1. Rehabilitacja - wg światowej organizacji zdrowia WHO to kompleksowe i skoordynowane stosowanie środków medycznych, psychologicznych, społecznych i zawodowych w celu usprawnienia osób z naruszoną sprawnością organizmu do możliwe najwyższego poziomu.
Resocjalizacja - proces oddziaływania na jednostki wykazujące trudności w dostosowaniu do norm społecznych, moralnych i prawnych za pomocą środków i metod wychowawczych oraz poprawczych.
Niepełnosprawność - ograniczenie lub brak wynikający z uszkodzenia, niemożliwość wykonywania czynności uważanych za normalne dla człowieka np. niemożność chodzenia, chwytania, spostrzegania, mówienia.
Wsparcie społeczne - rodzaj interakcji, której wynikiem jest przekaz, przepływ określonych rzeczy np. informacji, dóbr materialnych, emocji, uczuć.
2.Rodzaje rehabilitacji:
- medyczna - oddziaływanie na zaburzone funkcje organizmu za pomocą środków medycznych czyli farmakologicznych, operacyjnych, terapeutycznych
- psychologiczna - proces psychologiczny mający na celu wspomaganie osoby niepełnosprawnej w radzeniu sobie z problemami związanymi z niepełnosprawnością
- pedagogiczna - realizacja procesu nauczania dostosowanego do ograniczeń i możliwości osób niepełnosprawnych, dzieci i młodzieży
- społeczna - przywracanie możliwości normalnego życia w naturalnym środowisku poprzez stymulowanie osoby niepełnosprawnej do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym
- zawodowa - umożliwia osobie niepełnosprawnej zatrudnienie w jak najbardziej korzystnych dla niej warunkach
- duchowa - udział w praktykach religijnych, kontakt ze sztuką
3. Klasyfikacja zaburzeń w pedagogice specjalnej.
4.Związek pedagogiki specjalnej z:
a) psychologią:
- polega na:
- zaakceptowaniu własnej niepełnosprawności przez jednostkę, na dotarciu do
do osoby niepełnosprawnej
- ustaleniu możliwości rozwojowych
- terapii psychologicznej
- rehabilitacji psychologicznej
b) medycyną:
- polega na:
- wskazaniu możliwości i dróg rozwoju
- diagnozowaniu i klasyfikacji uszkodzeń
- leczeniu chorób
- rehabilitacji medycznej
- wskazówkach dla edukacji
- specjalnych środkach pomocniczych np. protezy
c) socjologią:
- polega na:
- opiece i pomocy społecznej
- pojawieniu się społecznych skutków niepełnosprawności
- wsparciu społecznym jednostek i grup
- rehabilitacji zdrowotnej i społecznej
- przejawianiu się postaw społecznych wobec osób niepełnosprawnych
5.Klasyfikacja zaburzeń słuchu:
a) audiologiczna:
Uszkodzenie słuchu w stopniu:
- lekkim 20-40 dB
- umiarkowanym 40-70 dB
- znacznym 70-90 dB
- głębokim powyżej 90 dB
b) pedagogiczna:
- osoba niesłysząca - to taka, która nie reaguje w ogóle na bodźce dźwiękowe lub
reaguje na bardzo silne dźwięki nie mające większego, praktycznego znaczenia
- osoba słabosłysząca - to taka, która zachowała zdolność słyszenia, ale poniżej
poziomu normalnego, osoby słabosłysząca mają bardzo dużo możliwości
skompresowania ubytków słuchu dzięki aparatom wzmacniającym słuch
c) ze względu na miejsce uszkodzenia
I. uszkodzenie obwodowe - od małżowiny do narządów słuchowych, wyróżniamy:
a) głuchota przewodzeniowa - stosunkowo łagodna, uszkodzenie ucha zewnętrznego
lub środkowego, uszkodzenie w stopniu lekkim lub umiarkowanym,
jest równomierna dla różnych częstotliwości, łatwo się leczy
b) głuchota odbiorniczka - dotyczy ucha wewnętrznego lub nerwu słuchowego,
uszkodzenie w stopniu lekkim lecz częściej głębokim, zróżnicowany
ubytek słuchu dla różnych częstotliwości dźwięku, często nieuleczalna
c) głuchota mieszana - połączenie przewodzeniowej i odbiorniczej
II. uszkodzenie centralne - dotyczy ośrodkowego układu nerwowego, są to uszkodzenia
trwałe, nie da się ich leczyć farmakologiczne
d) ze względu na czas uszkodzenia słuchu, głuchota:
- prelingwalna - od 2-3r.ż, przed opanowaniem mowy
- perilingwalna - 3-5r.ż, w okresie przyswajania mowy
- postlingwalna - po 5r.ż, po nabyciu mowy
6. Przyczyny zaburzeń słuchu:
I. Głuchota dziedziczna:
- zaburzenia słuchu przenoszone w materiale genetycznym
II. Głuchota wrodzona:
- przyczyny mają miejsce w okresie prentalanym np. choroby zakaźne matki w czasie
ciąży - różyczka, zatrucia matki, ultradźwięki
III. Głuchota nabyta:
- niedotlenienie okołoporodowe, mechaniczny uraz czaszki i mózgu, wcześniactwo,
uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, zapalenie opon mózgowych i mózgu,
stosowanie niektórych antybiotyków, zapalenie ucha, nosa, gardła, nagromadzenie
woskowiny, nowotwory ucha środkowego, uszkodzenie pourazowe ucha, zmiany
starcze
7. Wychowanie słuchowe - to różnego rodzaju działania polegające na uaktywnieniu posiadanych przez dziecko resztek słuchowych i wykształceniu umiejętności wykorzystania ich w celu lepszej orientacji w otoczeniu.
