1. Etymologia terminu komunikacja, definicje i cechy tego procesu. Elementy procesu komunikowania.

Komunikowanie, jako jeden z najstarszych procesów społecznych. Towarzyszy ono człowiekowi od momentu, w którym zaczął świadomie organizować się w grupy. Więcej- istnienie społeczeństw uwarunkowane jest procesami komunikacji. Gdyby nie ten fundament społeczeństwo rozśrodkowałoby się, ponieważ wzajemne relacje scalają jej członków - wymiana informacji, komunikowanie.

Ta wymiana informacji ma charakter społeczny (komunikują ludzie między sobą na różnych poziomach, za pomocą różnych narzędzi), dlatego procesy te określa się mianem komunikacji społecznej.

Mówiąc o tym mam na myśli komunikację o najniższym poziomie pomiędzy dwoma jednostkami (komunikacja interpersonalna), komunikowanie grupowe i międzygrupowe, komunikowanie instytucjonalne, komunikowanie publiczne (także polityczne) oraz komunikowanie masowe.

Wszystkie formy komunikowania są procesami społecznymi bo przebiegają w systemie społecznym.

Nauka o komunikowaniu powstała na przełomie lat 30-40 poprzedniego wieku. Kierunek ten określany, jako komunikologia jest powszechnym elementem edukacji na amerykańskich uniwersytetach i wielu uczelniach europejskich.

W Polsce nauka ta zaczęła raczkować po okresie transformacji w latach 90-tych w ramach studiów dziennikarskich a następnie nauk społecznych.

Niewiedza w zakresie komunikacji społecznej czyniła z absolwentów marketingu
i zarządzania magików duszy ludzkiej. Przeniknęła do zawodów związanych ze sprzedażą bezpośrednią aż w końcu też do polityki.

W owym czasie pojawiły się pozycje dotyczące przede wszystkim komunikowania masowego (Tomasz Goban- Klas, Wiesław Dudek).

Zastosowanie środków technicznych zmieniło czasowy i przestrzenny wymiar życia społecznego. Przenikanie tych granic, jako cech porządku społecznego, nie jest niczym trudnym. Przed nadejściem ery telekomunikacyjnej poszerzenie zakresu działania form symbolicznych wymagało ich fizycznego przetransportowania. Wraz jednak z rozwojem telegrafu i oczywiście telefonu nie było to już konieczne i dzięki temu nie było już czasowego opóźnienia. Nastąpiło „uniezależnienie czasu od przestrzeni”, tzn. przesunięcie przestrzenne nie powodowało opóźnienia czasowego.

Teraz to już tylko krok do odkrycia symultaniczności międzyprzestrzennej, co wiązało się
z koniecznością synchronizacji czasu, aby sprawnie funkcjonował telegraf, kolej …Dominacja Wielkiej Brytanii spowodowała, że za standardowy punkt odniesienia uznano czas
z Greenwich. Ujednolicenie czasu spowodowało ogromne problemy - dokonano korekty
i wprowadzono strefy czasowe. Najpierw w Ameryce Północnej (70 i 80 lata XIX w).

Ja to więc było przed rozwojem przemysłów medialnych?

Wiedza kształtowała się przede wszystkim dzięki wymianie treści symbolicznych
w bezpośredniej interakcji. Snucie opowieści odgrywało główną rolę w kształtowaniu wiedzy o przeszłości (historycznej) jak też odległym świecie. Wiedza ta przekazywana była
w kontekście życia codziennego. Rosnący dostęp do medialnej wymiany treści symbolicznych spowodował uzupełnienie tradycji ustnej.

W efekcie tego nastał czas „medialnej światowości”. Współcześnie jesteśmy w stanie kształtować sobie obraz świata na podstawie multimediów a nie bezpośredniego doświadczenia.

Kwestią otwartą pozostaje więź grupowa. Kiedyś kształtowania była przez wspólną przeszłość, historię, przestrzeń i czas. W sytuacji, kiedy te parametry przestały dominować za sprawą mediów, przynależność do jakiejkolwiek grupy społecznej jest kwestią wyboru.

Kiedyś - kojarzone małżeństwa, konieczność pozostania w warstwie społecznej (Janko muzykant),

Dziś dowolność w zasadzie każdego wyboru - religii, przestrzeni życia, środowiska - on line. Zatraciło się poczucie dystansu i nastąpiła kompresja przestrzenna i czasowa.

