Ontogeneza motoryczna w 1 roku życia
Cały rozwój w odniesieniu do tułowia przebiega cranio-caudalnie, czyli kierunek czaszkowo- krzyżowy oraz z kierunku proksymalnego do dystalnego.
SCHEMAT CIAŁA
- Do 4 tyg. wkłada ręce pojedynczo do buzi
- 8 tyg. łączy proste palce na klatce piersiowej
- 3 M dotyka dłoń o dłoń od góry
- 4 M dotyka dłońmi do linii kolan
- 5 M chwyt za genitalia
- 6 M chwyt za podudzia
- 7 M chwyt za stopę
- 7.5 Stopa w buzi
Chwyt
- 8 tyg. patrzy na dłoń,łączy proste palce
- 3 M chwyta oczami i językiem
- 4 M chwyt boczny
- 4,5 M chwyt diagonalny
- 5 M przekłada zabawkę z ręki do ręki (supinacja przedramienia)
- 6 M chwyt radialny
- 7,5 chwyt pensetowy
- 9 M chwyt szczypcowy
Rozwój funkcji podporowych
Noworodek - płaszczyzna przylegania (kłęb nadgarstków,przyśrodkowa część ud, mostek), przetacza głowę dziobiąc
6 tyg - 12 tyg podpór przesuwa się z nadgarstków w kierunku łokcia,środek ciezkosci z mostka przesuwa się w kierunku pępka,
3 M podpór symetryczny na przedramionach z izolowanym obrotem głowy
4.5 M asymetryczny podpór ma przedramionach
5 M podpór na nadgarstkach
6 M prostokąt podporu na udach i dłoniach
Motoryka duża
6 M obrót z pleców na brzuch
7 M siad boczny (Podstawa trapez)
7,5 M siad skośny (podstawa trójkąt)
7.5 foczenie
8.5 czworakowanie
8,5 -9 siad prosty
8,5- 9 wstawanie
10-11 M chód bokiem wzdłuż mebli
14-16 M chodzenie socjalne
ONTOGENEZA
Jest to specyficzny dla gatunku program rozwoju i doskonalenia się poszczególnych funkcji, bez treningu i ćwiczeń. Jeżeli ontogeneza przebiega prawidłowo dziecko osiąga :
- 3 mc. symetryczny podpór na łokciach
- 6 mc. obrót z pleców na brzuch
- 8 mc. siad prosty.
NOWORODEK
-większe napięcie mięśni grzbietu prostujących niż mięśni brzucha w związku z tym mamy hiperlordozę szyjną, hiperlordozę lędźwiową , między kifoza piersiowa.
-miednica w przodopochyleniu
- noworodek nie ma żadnej możliwości podporu ( o podporze mówimy gdy jedna część ciała przejmie ciężar większy niż sama waży.
- noworodek leży na jednym policzku nie preferuje którejś ze stron.
Gdy leży asymetrycznie , preferuje jedną ze stron to jest zagrożenie wadą postawy.
- noworodek gdy przekłada głowę to skraca tułów po stronie w którą patrzy.
-Do 1 mc może jeszcze leżeć asymetrycznie ale gdy to się utrzymuje do 2-3 miesiąca to jest zagrożeniem wad wczesnodziecięcych- potrafi przełożyć głowę na drugą stronę ale szorując policzkiem o podłoże- dziecko leży na klatce piersiowej, bardziej obciąża stronę potyliczną , twarzowa mniej obciążona , leży na mostku.
- z powodu przodopochylenia miednicy, hiperlordozy lędźwiowej brzuch leży w powietrzu
- barki w protrakcji ( rot. wew., uniesione do góry).
- ruch głowy w obrębie 25 %. Łopatki odstają od kręgosłupa
- kończyny górne bardzo blisko tułowia, łokcie w retrakcji.
- dłoń zamknięta w pięść, kciuk w pięści.
- kończyny dolne zgięte w stawach biodrowych, kolanowych, skokowych.
- Kąt między udami powinien wynosić 90 stopni.
-przewaga synergii zgięciowej. kończyn dolnych nie można wyprostować do 180 stopni.
Leżenie na plecach
Dziecko ma hiperlordozę lędźwiową i szyjną , kifozę piersiową ,ma pro trakcję barków , retrakcję łokci, leży bardziej na jednym policzku , leżenie bardzo niewygodne, kołyskowe jest to norma dla tego wieku. Do 3-4 mc reaguje odruchem Moro - brak stabilności w tej pozycji.
