Teoria wychowania - jako dyscyplina wiedzy jest podstawową dyscyplina pedagogiczną zajmująca się wychowaniem człowieka. Głównym podmiotem zainteresowań jest wychowanie, kształtowanie postaw i cech osobowości człowieka.
Definicje wychowania:
Definicje dyrektywne:(Antonina Gurycka, Wincenty Okoń) celem wych. w ujęciu dyrektywnym jest zmiana osobowości która czyni się pod wpływem oddziaływań społecznych, a bezpośrednią konsekwencja celu wych., jest to ze osobowość można zmieniać a osobowość wychowanka jest nieadekwatna do potrzeb społecznych i dlatego trzeba ja zmienić. Ta zmiana wychodzi od negacji wychowanka nie ma pytania czy wychowanek taki chce być, on taki być musi, on musi się dostosować.
Definicje humanistyczne: (Bogdan Suchodolski, Henryk Rylke) celem wychowania w tym ujęciu jest: rozwój osobowości nie ma negacji tego pierwotnego stanu, rozwój tego co tkwi w wychowanku tu nie ma narzucania celu wychowania ten cel tkwi indywidualnie w każdym wychowanku, wychowawca nie narzuca tego kim ma być wychowanek to zależy od rozwoju osobowości wychowanka i tego co w nim tkwi, wychowawca wspiera wychowanka w procesie rozwoju.
Definicje adaptacyjne: (Florian Znaniecki, Tadeusz Pilch) celem wychowania w tym ujęciu jest przygotowania wychowanka do życia w grupie społecznej wyznacznikiem norm jest społeczeństwo ono ma wpływ na to jaki ma być wychowanek, grupa społeczna narzuca model wychowanka i pewne normy relacji które wynikają z grupy społecznej. Ten model może być zbliżony zarówno do modelu dyrektywnego jak i humanistycznego nie da się tego określić jednoznacznie ponieważ zależy to od grupy społecznej w której znajduje się wychowanek
GRUPA SPOŁECZNA DEMOKRATYCZNA - MODEL HUMANISTYCZNY
GRUPA KONSERWATYWNA - MODEL DYREKTYWNY
Podmiot i przedmiot w wychowaniu:
Wychowanie dyrektywne: przedmiot - wychowanek, podmiot - wychowawca
Wychowanie humanistyczne: nie ma podziału na przedmiot i podmiot, a występują 2 równorzędne strony procesu wychowania
Wychowanie adaptacyjne: tu zachowana jest hierarchia, grupa społeczna jest stroną nadrzędną - bo decyduje o celach wych. , wychowanek powinien się dostosować do aktualnego modelu społecznego
Rodzaj komunikacji między wychowawcą a wychowankiem:
Wych. dyrektywne - monolog
Wych. humanistyczne - dialog
Wych. adaptacyjne - albo dialog albo monolog w zależności od struktury grupy społecznej
Różnice w kompetencjach wychowania:
Wych dyrektywne - główne zadanie wychowawcy polega na kontroli czy wychowanek zmienia się zgodnie z oczekiwaniami tu wiedza o wychowanku jest zbędna nie jest ważne kim jest wychowanek lecz to kim ma się stać
Wych . humanistyczne - główne zadnie wychowawcy to wspomaganie rozwoju wychowanka punktem wyjscia jest tutaj poznanie wychowanka jego potrzeb mozliwosci i srodowiska z którego się wywodzi oraz jego indywidualne możliwosci (bez tego nie będzie wychowania)
Cechy Procesu wychowania
Ciągłość- proces wych. jest procesem ciągłym nierozerwalnym społeczeństwo zachowuje swoja tożsamość dzięki procesowi wychowania. Społeczeństwo które nie miałoby możliwości przekazania swojej kultury uległoby rozpadowi.
Długotrwałość - proces wych. w kontekście człowieka trwa całe życie ma swój początek i koniec zmieniaja się tylko sytuacje wychowawcze
Dynamiczność - proces wych. powinien nadążać za zmianami w płaszczyznie wychowanka i jego osobowości zmianami w płaszczyznie społeczno kulturowej. Jeśli zmienia się kultura wartości i style życia powinno to mieć odbicie w procesie wychowania . Proces powinien być dynamiczny zmienny i nadążać za zmianami .