Etymologia.

Pojęcie komunikowania pochodzi od łacińskiego czasownika „communico, communicare” (uczynić wspólnym, połączyć; udzielić komuś informacji, naradzać się) i rzeczownika „communio” (wspólność, poczucie łączności). Sam termin communication został wchłonięty przez języki nowożytne. Do wieku XVI pojęcie to funkcjonowało, jako „komunia, uczestnictwo, dzielenie się”. Nieco później notuje się inne użycie tego określenia - transmisja, przekaz i to właśnie rozumienie nabrało w XIX i XX wieku szczególnej wagi.

Najpierw „communication” funkcjonowało, jako określenie precyzujące:

- przemieszczania się ludzi (dyliżans, pociąg, samochód, samolot),

- przekazu informacji na odległość (telegraf, telefon, radio, tv, nowe media)

Komunikowanie jest pojęciem bardzo pojemnym i używa się go praktycznie w każdej sytuacji, w której dochodzi do wymiany informacji, tam gdzie bodziec fizyczny lub chemiczny może wywołać reakcję.

Nas jednak interesuje węższy zakres - orientacja humanistyczna lub społeczna. W takim rozumieniu komunikacja ogranicza się do ludzi, jako istot zdolnych do myślenia, świadomego tworzenia, używania znaków i symboli.

Definicja.

Definicji komunikowania społecznego jest ogromna ilość. Już latach pięćdziesiątych Tomasz Merton naliczył ich ponad 160 i był to ułamek togo co funkcjonuje dziś. Praktycznie każdy, kto zajmuje się tą dziedziną tworzy własną definicję.

Charles Cooley (prekursor, 1894 r. wydzielił już takie obszary jak wyraz twarzy, mimika, postawa, gest, ton głosu, słowo, pismo, druk) - mechanizm, dzięki któremu stosunki międzyludzkie istnieją i rozwijają się a wytworzone przez umysł symbole są przekazywane
w przestrzeni i zachowane w czasie.

James Dewey - społeczeństwo istnieje nie tylko dzięki przekazywaniu informacji
i komunikowaniu, ale jego istnienie polega na procesach przekazu i informacji.

Wilbur Schramm …

… itd. Podstawy komunikowania str 13.

Inne definicje wskazują, że … komunikacja jest:

Reakcją organizmu na bodziec,

Transmisją informacji, idei i emocji,

Wywołaniem odpowiedzi za pomocą symboli werbalnych,

Tworzeniem wspólnych pojęć, opinii, wierzeń.

Komunikowanie to proces, interakcja, wymiana….

… jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki.

Cechy komunikowania:

• jest procesem społecznym (odnosi się przynajmniej do dwóch jednostek i przebiega w środowisku społecznym);

• zachodzi w określonym kontekście społecznym (determinowany jest przez ilość uczestników, charakter, miejsce, czas);

• jest procesem kreatywnym (buduje nowe pojęcia i przyswaja wiedzę);

• jest dynamiczny (polega na przyjmowaniu, rozumieniu oraz interpretowaniu);

• jest ciągły;

• jest procesem symbolicznym (posługuje się znakami i symbolami),

• jest procesem interakcyjnym (między uczestnikami wytwarzają się określone stosunki - partnerskie (kom. Symetryczne), dominacji i podporządkowania (niesymetryczne i komplementarne);

• jest celowe i świadome (działaniem uczestnika kierują określone motywy),

• jest nieuchronne (nie można się nie komunikować),

• jest procesem złożonym (wieloelementowy, wielofazowy, dwustronny, ileśstronny, werbalny, niewerbalny, bezpośredni, pośredni),

• jest nieodwracalne (nie da się powtórzyć, cofnąć, zmienić przebiegu).

Elementy procesu komunikowania.

Każdy złożony proces składa się z kilku elementów.

Są one oczywiście powiązane ze sobą i decydują o charakterze komunikacji, jego dynamice
i przebiegu. Do stałych elementów procesu można zaliczyć:

Kontekst (aspekt fizyczny - otoczenie, aspekt historyczny - odwołanie do epizodów przeszłości, aspekt psychologiczny - nastawienie, relacje, aspekt kulturowy - system wiedzy, wspólne wierzenia, wartości, symbole).