Ułożenie głowy. Głowa najczęściej pochylona w jedną stronę. Noworodek jest dzieckiem holokinetycznym, reaguje całym sobą. Noworodek wykonuje głównie ruchy po podłożu sporadycznie podnosi kk. dolne do góry. Ruchy powinny być jednak symetryczne po obu stronach.
6 tygodniowe dziecko:
-Powoli dąży do fizjologicznego wyprostu kręgosłupa. Wychodzi pomału z kifozy piersiowej,
-przodopochylenia miednicy, hiperlordozy szyjnej i lędźwiowej.
- wychodzi kciuk z pięści, może pokazywać figę.
- pojawia się podpór
Puszcza nieco napięcie zginaczy, rozluźnienie grzbietu , addukcja ramion, podpór na przedramionach w połowie przedramion w tym miejscu jest największy nacisk. Trzeci punkt podporu to okolica końca mostka. Dziecko zaczyna mieć możliwość uniesienia głowy - niemowlę powinno już fiksować wzrok i wodzić wzrokiem.
Leżenie na plecach
Dziecko leży nieco stabilniej, jeszcze raczej bardziej na stronie potylicznej lubi patrzeć do tyłu , w wyniku napięcia prostowników może się odginać ale powinno stopniowo z tego wychodzić . W 6 tygodniu jest możliwe funkcjonowanie stawów kulistych dochodzi do centrowania głów w panewce. Dziecko pomału podnosi też nogi do brzuszka, ale jeszcze nie potrafi na dłużej utrzymać takiej pozycji. Ręce również są luźniejsze.
8 tydzień:
Koordynacja ręka- ręka , dziecko bawi się rączkami na wysokości nosa, oczu- świadczy to o połączeniu funkcjonalnym półkul mózgowych. Kończyny dolne zostają na podłożu ale stykają się paluchami.
Faza fizjologicznej dystonii -dziecko położone na plecach unosi biodra jakby chciało przemieścić się całym ciałem (8-12 tydzień). Ataki dystoniczne są patologią- zdiagnozujemy je w ten sposób że kładziemy dziecko na brzuchu, jeżeli mamy podpór na 6 tydzień to możemy wykluczyć patologię
3 miesiąc:
Dokonuje się fizjologiczny wyprost kręgosłupa - dziecko wyszło z hiperlordozy szyjnej i lędźwiowej, przodopochylenia miednicy,
protrakcji barków.
Podpór na wysokości łokci, przedramiona na podłożu i na spojeniu łonowym. Jest fizjologiczny wyprost kręgosłupa ale brak jeszcze możliwości rotacyjnych kręgosłupa, jest jedynie możliwość rotacji w odcinku szyjnym kręgosłupa, dziecko może swobodnie obracać głową.
Dłoń już otwarta, choć jeszcze jest odruch chwytny.
Całkowite otwarcie dłoni w 6 mc. Dziecko z MPD to dziecko które w swoim rozwoju nie osiągnęło rozwoju dziecka 3 miesięcznego. Brak fizjologicznego wyprostu kręgosłupa.
W leżeniu na brzuchu kąt między przedramieniem i kręgosłupem wynosi 90 stopni.
Na plecach:
Plecy stabilniej przylegają do podłoża miednica wyszła z przodopochylenia, jest dobra powierzchnia podparcia dziecko może podnieść nogi do góry, porusza nimi swobodnie . Osiąga kąt 90 st. między udami i stawami skokowymi ( w kolanach). Ciężar ciała przesunięty doogonowo.
4,5 miesiąc:
Leżenie na brzuchu:
Podpór: na jednym przedramieniu, właściwie na łokciu strony potylicznej i na udzie strony potylicznej, oraz na kolanie strony twarzowej. Noga twarzowa ustawiona w zgięciu 90 st. Ręka twarzowa może zrobić ruch do przodu do 120 st.
Kształtują się zdolności rotacyjne między stawami kręgosłupa do wysokości kręgosłupa lędźwiowego. Dziecko zaczyna przygotowywać się do próby obrotów.
Od 3 do 4.5 dochodzi do różnicowania poziomu nóg, jest to związane ze skośnym ustawieniem miednicy. Ciężar ciała przesuwa się dogłowowo.