Złożoność - proces jest złożony ponieważ w oddziaływaniu na wychowanka bierze udział cały szereg czynników i środowisko społeczne (nauczyciele, rodzice, gr. rówieśnicza) cechy osobowościowe wychowanka jego cechy indywidualne maja wpływ na przebieg wychowania. Jest to proces złożony bo bierze w nim udział wiele różnych zmiennych (zewnętrznych, osobowościowych i środowiskowych) nie jest to proste działanie 2 elementów a jest to działanie wielu czynników.
Intencjonalność - czyli celowość proces wych. powinien być procesem celowym gdzie określone są cele wychownia.
Relatywność - czyli względność wychowawca nie może być pewien jakie osiągnie rezultaty może tylko przypuszczać. Proces wych. jest procesem skomplikowanym bierze w nim udział wiele czynników środowiskowych a wychowawca nie wie który z nich będzie miał wpływ na proces wychowania.
Interakcyjność- czyli dialogowość , proces dwu kierunkowy wychowawca wpływa na wychowanka i odwrotnie.
SOCJALIZACJA jest wpisana w życie każdego człowieka od chwili narodzin jest procesem długotrwałym , zmierza do kształtowania pewnych zachowań. Wyróżniamy 3 sposoby definiowania socjalizacji: definicje antropologiczne - mówią że proces socjalizacji to wrastanie jednostki w kulturę grupy społecznej. Przyjęcie ról społecznych danej grupy sposobu pełnienia tych ról. Socjalizacja czyni z jednostki istotę społeczną kulturową. Definicje psychologiczne - w danej grupie społecznej możemy przewidzieć jak dana jednostka zachowa się w danej sytuacji bo człowiek nauczył się w trakcie socjalizacji reakcji adekwatnych do sytuacji (np. zachowanie dziecka w początkowej fazie rozwoju są nieprzewidywalne a te przewidywania pojawiają się w trakcie rozwoju i w efekcie człowiek staje się jednostka przewidywalna) proces kształtowania odbywa się na drodze kontaktu z drugim człowiekiem. Definicje socjologiczne - socjalizacja wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym uczy ja zachowania wg przyjętych wzorców uczy ja rozumienia kultury oraz wykonywania określonych ról społecznych. Zadaniem i celem procesu socjalizacji jest uczynienie jednostki istotą społeczną, przekazanie atrybutów systemu wartości społecznego danej grupy społecznej i sposobu pełnienia określonych ról. Proces socjalizacji ma miejsce w płaszczyżnie - grupa społeczna, jednostka.
SOCJALIZACJA A WYCHOWANIE
W socj. i wych. cele sa wspolne w zakresie przygotowania do funkcjonowania danej grupy społ. Wprocesie wych. uczestniczą 2 strony: wychowanek i wychowawca jako reprezentant społeczeństwa (rodzice, wychowawca). W procesie socj. jednostkę do udziału w grupie społ. Wprowadza społeczeństwo, człowiek bezpośrednio lub przez reprezentantów. Wychowanie i socjalizacja sa procesami mającymi wspólne elementy, zakres celów i wyniki w obu procesach (społeczeństwo, które przez przedstawicieli oddziałowuje na jednostkę) oba procesy są długotrwałe. Socjalizacja jest ciągła bo społeczeństwo przekazuje swoją kulturę cały czas przez wychowanie i socjalizację. Wychowanie jest procesem złożonym. Socjalizacja jest procesem złożonym, społeczeństwo składa się z elementów szczegółowych, tj. proces złożony wielopłaszczyznowy. Dynamiczność- występuje i w wych. i w socja. Tak jak zmienia się struktura społeczeństwa tak odbija się to w procesie socjalizacji, jednak dynamiczność jest bardziej widoczna w socjalizacji niż w wychowaniu. Intencjonalność - (w socj. i wych.) przygotowanie, uspołecznienie, wdróżenie do grupy społecznej. Relatywność - cecha procesu wych. przewidywalność w procesie socj. jest nieco większa niż w procesie wych. Interakcyjność- podobnie jak w wychowaniu w socjalizacji zależy od struktury grupy społecznej od charakteru grupy, interakcyjność może się pojawiać lecz nie musi bowiem zależy co dana grupa preferuje - jakie wartości (np. wolność, otwartość). Wychowanie i socjalizacja mają cały szereg cech wspólnych ale mimo podobieństw sa to 2 różne procesy. Różnice: proces wych. i socj. w kontekście życia jednostki jest oddziaływaniem na tę jednostkę przez oddziaływanie grupy społecznej. Oddziaływanie na jednostkę: przykłady procesu socjalizacji:
Rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła, środowisko lokalne, mas media, religia, środowisko pracy. Nie każdy z tych przykładów będzie procesem wychowania. Każdy z tych wpływów jest przykładem socjalizacji które przygotowują jednostkę do udziału w życiu. Człowiek znajduje się nieustannie w polu różnych oddziaływań środowiskowych, które skutkują przyjęciem określonych wpływów społecznych i zachowań.