Uczestników (nadawcy i odbiorcy w komunikacji interpersonalnej, publicznej i masowej - inne postrzeganie),

Przekaz czyli komunikat (struktura, na którą składają się znaczenia, symbole, kodowanie, dekodowanie, forma i organizacja.

Znaczenia - czyste idee i uczucia współdzielone z innymi uczestnikami komunikacji;

Symbole - słowa, obrazy, gesty, mimika, sygnały niewerbalne, dźwięki, dzięki którym znaczenie jest przekazywane innym uczestnikom.

Kodowanie/dekodowanie - proces transformowania idei i uczuć w symbole, często bezwiednie ale w niektórych przypadkach manipulacja;

Forma i organizacja - kompleksowa struktura komunikatu. Znaczenia wymagają nadania im określonej formy i zorganizowania. Forma przekazu jest szczególnie istotna w wypadku komunikowania publicznego, politycznego czy masowego.),

Kanał - droga przekazu i środki transportu, za pomocą, których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy. Pięć kanałów sensorycznych: słuch (symbole werbalne), wzrok (sygnały niewerbalne), dotyk, zapach, smak. W komunikowaniu pośrednim - wzrok, słuch.

Szumy - źródła zakłóceń zewnętrzne (hałas, zakłócenia, słabe łącze), wewnętrzne (ból głowy, roztargnienie, stereotypy i uprzedzenia), semantyczne (zamierzone lub nie złe użycie znaczenia, co blokuje precyzyjne dekodowanie przez odbiorcę - dotyczy też słów).

Sprzężenie zwrotne - reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu. Mówi, czy przekaz został zrozumiany czyli czy przekaz nabrał charakteru transakcyjnego. Sprzężenia bezpośrednie - natychmiastowe, pośrednie - opóźnione.

2. Przegląd najważniejszych definicji; Siedem tradycji w dziedzinie teorii komunikacji (socjopsychologiczna, cybernetyczna, retoryczna, semiotyczna, socjokulturowa, krytyczna, fenomenologiczna);

Craig wyróż­nił tra­dy­cję: reto­ryczną, semio­tyczną, feno­me­no­lo­giczną, cyber­ne­tyczną, socjop­sy­cho­lo­giczną, socjo­kul­tu­rową i kry­tyczną. W powyż­szej tabeli wska­zane jest, w jaki spo­sób ujmo­wana jest komu­ni­ka­cja. I tak (dla tra­dy­cji reto­rycz­nej w rekon­struk­cji Cra­iga) komu­ni­ka­cja jest teo­re­ty­zo­wana jako: „prak­tyczna sztuka dys­kursu”; pro­blemy komu­ni­ka­cyjne ujmo­wane są jako „spo­łeczna sytu­acja kry­tyczna wyma­ga­jąca wspól­nego roz­wa­ża­nia i osądu”, a pod­sta­wowe meta­dy­skur­sywne ter­miny uży­wane w tej tra­dy­cji to „sztuka, metoda, osoba komu­ni­ku­jąca, publicz­ność, stra­te­gia, powszechne doświad­cze­nie, logika, emocja”.

Badacz z Boul­der zało­żył, że wszel­kie teo­rie komu­ni­ka­cji, które się poja­wiają, można wpi­sać w ten sche­mat - ewen­tu­al­nie sto­su­jąc, jak nazywa to Grif­fin, „zapy­le­nie krzy­żowe” - jeżeli nie jeste­śmy w sta­nie jed­no­znacz­nie prze­pro­wa­dzić kate­go­ry­za­cji. Podział na tra­dy­cje opiera się na „leżą­cych u pod­staw poję­ciach prak­tyki komu­ni­ka­cyj­nej” (Craig, 1999a, s. 135), a sama tra­dy­cja trak­to­wana jest (za Gada­me­rem) jako grunt waż­no­ści naszych sądów. Pod­sta­wowe opisy tra­dy­cji zawarł w swoim arty­kule, warto jed­nakże się­gnąć do pod­ręcz­nika The­ori­zing com­mu­ni­ca­tion: readings across tra­di­tions, w któ­rym (wraz z H.L. Mul­ler) pre­zen­tuje pod­sta­wowe tek­sty z poszcze­gól­nych tra­dy­cji. I tak na przy­kład za pod­sta­wowe tek­sty powstałe w tra­dy­cji socjop­sy­cho­lo­gicz­nej uznaje roz­wa­ża­nia Carla Hovlanda, Char­lesa R. Ber­gera czy Alberta Ban­dury i Mar­shalla S. Poole'a.