Koordynacja stopa-stopa 4.5 mc stopy stykają się brzegami. ( w 4 mc stykają się paluchy).Potrafi prowadzić rękę za przedmiotem.
5 miesiąc:
-chwyt całą dłonią (nie od strony łokciowej), potrafi chwytać przez linię środkową
- zaczyna dotykać ud ,genitalii, czasami dochodzi do kolan, zaczyna poznawać siebie.
6 miesiąc:
-na brzuchu podpiera się na wyprostowanych kk. górnych, dłonie otwarte. Brak odruchu chwytnego. Podpór na udach. Dłonie daleko do przodu przed barkami. Zmiana toru oddychania z brzusznego na piersiowy. Objaw pływania. Dokonuje się obrót z pleców na brzuch.
Noga potyliczna robi zamach a nie odpycha się.
-rączkami dotyka kolana, podudzia
- chwyt promieniowy
- przekłada przedmioty z jednej ręki do drugiej
- zanika odruch ssania
- jest obecny ruch w stawie żuchwowym
7 miesiąc:
Zaczyna stawać na czworakach. Tylko stoi na czworakach, huśta się do przodu i do tyłu na boki w takiej pozycji przeważy jedno z bioder i mamy siad skośny tak rozpoczyna się siadanie. Z siadu skośnego dziecko puści się jedną ręką i będzie siedziało, ma to miejsce ok. 8 mc. Ważne jest to by nie sadzać dziecka ono samo ma kolejno przez trenowanie dojść do tego.
- Obrót z brzucha na plecy.
- Zatrzymuje się w leżeniu na boku.
- Chwyt pensetowy, początek motoryki precyzyjnej.
W leżeniu na plecach koordynacja ręka -stopa.
Foczenie, podciąga się symetrycznie na obydwu rękach, nogi jakby ciągnione.
Dziecko w 7-8 mc. boi się obcych.
8 miesiąc:
- Siedzi w siadzie prostym , czołga się (naprzemienny ruch kończyn dolnych i górnych ,tułów przy podłożu).
9 miesiąc:
Raczkuje ,dzieci które nie leżały na brzuchu nie raczkują
- chwyt szczypcowy.
- 8-9 mc . dziecko raczkuje do góry oznacza to że podciąga się do góry używając rąk nogi dostawia raz jedną , później drugą.
Dzieci z MPD podnoszą się wstając na obie nogi od razu.
10 miesiąc:
- powinno samo stać przy przedmiotach , pozostają jeszcze resztki hiperlordozy lędźwiowej , dziecko ma duży brzuszek słabe przywodziciele.
11 miesiąc:
Chodzi przy meblach, krokiem dostawnym, musi się trzymać rękami, przyjmuje pozycję niedźwiadka, potrafi z niej wstać.
Swobodny chód pojawić się powinien w 12-13 mc życia. Stanie dla dziecka jest trudniejsze niż chodzenie.
OBJAWY ALARMOWE
asymetria ustawienia głowy, albo tułowia
symetryczne lub asymetryczne ustawienie kończyn w przywiedzeniu i rot. wewnętrznej (rotacja wewnętrzna jest tylko u niemowlęcia).
asymetryczny rozkład ruchu, słabsza aktywacja po jednej ze stron.
brak lub słabsza stabilizacja w próbie trakcyjnej, siedzeniu lub zawieszeniu pachowym.
bezwładne zwisanie dziecka w próbie trakcyjnej, albo stanie na piętach
ubogość ruchów, niedostatek inicjatywy do nawiązywania kontaktu po 1 mc.
niewystarczający lub całkowity brak reakcji na światło po 3 mc.
odgięciowe ustawienie głowy ( u wcześniaka może być do 4 mc).
drżenie bródki, lub i kończyn podczas motoryki spontanicznej u spokojnego dziecka.
poszerzenie szwów czaszkowych, nadmierny przyrost głowy.
opistotonus, spontaniczny lub po stymulacji po 3 mc.
słaby lub brak ruchu gałek ocznych w 2 mc.
stereotypowe wyprosty kończyn dolnych z baletowatym obciąganiem palców w zawieszenu pachowym.
siedzenie na stawach lędźwiowo-krzyżowch zamiast na guzach kulszowych
stały zez lub objaw zachodzącego słońca
opadanie na boki
asymetryczny podpór z utratą równowagi
tzw. extensorstoss, czyli jakby prężenie kk. górnej w czasie podporu na nadgarstku.
utrudniony podpór na przedramionach łokcie cofnięte.
brak umiejętności przeniesienia przedramion do przodu, dziecko układa obie kk. górne wzdłuż tułowia , ale mimo to unosi głowę i wpada w reklinację
mocne odgięcie do tyłu głowy przy jednoczesnym utrudnionym podporze.