Czy rodzina zawsze wychowuje? Rodzina zawsze przekazuje pewne wzorce, wartości, normy, ale nie zawsze wychowuje.
SPOŁECZEŃSTWO
Zbiór grup społecznych, te grupy maja część wspólną która nazywa się strukturą dominującą. Część wspólna: język, wartości powszechnie akceptowane. Każde społeczeństwo składa się z grup społecznych które różnią się między sobą różnymi czynnikami: demograficznymi, wartościami i kulturą. W każdym społeczeństwie występuje margines grup społecznych, które w znikomym stopniu podzielają wspólne wartości, są to grupy minimalne, przekazują one jednostce inne wartości niżkultura dominująca, a te inne wartości nie są akceptowane.
Gdy rodzina przekazuje wartości kultury dominującej (powszechnie przyjęte)- tj. socjalizacja +wychowanie,
Gdy rodzina przekazuje wartości odmienne od kultury dominującej - tj. proces socjalizacji ujemnej
SOCJALIZACJA
1. przekaz wszelkich wartości zarówno tyvh akceptowanych i nie akceptowanych z punktu widzenia społeczeństwa, np. rodzina patologiczna przekazuje wartości negatywe, nie akceptowane przez społeczeństwo, są to wartości i normy negatywne.
2. włączanie do grupy społecznej niezależnie czy grupa ma charkter pozytywny czy negatywny, np. dana grupa przygotowuje do funkcjonowania w innej grupie, a cele grupy jest niesienie pomocy charytatywnej - pomoc ludziom starszym ta grupa wytwarza swoje wartości, normy, zasady i wymaga tego samego od swoich członków - czyli ta grupa socjalizuje i wychowuje - bo wymaga przestrzegania norm ogólnie przyjetych (normy pozytywne - społecznie aprobowane- tj. wychowanie). Szkoła - tu występuje proces socjalizacji i wychowania z założenia bo przekazuje wartości aprobowane przez społeczeństwo.
Nie ma pojęcia - „złe wychowanie” jest albo wychowanie , albo socjalizacja
Wychowanie jest socjalizacją pozytywną
Mimo szeregu cech wspólnych wychowanie i socjalizacja to 2 różne procesy
RESOCJALIZACJA
Zmierza do zmiany zachowania ale musi odbyć się to przez przewartościowanie cech negatywnych na pozytywne . Proces resocjalizacji jest konieczny gdy jednostka przeszła socjalizację negatywną, ponieważ zinternalizowała wartości i normy społecznie nie aprobowane.
MODELE PRZEKAZU KULTURY
Model postfiguratywny era robocza (post - pokolenie dorosłych przekazuje kulturę pokoleniu młodemu. Pokolenie dorosłych czerpało wzorce od swoich rodziców. W efekcie otrzymujemy społ. Tradycyjne, niezmienne, trwałe, przewidywakne. W tym modelu występuje zjawisko reprodukcji - powielania tu następuje przekaz elementów kulturowych zawodu pozycji społecznej to wszystko przechodzi z pokolenia dorosłego na pokolenie młode. Są to społeczeństwa zamknięte, odizolowane od wpływu innych kultur, występuje jeden wzór kultury nie ma innych wzorców kulturowych.