8. Charakterystyka funkcjonowania osób z różnym stopniem ubytku słuchu:
a) osoby ze stopniem lekkim
mowa dźwiękowa u dzieci rozwija się w sposób spontaniczny, dzieci te mają uboższy zasób słów, osoby te mają problemy ze słyszeniem w hałasie i z większej odległości, nie mają trudności z korzystania z telefonu, radia czy telewizji, nie korzystają z aparatów słuchowych, mogą mieć zaburzenia w artykulacji głosek sz, cz, dż, rz
b) osoby ze stopniem umiarkowanym
mowa może być przyswojona również w sposób spontaniczny, rozwija się ona wolniej w stosunku do dzieci słyszących, uboższe słownictwo, dzieci objęte sa stałą opieką medyczną, korzystają z aparatów słuchowych, mają trudności z korzystaniem z telefonu, radia czy telewizji, mają trudności z różnicowaniem słów, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych
c) osoby ze znacznym stopniem
mowa nie rozwija się spontanicznie, ze względu na to, że dziecko nie słyszy mowy ludzi, którzy je otaczają, ma problemy z odróżnieniem i lokalizowaniem dźwięku, wymaga stałej pomocy, której celem jest rozwój języka migowego, osoby komunikują się za pomocą języka migowego i odczytywania mowy z ust, niemożliwe jest korzystanie z radia, telewizji i telefonu
d) osoby z głębokim stopniem
mowa nie rozwija się u dziecka przez naśladowanie, dziecko nie słyszy mowy ani dźwięków, stale korzysta z aparatu, nie korzysta z telewizji, telefonu i radia, podstawowym językiem jest migowy i mowa odczytywana z ust
9. Czynniki mające znaczenie dla rozwoju mowy dźwiękowej u osób z zaburzeniami słuchu:
- wiek w którym nastąpiło zaburzenie słuchu
- stopień zaburzenia słuchu
- moment postawienia diagnozy i objęcia dziecka usprawnieniem - aparat
- współwystępowanie innych wad
- poziom rozwoju intelektualnego
- poziom pamięci słuchowej
- kultura językowa środowiska wychowawczego
- postawy rodziców
10. Daktylografia - alfabet palcowy, jedna z form porozumiewania się oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny.
Fonogesty - system znaków, które towarzyszą mowie dźwiękowej i ułatwiają jej odczytywanie z ust, obrazują sylaby.
11. Język migowy jest bardzo ważnym elementem w rozwoju i funkcjonowaniu osób niesłyszących. Jest on podstawowym środkiem i elementem komunikacji. Język migowy to układy palców, ruchy dłoni, one oznaczają całe konkretne pojęcia, zjawiska, osoby, przedmioty, nazwy miast, słowa które zawierają konkretne treści.
Język migowy umożliwia pełny rozwój poznawczy.
12. W przypadku dziecka głuchego wychowanie dwujęzyczne polega na tym, że przyswaja ono na wczesnym etapie rozwoju język migowy (np. PJM) - w codziennych interakcjach społecznych z innymi głuchymi rówieśnikami, jak i dorosłymi osobami głuchymi - a następnie na bazie języka migowego opanowuje drugi język (np. język polski) w formie pisanej. Głównym celem wychowania dwujęzycznego jest to, aby dziecko głuche w przyszłości stawało się osobą w pełni dwujęzyczną - czyli posługującą się w równym stopniu dwoma językami: językiem migowym i pisaną formą języka mówionego. Założeniem wychowania dwukulturowego jest zapewnienie dziecku głuchemu możliwości jak najwcześniejszej społecznej identyfikacji ze środowiskiem osób głuchych, od których może ono przejmować kulturowe wartości, zwyczaje, a także wzorce zachowań, jakimi ta społeczność dysponuje. Filozofia dwukulturowości uwzględnia również umożliwienie dziecku głuchemu pozytywnej identyfikacji ze środowiskiem ludzi słyszących, poznania ich kultury i języka. Stwarza to dziecku głuchemu szansę bycia w życiu dorosłym osobą dwukulturową, mającą możliwość społecznego funkcjonowania zarówno w społeczności głuchych, jak i świecie ludzi słyszących.