Kon­cep­cja uję­cia sze­roko rozu­mia­nych stu­diów nad komu­ni­ka­cją w ramy sied­miu tra­dy­cji jest bar­dzo dobrym punk­tem wyj­ścia do roz­wa­żań nad defi­ni­cją pro­cesu komu­ni­ka­cji. Pole­cam lek­turę tek­stów Cra­iga oraz jego głów­nych kry­ty­ków: Davida Myersa i L.E. Sandelandsa.

Kolejno:

Socjopsychologiczna - dokładna i systematyczna obserwacja pozwoli odkryć prawdę zjawisk komunikacji. Usiłują odkryć związki przyczynowo - skutkowe, decydujące o tym, które zachowania komunikacyjne kończą się powodzeniem. W efekcie poszukuje się odpowiedzi na pytanie: co należy zrobić, żeby ludzie zmienili swoje poglądy?

Jako empirycy używają narzędzi socjologicznych typu: Czy twoja mama cię kocha? Sprawdź to przynajmniej w dwóch źródłach. Czyli seria kontrolowanych eksperymentów. Bazują na formule

Kto mówi? Co mówi? Do kogo mówi?

Czyli

Źródło komunikatu - treść (odwołania do lęków, odpowiednia argumentacja - charakterystyczne cechy adresatów

Efekt - zmiana opinii.

Bardziej wiarygodny jest rzetelny fachowiec (Żanet Kaleta, itp…)

Komunikaty tracą na wiarygodności z czasem przez to, że zapominamy jakie było źródło komunikatu.

Cybernetyczna - (Norbert Wiener, Shannon) - jako przepływ informacji.

Źródło informacji

-komunikat-nadajnik-sygnał- zakłócenia - otrzymany sygnał-odbiornik-komunikat-

odbiorca

Retoryczna - komunikowanie jako kunsztowne przemawianie publiczne,

Demostenes - kamyki (Collin Firth, Jak zostać królem), I Have a dream - wizualizacja, metafora.

1. Komunikacja oralna odróżnia człowieka od zwierząt,

2. Publiczna mowa na forum jest najbardziej efektywnym rozwiązywaniem problemów politycznych,

3. Mówca perswaduje publiczności - komunikacja jednostronna,

4. Umiejętność formułowania argumentów, przemawiać bez pomocy środków technicznych,

Semiotyczna - komunikacja jako proces dzielenia się znaczeniami poprzez znaki - symbole, słowa

Przesąd prawdziwego znaczenia - błędne przekonanie, że słowa posiadają precyzyjną definicję. Przykład psa

Myśl (odniesienie) (sympatyczny, kudłaty przyjaciel, morderca)

Pies (słowo, symbol) Rzecz (odnośnik)

Socjokulturowa - tworzenie i odgrywanie rzeczywistości społecznej. To rzeczy tworzą słowa (a nie słowa odzwierciedlają to co istnieje). Czarny napis na białym tle - zieleń (arbitralnie), kolory (biały u eskimosów), określenia czasu. Hipoteza relatywizmu językowego Sapira - Whorfa mówi, że struktura języka danej kultury określa kształt ludzkich myśli i działań. Prawdziwy świat jest budowany na językowych nawykach grupy. Języki nie są neutralne. Bruderschaft - zmienia wszystko. Dzieci ucząc się mówić, uczą się zarazem czego szukać w swoim otoczeniu. Mleko - kartonik, krowa - brak konotacji.

Krytyczna - Szkoła frankfurcka, (Adorno), o głębokiej ideologii krzywdy społecznej

Wypracowano cechy współczesnej cywilizacji:

1. Kontrola nad językiem w celu utrzymania nierównowagi władzy, np. feministki -Minister-ministrta, metaforyka wojny i sportu,

2. Rola mediów w przytępianiu wrażliwości na represję. Po „opium dla mas” funkcję tą przejęła telewizja, Internet,

Fenomenologiczna (doświadczenie siebie i Innych przez dialog)- analiza życia codziennego z punktu widzenia osoby w nim uczestniczącej - interpretacja własnych, subiektywnych doświadczeń. (Griffin, str. 66)

Prymat własnego doświadczenia i terapeutyczne wręcz uznanie możliwości własnej wypowiedzi.