Model konfiguratywny - era przemysłowa, KO współpraca, kooperacja - wartości życia kształtują się między dwoma kooperami. Model ten powstał w wyniku rozpadu modelu pierwszego. Nadal są dorośli i pokolenie młode ale pojawia się rówieśnik. Dorosły wpływa na dorosłego a młody na młodego w efekcie pokolenie młode nie jest powieleniem życia dorosłego, jest zmodyfikowane. Jeden dorosły różni się od drugiego kulturą. Wystepuje kontakt dwóch różnych grup społecznych - rówieśnicy dorosłych i młodych. Ten kontakt skutkuje przepływem kultury, rewolucji przemysłowo technicznej. Model konfiguratywny może zaisnieć gdy pojawi się nowa epoka rozwoju cywilizacji człowieka. Ten rozwój odbywa się poprzez ery rozwojowe.
Model prefiguratywny - pre młodzi są przed dorosłymi w kreowaniu wartości kulturowych. Pokolenie dorosłych czerpie wzorce od pokolenia młodych, kierunek przekazywania działa w dwie strony. Następuje rozpad ery przemysłowej, a pojawia się era cywilizacja postindustrialna - ponowoczesność, postmodernizm, tzn. przeniesienie przemysłu na usługi większość zaczyna pracować w usługach, II poł. XX wieku. Zmiana modelu i kierunku przepływu wiąże się z dynamiką rozwoju ostatnich lat. Okres po II wojnie światowej to okres dynamicznego rozwoju. Pokolenie młode szybciej przyswaja zmiany, a pokolenie dorosłe czerpie wzorce od pokolenia młodych. Cos co jest zjawiskiem normalnym dla pokolenia młodego jest czymś nowym dla pok. Dorosłych np. dzisiejsza komputeryzacja.
SOCJALIZACJA W WYMIARZE JEDNOSTKOWYM
Socjalizacja pierwotna - rozpoczyna się z chwilą narodzn dziecka, miejscem i terenem tej socjalizacji jest rodzina, uczestniczą w niej rodzice i dzieci.
Rodzice przekazują dziecku wartości, normy i zasady tej rodziny. Dziecko uczy się tych elementów poprzez obserwację osób znaczących - rodziców.
Dziecko staje się tym za kogo uważają go rodzice bo to oni nadają mu tożsamość.
Socjalizacja pierwotna ma charakter subiektywny bo dziecko patrzy na świat przez pryzmat rodziców, bo to oni odp. Na pierwsze pytania dzieci.
Dziecko nabywa kompetencje jezykowe czerpiąc wzorce językowe od rodziców. Wyróżniamy 2 rodzaje kodów: rozwinięty i ograniczony.
W procesie socjalizacji dziecko nabywa umiejętności posługiwania się tymi kodami, każda jednostka potrafi posługiwać się kodem ograniczonym ale nie każda potrafi posługiwać się kodem rozwiniętym bo to zależy jakim kodem posługują się rodzice
Kod ograniczony - ograniczony zasób słów, zdania proste, nie zawsze zbudowane poprawnie, niski poziom myślenia abstrakcyjnego
Kod rozwinięty bogaty zasób słów, bogactwo różnych form, zdolność myślenia na poziomie abstrakcyjnym, aby ten kod mógł się pojawić rodzice muszą się nim posługiwać, inna nazwa tego kodu - kod publiczny
Etap socjalizacji pierwotnej ma decydujące znaczenie w dalszym życiu jednostki i jej funkcjonowaniu w grupie społecznej
To co pojawia się w socjalizacji pier. Jest długotrwałe
Trwałość efektu socjalizacji pier. To: pierwsze doświadczenia jednostki, pierwsze doświadczenia dostarczane przez rodziców, więż emocjonalna rodziców i dzieci powoduje że skutki socj. pier. Są długotrwałe
SOCJALIZACJA WTÓRNA
Rozpoczyna się gdy dziecko opuszcza teren rodziny np. udaje się do szkoły.Okres szkolny - to początek tworzenia więzi emocjonalnej z osobami innymi niż rodzice, na tym etapie rozpoczyna się proces obiektywizacji. Socj. wtóra to przejście z rodziny do innych grup społecznych, człowiek zaczyna kontakt z innymi zdaniami, innymi normami. Jest to etap modyfikacji - jednostka ma możliwość modyfikowania elementów, które poznała w socjalizacji pierwotnej.