13, 14. Klasyfikacja mózgowego porażenia dziecięcego i charakterystyka:
a) postać spastyczna - piramidowa
- porażenie czterokończynowe - tetroplegia
- obustronny niedowład kończyn z przewagą kończyn dolnych - diplegia
- niedowład połowienny - lewo lub prawo stronny - hemiplegia
Drogi piramidowe odpowiedzialne są za ruchy dowolne, ich uszkodzenie powoduje albo ograniczenie ruchów dowolnych albo ich zniesienie. Charakteryzują ją również zwiększone napięcie mózgowe oraz występowanie odruchów patologicznych (przetrwałe z poprzednich etapów rozwoju - odruch Moro czy chwytny), utrudniają wykonywanie ruchów celowych. Występują zaburzenia czucia - dotyku, wibracji, zawężenie pola widzenia. Zaburzenia mogą występować w lekkiej, umiarkowanej lub zaawansowanej postaci. Największe możliwości rozwoje mają osoby s hemiplegią - szczególnie w jej lekkiej postaci. Najmniejsze możliwości mają osoby z tetroplegia, nie mają możliwości opanowania chodzenia, siedzenie, posługiwania się ręką. Ręce są zawsze sprawniejsze.
b)postać móżdżkowa
Charakteryzuje ją niezborność ruchów, przy wykonywaniu ruchów celowych występuje drżenie rąk, jest to wynikiem zmniejszenia napięcia mięśniowego. Mowa ma charakter skandowania, występuje oczopląs oraz zaburzenia równowagi.
c)postać deskinetyczna
Zmienność napięcia mięśniowego, występowanie ruchów mimowolnych (szybkie ruchy kończyn, grymasy twarzy), częste zaburzenia słuchu i mowy
d)postaci mieszane
- 75% spastyczne
15. Zaburzenia występujące z mózgowym porażeniem dziecięcym:
- niepełnosprawność intelektualna - uszkodzenia mózgu, czynniki środowiskowe, zaniedbanie w rozwoju dziecka, zaburzony zakres doświadczeń powodowany ograniczeniami manipulacji i lokomocji, zaburzony zakres spostrzeżeń i wyobrażeń, opóźniony rozwój myślenia
- zaburzenia sensoryczne - wzroku 70%, słuchu 25-30%, koordynacji ruchowej, analizy i syntezy wzrokowej, zaburzenia ostrości słuchu, konsekwencje dla nauki czytania i pisania
- zaburzenia współwystępujące - mowy 75%
- zaburzenia orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, niedowład, porażenie, uszkodzenie mózgu, ograniczenia fizyczne
- padaczka
- zaburzenia w sferze emocjonalnej - labilność, niewspółmierność reakcji do siły bodźca, nadmierna lękliwość, impulsywność, niedojrzałość emocjonalna, uszkodzenia mózgu, czynniki środowiskowe-brak zaspokojenia potrzeb dziecka
16. Przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego:
a) czynniki prenatalne:
- choroby infekcyjne matki, różyczka, cyfonegalia, zaburzenia hormonalne u matki, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, konflikt serologiczny, niedobory witaminowo pokarmowe, zażywanie leków przez matkę
b)czynniki okołoporodowe:
- wcześniactwo z niską masą ciała, niedotlenienie
c)czynniki od 3r.ż:
- uszkodzenie mechaniczne mózgu lub na skutek zapalenia opon mózgowych, niedotlenienie, krwiaki mózgu, niedobory pokarmowe
17. Charakterystyka objawów przepukliny oponowo-rdzeniowej:
W określonym odcinku kręgosłupa (najczęściej lędźwiowym) występuje niezrośnięcie łuków kręgosłupowych, przez otwór zostaje uwypuklona opona rdzenia i wyjęty rdzeń kręgosłupowy. W skrajnych przypadkach rdzeń jest pokryty tylko cienką skórą albo niczym i grozi to śmiercią. W miejscu przepukliny rdzeń jest nieprawidłowo ukształtowany, odchodzi od niego mniejsza liczba korzeni nerwowych.
