wodę i alfaamylazę ślinową(przyuszne)
Śluzowe (lepka bogata w mucynę) - podjęzykowe
Mieszane - podżuchwowe
Przełyk
Nie uczestniczy w trawieniu
Żołądek
W części wpustowej gruczoły wpustowe wytwarzające śluz i lizozym
Trzon i dno - główna część żołądka, zawierza właściwe gruczoły żołądkowe zbudowane z 5 typów komórek: nabłonkowych, okładzinowych, głównych, śluzowych,wewnątrzwydzielniczych
Odźwiernik - komórki G wytwarzające gastrynę, w błonie śluzowej odźwiernika komórki D wytwarzające somatostatynę
Sok żołądkowy
1 kom okładzinowe - kwas solny, czynnik wewnętrzy Castle'a (IF), woda
2 kom główne - pepsynogen, lipaza, woda, elektrolity
3 kom śluzowe - śluz, wodorowęglany
Kwas solny zakwasza środowisko i ma działanie bakteriobójcze, ale nie wszystkie bakterie giną pod wpływem działania HCl nektobacilus, bifidobacterium
Czynnik wewnętrzny - umożliwia wchłonięcie witaminy B12, tworzy kompleks z witaminą
Pepsynogen - nieaktywna forma pepsyny, ulega aktywacji w pH poniżej 5
rennina - zanika ok. 3 roku życia, w obecności Ca kazeina ulega przekształceniu do prokazeinianu wapnia, który ulega łatwiejszemu strawieniu przez pepsynę
śluz i wodorowęglany tworzą barierę śluzową, która chroni żołądek przed samotrawieniem i działaniem HCl
Sok żołądkowy jest wydzielany na czczo (w małej ilości) ma odczyn obojętny a po posiłku duża ilość kwaśnego soku żołądkowego
2,5 l soku żołądkowego w ciągu doby, 8l wszystkich płynów wydzielonych przepływa przez przewód pokarmowy
Sok żołądkowy
Wydzieanie podstawowe - samoistna aktywność wydzielnicza kom okładzinowych lub uwalnianie acetylocholiny z zakończeń nerwowych lub gastryny z kom G lub histaminy z kom ECL
Wydzielanie pokarmowe:
1 faza głowowa (nerwowa) - 40% - zachodzi nim pokarm dotrze do żołądka, pobudzenie receptorów zapachem, smakiem, widokiem, żuciem. Dalej za pośrednictwem ośrodkóworowych i podkorowych pobudzanie nerwów błędnych przez które impulsacja jest przekazywana do żołądka
2 żołądkowa - 50% - gdy pokarm dostanie się do żłądka i trwa tak długo jak pokarm jest w żołądku (ok. 4h). podczas tej fazy kwas solny w soku żołądkowym ma największe stężenie. Wydzielanie w tej fazie to głównie efekt gastryny. Bodźce: rozciąganie przez pokarm części odźwiernikowej i tronowej żołądka, stymulacja kom G przez alkalizację powierzchni błony śluzowej, działaie pokarmu - pobudzenie kom G
3 jelitowa - 10 - gdy pokarm dostanie się do żołądka
Czynność motoryczna żołądka
Gromadzenie pokarmu
Rozcieranie pokarmu
Opróżnienie żołądka
Wcześniejszy pokarm bliżej ścian, późniejszy bardziej w środku
Pokarm trafia do żołądka, następuje relaksacja mięśni gładkich, po początkowej relaksacji wraca zdolność skurczowa żołądka
Skrcze toniczne - dopasowanie się objętości żołądka do objętoic treści pokarmowej
Perystaltyczne - przesuwanie pokarmu
Propulsacja - przesuwanie do dwunastnicy
Retropulsacja - wracanie z powrotem do żołądka (jeśli pokarm jest zamało rozdrobniony)
Skurcze głodowe - pobudzenie ośrodka głodu przez spadek glukozy, impulsacja do żołądka z nerwu błędnego
W żołądku trawione są tylko białka
Kiedy nie ma pepsyny to trawienie białek zachodzi w jelicie cienkim
Z żołądka treść pokarmowa przechodzi do dwunastnicy
Czynniki regulujące motorykę żołądka
1 Pobudzające
Nerwowe - układ przywspółczulny (w trakcie opróżniania żołądka)
Hormonalne - (gastryna, motylica)
Czynniki mechaniczne
2 Hamujące
Nerwowe - układ współczulny (w trakcie wypełniania żołądka)
Hormonalne (sekretyna, cholecystokinina, glukagon)
Sok trzustkowy
Izoosmotyczny roztwór elektrolitów, enzymów
pH 8-8,7
głównie aniony HCO3- i Cl- (stężenie zależne od objętości, ale suma stężeń jeststała)
główne kationy Na i K
duże stężenie………
Enzymy trzustkowe
Proteolityczne - trypsynogen, chymotrypsynogen, prokarboksypeptydaza, proelastaza
Lipolityczne - lipaza (kolipaza w soku trzustkowym zwiększa zakres pH którym może działać lipaza), fosfolipaza, esteraza
Glikolityczne - alfa-amylaza
Nukleolityczne - rybonukleazy, deoksyrybonukleazy
Wydzielanie soku trzustkowego
W okresie trawiennym
1. Faza głowowa-20%
2. Faza żołądkowa-10% po przedostaniu się pokarmu do żołądka. Pokarm powoduje rozciągnięcie ścian i drażnienie mechanoreceptorów, a to aktywuje wydzielanie soku trzustkowego
3. Faza jelitowa-70%-po przejściu treści pokarmowej do dwunastnicy
Dlaczego po śmierci zachodzi perystaltyka?
Jelito cienkie
Najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego
40% dwunastnica i jelito czcze, 60% jelito kręte
Miejsca wchłaniania:
Odcinek proksymalny - cukry, aminokwasy, tłuszcze, wapń, żelazo
Odcinek środkowy - cukry, aminokwasy
Docinek dystalny - Wit B12, kwasy żółciowe
Ruchy jelit skurcze
Odcinkowe (segmentowe), dzielą jelito na wie segmentów
Pojedynczy skurcz obejmuje 1-2 cm i trwa 5s
Mieszają miazgę pokarmową z sokami trawiennymi
Są to skurcze stacjonarne (ruch wahadłowy)
Ruchy perystaltyczne (robaczkowe)
Wędrują wzdłuż jelita naprzód w postaci fali okrężnego skurczu obejmującego odcinek 2-3 cm
Wynik miejscowego odruchu wywołanego uwalnianiem serotoniny z kom EC
Pokarmy przyspieszające perystaltykę
Pokarmy zawierające cukry: fruktozę (miód, sok jabłkowy), laktozę, rafinozę i stachiozę (warzywa strczkowe i cebulkowe) sorbitol (guma do żucia, słodziki)
Kwaśne owoce, warzywa
Dania słone pikantne
Wody mineralne gazowane
Tłuszcze, szczególnie zwierzęce
Kawa alko
Warzywa i owoce wzdymające, papryka, burai
Obniżające perystaltykę
Mąka ziemniaczana (kisiel)
Żelatyna
Napoje garbnikowe (mocna, gorzka herbata, czerwone wino wytrawne)
Warzywa i owoce bogate w błonnik rozpuszczalny - pektyny (marchew,banany, dynia)
Ryż
1