Trzy wymiary pełnej empatii w wielu dziedzinach:

Stosowność (zintegrowanie, przejrzystość),

Bezwarunkowy stosunek (akceptacja),

Zrozumienie (konieczność wkroczenia bez uprzedzeń w świat innego człowieka).

3. Komunikacja interpersonalna

Symboliczny interakcjonizm George Herbert Mead (str. 76 Griffin)

1. Znaczenie,

2. Język, jako kreowanie ja i socjalizacja prowadząca do społeczeństwa.

3. Myśli.

W wyniku interakcji rodzi się znaczenie, jako jej produkt. Nie istnieje ono w „stanie naturalnym”. Znaczenie jest negocjowane poprzez użycie języka (symbolu). Posiadamy umiejętność nazywania rzeczy. Potrafimy desygnować konkretne przedmioty (pies), zidentyfikować działanie (wrzask), odnosić się do idei abstrakcyjnych (Szaleństwo). Stuk brzdęk, świst.

Symbole to arbitralne znaki (kiciuś).

Na początku było słowo, nazwanie - Biblia.

To język właśnie jest nośnikiem znaczeń i zawiera wartości domyślne.

Historia o wypadku na torach i chirurgu.

Chirurg - inne przykłady obrazowej umowności języka.

Myśli

Na interpretację symboli wpływają indywidualne procesy myślowe (jako rodzaj wewnętrznej konwersacji - rozumowanie).

Zwierzęta (oprócz króla lwa i jego bandy) nie mają zdolności refleksyjnego myślenia. Działają instynktownie i bez zastanowienia.

Ludzkie zwierzę co prawda rodzi się z mózgiem ukształtowanym do myslenia jednak dopiero stymulacja społeczna i oddziaływanie systemów złożonych z abstrakcyjnych symboli powodują utworzenie konceptualnych procesów myślowych.

Język to oprogramowanie która uruchamia mózg.

Harper Lee Zabić drozda - nigdy naprawdę nie zna się człowieka, dopóki nie pochodzi się w jego skórze po świecie.

Koncepcja jaźni

Jaźń jako wynik przybierania roli kogoś innego, wyobrażania sobie jak nas postrzegają inni.

Jaźń jest więc funkcją języka, bez którego nie było by samoświadomości. Aby tak się stało musi być członkiem jakiejś społeczności aby doszło do wzajemnych interakcji, wymiany myśli czyli uczenia.

Oraz możliwość odróżnienia ja obiektywnego od ja subiektywnego (lustro jak też odbicie w oczach innych, nagranie, prof. Gliński).

Symboliczna próbka interakcjonizmu

1. Tworzenie rzeczywistości:

Cały świat to scena (Szekspir), Człowiek w teatrze życia codziennego (Goffman). Metafora życia społecznego jako przedstawienia dramatycznego, uwikłanie w ciągłe negocjowanie z innymi publicznej definicji własnej tożsamości.

2. Badanie znaczenia:

Obserwacja współuczestnicząca w celu odkrycia tego, jak inni interpretują świat. „Aby zrozumieć konie trzeba by śmierdzieć tak jak one.” Podróżowanie- Fidyk, Hugo-Bader „biała gorączka”.

3. Uogólniony inny:

Stereotypy, uprzedzenia, redukowanie kogoś do funkcji (Ford).

4. Nazywanie.

Pedał, asfalt, debil, fundamentalista, zdrajca, sprzedawczyk, ochlaptus, zdzira, szmata.

5. Samospełniająca się przepowiednia.

Funkcją lustrzanej jaźni jest to, że sami mamy znaczący wpływ na to jak nas postrzegają inni.

6. Manipulowanie symbolami.

„Trzeba zacząć od ludzi, ich tradycji, uprzedzeń, zwyczajów i postaw tych wszystkich pozostałych okoliczności, które tworzą ich życie. Należy pamiętać, że rzeczywista organizacja ludu musi być zakorzeniona w doświadczeniach samego ludu”.

---