Obserwujemy 3 typy relacji między socj. pierwotną a wtórą:
I typ relacji sprzeczności - konflikty: dziecko przechobódząc do wtórnego etapu socjalizacji stwierdza zasadnicze różnice i w przypadku tego konfliktu nasza socjalizowana jednostka musi dokonć wyboru. Ale każd wybór ma swoje negatywne konsekwencje, bo w obliczu wyboru pomiędzy różnymi sprzecznymi wartościami jednostka albo wybierze to co przekazała rodzina albo to co przekazała nowa grupa społeczna. Każdy wybór skończy się konfliktem.
II typ relacji - częściowa zgodność: występują różne elementy ale podstawa jest wspólna niezmienna wówczas nie ma problemu wyboru. Nowe elementy są wspomagające w rozwoju jednostki.
III typ relacji całkowita zgodność: socjalizacja wtóra będzie kontynuacją pierwotnej.
ŻRÓDŁA CELÓW WYCHOWANIA funkcjonujących w różnych nurtach wychowania.
Formułowanie celów wychowania - to główne zadanie teorii wychowania wyróżniamy 2 teorie wych. gdzie można szukać żródeł wychowania: 1 grupa teorii jest związana z człowieka jego osobowością; 2 grupa teorii jest związana z grupą społeczną
1 gr. stara się wyprowadzać cele wychowania z pytania „kim jest człowiek” 2 gr. stara się wyprowadzać pytania z pyt. „jakie jest społeczeństwo”?
ZADANIA CELOW WYCHOWANIA cele wychowania określają profil sylwetkę model wychowanka mówią nam jaki ma być wychowanek. I gr. teorii skłania do poszukiwania istoty człowieczeństwa. Celem wychowania wg Tej teorii będzie spojrzenie na podmiot na człowieka jako część człowieczeństwa. W efekcie otrzymamy 2 różne modele wychowania: model zorientowany na człowieka i na społeczeństwo.
I gr. żródeł wych.(to kim jest człowiek) nosi nazwę teorii naturalistycznej.
Pierwsza teoria wspólnych cech: cel wychowania to by w każdym człowieku ukształtować grupę typowych dla każdego człowieka. Nie da się ukształtować cech wspólnych dla wszystkich ludzi, ponieważ wszyscy byliby tacy sami więc ta teoria by upadła. Druga teoria to teoria pierwszej cechy, skąd czerpać żródła wychowania, skoro nie udało się ustalić grupy zespołu wspólnych cech. Należy więc z tej pierwszej cechy wyprowadzić inne cechy a w efekcie otrzymamy zespół cech - celem wychowania będzie dążenie do tego aby w każdym wychowanku kształtować zespół cech i otrzymaliśmy jednostki podobne do siebie. Ernest Otto - wg niego można ustalić wspólny element typowy dla każdego człowieka Typowe są dwa popędy: ku sobie i ku innym. Ku sobie - postawa egoistyczna egocentryczna. Ku innym postawa altruistyczna. Trzecia teoria to teoria opisująca człowieka - jest kontynuacją dwóch poprzednich. Poszukujac cech wspólnych udało się ustalić że każdy czlo. Jest inny szukając tego co łączy odnaleziono to co dzieli - tj. teoria indywidualistów. Wyprowadzenie celów wychowania jest - każdy człowiek jest innym niezależnym indywidualnym podmiotem. Cel wychowania - to rozwijanie potencjału każdego człowieka na tym opera się humanistyczny model wychowania. Twórcą tej teorii jest Jan Jakub Rousseau. Jego teza mówi „nie można wychować jednocześnie człowieka i obywatela.