W rozwoju pomagają dziecku różne bardzo istotne odruchy, będące wskaźnikiem rozwoju Centralnego Układu Nerwowego
Pokazują one dziecku ruch, powtarzają wielokrotnie pewien wzorzec ruchu, dopóki dziecko samo nie podejmie ruchu
i nie zintegruje go.
Jest bardzo ważne, aby pojawiały się, miały swoje apogeum i zanikały w odpowiedniej sekwencji
Tylko odpowiednia ich sekwencja jest prawidłowa
jeśli z jakiegoś powodu nie wyciszą się a dziecko ciągle pracuje w tych wzorcach i nie przechodzi na wyższy poziom integracji w mózgu bardzo poważnie zaburza to jego dalszy rozwój.
Odruchy muszą być przepracowane i zintegrowane, aby rozwój psychoruchowy przebiegał prawidłowo.
aby odruchy te były prawidłowo przepracowane dziecko musi być wolne do samodzielnego ruchu
Im więcej dziecko ma możliwości samodzielnego ruchu, tym bogatsza sieć dróg ruchowych w mózgu - lepszy rozwój psychoruchowy
Dziecko powinno mieć możliwości samodzielnego, aktywnego poznawania swojego ciała w ruchu. Musi samo na swój użytek tak opanować wszystkie elementy organizacji ciała, aby z leżenia (maksimum podporu minimum możliwości) przejść do biegania
(minimum podporu maksimum możliwości).
ODRUCHY PRYMITYWNE
Odruch chwytny w 36 dniu najbardziej intensywny u donoszonego noworodka, po 36 dniu zaczyna zanikać całkowicie zanika w 6mc. W 6mc. podpór na całej dłoni nie tylko na nadgarstku.
Odruch Moro ( 6 tydzień - 4 mc.)
do 6 tygodnia 2 fazowy 1 - odwiedzenia
2 - obejmowania
po 6 tygodniu 1 faza odwiedzenie i obniżenie napięcia. Odruch dotyczy kończyn górnych i dolnych. Jest intensywny 6 tyg.-2 mc. od 2mc.- do 4mc. stopniowo zanika.
Objaw oczu lalki 4 tydzień intensywny do 6 tygodnia - odruch chwytny oczu. Gdy dziecko ufiksuje oczy na przedmiocie a my odwrócimy głowę dziecka to oczy zostają ufiksowane dalej na przedmiocie.
Odruch szukania pocieramy policzek dziecko szuka piersi w 3mc. najbardziej intensywny trwa do 6 mc.
Odruch ssania do 6 mc.
Asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS) w warunkach fizjologicznych występuje do 6 miesiąca życia.
Zwrot głowy w jedną ze stron wywołuje wyprost kończyn po stronie ciała, w którą zwraca się głowa i zgięcie kończyn strony przeciwnej. Reakcja ta jest przygotowaniem do obrotów i rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej
Symetryczny toniczny odruch szyjny (STOS) jest najwyraźniejszy między 3 a 6 miesiącem życia.
Podczas odchylania głowy ku tyłowi występuje wyprost kończyn górnych
i zgięcie kończyn dolnych. Gdy głowa pochyla się do przodu, reakcja kończyn jest przeciwna, tzn. górne się zginają, a dolne prostują. Występowanie tego odruchu pomaga w rozwoju pozycji czworaczej
Odruchy toniczne błędnikowe w leżeniu przodem (zgięciowy) i leżeniu tyłem (wyprostny)
Najbardziej nasilone w 1 miesiącu życia. Leżenie na brzuchu wywołuje wzrost napięcia
w grupach zginaczy (całe ciało „zwija się”).
W leżeniu na plecach nasila się wyprost zarówno w kończynach górnych, jak i dolnych z równoczesnym cofaniem się (odchylaniem w tył) głowy i barków. Przetrwałe występowanie tego odruchu utrudnia zmiany pozycji
i wykonywanie ruchów dowolnych.