18. Kierunki usprawniania osób z mózgowym porażeniem dziecięcym i przepukliną:
- hipoterapia
- różnego rodzaju systemy ćwiczeń
- usprawniane psychopedagogiczne, stosowanie form akceptacji samego siebie i społeczeństwa
- usprawnianie zmysłów i sfery emocjonalnej
- rehabilitacja
19. Metody psychopedagogiczne w rehabilitacji osób z mózgowym porażeniem dziecięcym i przepukliną:
- Metoda Glenna Domana - najważniejsze obszary ludzkiej istoty to wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa oraz sprawność rąk, metoda polega na zapewnieniu jak najlepszych warunków do rozwoju tych obszarów
- Metoda SI ( sensory integration ) - rehabilitacja polegająca na integracji sensorycznej (zmysły)
- Metoda Bobathów - celem usprawniania jest rozwinięcie odruchów prawidłowych oraz hamowanie odruchów patologicznych z jednoczesną normalizacją napięcia mięśniowego
- Metoda Volty - stymulacja globalnych wzorców ruchowych
- Metoda Peto - istotę metody stanowi połączenie usprawniania leczniczego, psychopedagogicznego oraz różnych form adaptacji społecznej. Głównym zaś jej celem jest przygotowanie niepełnosprawnego dziecka do samodzielnego życia
- Metoda Faya - obniżanie spastyczności i ruchów mimowolnych
- Metoda Weroniki Sherbourne - ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała, pomagające zdobyć pewność siebie, ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy, ćwiczenia twórcze
- Hipoterapia
20. Formy zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce:
1. Zatrudnienie na otwartym rynku pracy:
a) na warunkach konkurencyjnych czyli takich jakie mają osoby pełnosprawne
b) zatrudnienie wspomagane - na odpowiednio dobranym stanowisku
2. Zatrudnienie chronione:
a) w zakładach pracy chronionej
b) w aktywności zawodowej
21.Organizacja wsparcia w codziennej egzystencji(domy pomocy społecznej, mieszkania chronione, asystent osoby niepełnosprawnej.
22. Pojęcie i cele wczesnego wspomagania dziecka:
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka to wielospecjalistyczne, kompleksowe i intensywne działania mające na celu pobudzanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka od chwili wykrycia pierwszych sygnałów nieprawidłowego funkcjonowania do podjęcia nauki w szkole podstawowej (0-6 lat). Wczesna interwencja oznacza wszystkie realne poczynania, których celem jest stymulacja małego dziecka, w zakresie kompensacji braków rozwojowych. Wczesna interwencja, to także przygotowanie rodziców - pierwszych rewalidatorów i wychowawców do umiejętnego postępowania z dzieckiem i pozbycie się przez nich przekonania o własnej niekompetencji.
23. Pojęcie kształcenia specjalnego:
24. Ścieżka edukacyjna dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością w normie intelektualnej oraz upośledzeniem umysłowym ( w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym).
a) lekki - brak
b)umiarkowane - Specyfika kształcenia uczniów z głębszym up. polega na nauczaniu całościowym, opartym na wielozmysłowym poznawaniu (chociaż w ich przypadku wyodrębnia się poszczególne etapy edukacji: poziom podstawowy, gimnazjalny, szkoły przysposabiające do pracy). Podstawa programowa dla nich nie wyróżnia odrębnych celów, zadań ani treści nauczania dla kolejnych etapów edukacyjnych, tak jak to ma miejsce w przypadku innych uczniów.Kształcenie uczniów z głębszym deficytem umysłowym opiera się na indywidualnych programach uwzględniających wyniki oceny poziomu funkcjonowania dziecka, opracowanych przez zespoły nauczycieli i specjalistów pracujących z nim. Programy oparte na takich przesłankach powinny wyznaczać cele bezpośrednio odnoszące się do różnych sfer życia dziecka.
c) znaczne - w przypadku dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, w przedziale wiekowym od 3 do 25 roku życia, podstawową formą realizacji obowiązku szkolnego jest udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych. Zajęcia takie mogą odbywać się w miejscu stałego zamieszkania dziecka, czyli: domu rodzinnym, domu pomocy społecznej, publicznej lub niepublicznej placówce kształcenia. Orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydawane jest na okres maksymalnie pięciu lat. Ogólnie celem zajęć jest wczesne wspomaganie rozwoju, rozwijanie zainteresowania otoczeniem, uzyskiwanie niezależności w codziennym funkcjonowaniu na miarę możliwości.
25. Cele zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla osób z głębokim upośledzeniem umysłowym:
Zajęcia te obejmują:
naukę nawiązywania kontaktów, kształtowanie sposobów komunikowania się otoczeniem
usprawnianie ruchowe i psychoruchowe, kształcenie orientacji w schemacie ciała i w przestrzeni
rozwijanie samodzielności w podstawowych sferach życia na miarę możliwości
rozwijanie zainteresowania otoczeniem, poznawanie otoczenia, rozumienie zachodzących w nim zjawisk
kształtowanie umiejętności współżycia w grupie
Realizacja tych zadań opiera się na podstawie indywidualnych kompleksowych programów rewalidacyjno-edukacyjno-wychowawczo-opiekuńczych dostosowanych do potrzeb i możliwości dziecka.