Funkcjonowanie wychowanka można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach: osobowej - ja człowiek - wychowanie to dążenie do rozwoju jednostki; społecznej - obywatel - ograniczenie autonomii. Cele wychowania w tych płaszczyznach są sprzeczne! Obywatel - tj. część danej państwowości, a to wymaga podporządkowania się zespołowi zasad i norm, ogranicza wolność i autonomię jednostki, i dlatego nie można wychować jednocześnie człowieka i obywatela, występują różnice celów wychowania. Czwarta teoria w grupie naturalistycznej to:
*los człowieka : fatalistyczny i empiryczny. Cele wychowania na podstawie losu człowieka, los traktowany dwojako: 1. los fatalistyczny - czyli taki gdzie życie każdego człowieka jest uzależnione od siły nadprzyrodzonej , z góry zaplanowane i przewidziane. * celem wychowania w tej teorii jest - wychowanie powinno przygotowywać do godzenia się z losem, każda próba sprzeciwu jest skazana na niepowodzenie bo życie jest już zaplanowane. 2. los empiryczny - (podstawowa różnica - nie występuje siła empiryczna która wyznacza życie człowiekowi) tu życie jest uzależnione od zdarzeń przyczynowo skutkowych człowiek ma wpływ na swoje życie wpływ ograniczony ponieważ człowiek nie może dowolnie zmieniać swego życia ograniczają go zdarzenia przyczynowo skutkowe np. zawsze kiedy jest A pojawi się B - jest przyczyna i jest skutek. *cele wychowania wg tej teorii - przygotowanie wychowanka do dokonywania wyboru, wychowawca wyposaża wychowanka w wiedzę dot. Skutków jego wyboru a sam wybór należy do wychowanka i tylko on ponosi skutki swego wyboru.
Do dnia dzisiejszego aktualna jest t. Empiryczna i indywidualistyczna - przygotowująca wychowanka do funkcjonowania w sposób samodzielny.
TEORIE SOCJOLOGICZNE
Empiryczna teoria społeczeństwa cel wychowania - punktem wyjścia jest opis społeczeństwa w czasie terażniejszym i obraz czasu rzeczywistego. W opisie danego społeczeństwa musi się znależć: jaki system wartości jakie społeczeństwo reprezentuje, jaki system jest normatywny, potrzeby społeczne, standardy zachowań, modele pełnienia ról }czyli kultura danego społeczeństwa. Te elementy stanowią cel wychowania tj. przekazanie jednostce kultury społeczeństwa, czyli celem wych. jest adaptacja jednostki do grupy społecznej.
Ideologiczna teoria społeczeństwa różni się od empirycznej punktem wyjścia jest negacja obecnego terażniejszego społeczeństwa i stworzenie wizji nowego społeczeństwa czyli przyszłość. Wizja nowego społeczeństwa różni się od terażniejszości: innymi wartościami, normami, potrzebami, kulturą. *Cel wych. zmiana społeczna. W wyniku takiego wychowania otrzymujemy nowe społeczeństwo, przykład: każda rewolucja, każdy przewrót(punktem wyjścia każdej rewolucji jest negacja czegoś co istnieje i zaproponowanie czegoś nowego
Intencjonalność - oznacza że proces wychowania jest procesem celowym. Celem jest osiągnięcie ideału wyhowania. Ideał wychowania jest równoznaczny z celem wychowania jest to nadrzędny cel w wychownia. Ideał wychowania - pojęcie wsoce abstrakcyjne i modelowe nie można go osiągnąć i zrealizować ponieważ jest to wybór idealny a do ideału można tylko dążyć a nie można go osiągnąć. Stawiamy sobie różne cele, ideały - wiedząc że pełna realizacja jest niemożliwa. Ideał wychowania jest odp. Na pytanie kogo chcemy wychować co chcemy osiągnąć? Z tego powodu że nie można osiągnąć ideału wych. mówimy że Ide. Wych. jest pojęciem transcendentnym - wykraczającym, człowieka czyli Ide. Wych. umieszczony jest w przyszłości.
Pojęcie wychowania jest pojęciem zmiennym istnieją rożne ideały wychowania tak jak istnieja rozne koncepcje wychowania.
Każdy ideał zawiera 4 podstawowe składniki (komponenty):
wartości - ideał wych. określa jakie wartości powinny być zinternalizowane przez wychowanka czyli każdy ideał zawiera zbiór wartości; każdy wychowanek jest inny, ma inne cechy osobowości
cechy osobowości - ideał wych. określa na tym poziomie zbiór cech które powinniśmy kształtować w procesie wychowania nie wszystkie cechy da radę się przekazać ale trzeba się starać przekazać ich jak najwięcej
postawy - (zbiór, katalog postaw) naszym zadaniem jest przekazanie chociaż części tych postaw wychowankowi
zachowania - przekazanie jak powinien zachowywać się idealny wychowanek kierunek działań wychowawczych określa jaki powinien być wychowanek oraz w pośredni sposób będzie określał ideały wychowawcze
Każdy ideał wych. będzie zawierał te 4 elementy ale w różnej zawartości.
Pseudowychowanie
wyodrębnia cztery jego rodzaje:
a) wychowanie nieadekwatne, czyli takie, które nie uwzględnia kontekstu
społecznego, ekonomicznego, politycznego, indywidualnego towarzyszącego
wychowaniu;
b) wychowanie fikcyjne, oznaczające brak autentyczności w odniesieniu tak do
oddziaływań wychowawcy jak i zapisów w szkolnych dokumentach poczynionych
dla zaspokojenia żądań zwierzchników, nie dla wcielania ich w życie;
c) wychowanie wyobcowane (od podstawowych potrzeb i dziedzin życia
wychowanków), w którym obecność uczniów przeszkadza wychowawcy w pracy,
gdyż np. musi gromadzić dokumentację uprawniającą go do ubiegania się o awans
zawodowy lub ich obecność okazuje się przydatna kiedy można ich wykorzystać
do realizacji swoich celów;
d) wychowanie zawładające (ujarzmiające), wykorzystujące nierówności czy
zależność pomiędzy dwiema osobami; ma ono miejsce w instytucjach
sformalizowanych i hermetycznych lub podczas świadomego wychowywania do
działalności przestępczej.
Należy jednak zauważyć, iż w praktyce szkolnej pseudowychowanie, oprócz wymiaru
negatywnego, może też posiadać wymiar pozytywny, ujawniający się w sytuacjach, w
których za jego pomocą dochodzi do ujawniania błędów wychowawczych. A źródła tych
błędów są dwojakiego rodzaju: wywodzą się z nieodpowiednich oddziaływań wychowawcy,
albo znajdują się poza nim. Do tych pierwszych zalicza się błędy wynikające: a) z braku
odpowiednich kwalifikacji metodycznych oraz merytorycznych i wypływających z tego
uchybień, jak: ocenianie intuicyjne osiągnięć uczniów, włączanie do oceny z zachowania
osiągnięć przedmiotowych wychowanka; b) z braku kultury pedagogicznej, jak: poniżające
traktowanie uczniów, stosowanie odpowiedzialności zbiorowej, przyzwalanie na łamanie
ustaleń kodeksu szkolnego, krytykowanie innych nauczycieli wobec uczniów lub ich
rodziców; c) z chwiejności nastrojów, przenoszenia do szkoły osobistych problemów i
obciążania nimi uczniów, zmienności podejmowanych decyzji w zależności od „humoru”.
Błędów wychowawczych mających swe źródła poza nauczycielem upatruje się, m.in. w:
podporządkowywaniu oceniania wewnątrzszkolnego ocenianiu zewnętrznemu,
uczestniczeniu w rywalizacji i rankingach szkół, pozorowaniu prac dla zaspokojenia
oczekiwań nadzoru pedagogicznego.