JEDNOSTKA CHOROBOWA	BADANIE PODMIOTOWE	BADANIE PRZEDMIOTOWE	BADANIA DODATKOWE	LECZENIE	PREPARATY	ROKOWANIE
PRÓCHNICA
Próchnica początkowa (caries incipiens)	Brak dolegliwości subiektywnych.	p.ostra-plama biała (macula alba) p.przewlekła- plama brunatna (macula fusca) Powierzchnia gładka nie zarysowuje się zgłębnikiem.	Rutynowo nie wykonuje się.	Remineralizacja jonami fluoru (samoistna lub wspomagana)	Pasta fluorowa Łukomskiego. Lakiery fluorkowe (Duraphat, Bifluorid )	Dobre
Próchnica powierzchowna (c.superficialis)	Brak bólów samoistnych. Krótkotrwałe bóle na bodżce:słodkie, kwaśne, słone	Płytki ubytek tylko w obrębie szkliwa. p.ostra: masy próchnicowe jasne, miękkie, matowe B) p.przewlekła: masy próchnicowe ciemne, twarde, matowe	Rutynowo nie wykonuje się	Opracowanie ubytku zgodnie z metodyką Black'a. Wypełnienie stałe.	1) kompozyty: a) chemoutwar- dzalne: P-10, Degufil b) światłoutwar- dzalne: Tetric, Valux 2) kompomery: Compoglass 3) glasjonomery: Vitremer	Dobre
Próchnica Średnia (c. media)	Brak bólów samostnych. Nieznaczne krótkotrwałe bóle (bodźce chemiczne, zimno)	Średniej głębokości ubytek w obrębie szkliwa oraz powierzchownej warstwie zębiny. Masy próchnicowe: j.w.	Rutynowo nie wykonuje się. Zdjęcie RTG skrzydłowo- zgryzowe ( przy ubytkach na powierzchniach stycznych )	Opracowanie ubytku zgodnie z metodyką Black'a. Podład. Wypełnienie stałe.	Podkład: Cement ZnO/E, Cement karboxy- -lowy. Wypełnienie stałe j.w + Amalgamat, mat. alternatywne: Ariston	Dobre
Próchnica głęboka (c. profunda)	Brak bólów samoistnych Wzmożona reakcja na bodźce chemiczne, termiczne i nagryzanie.	Głęboki ubytek próchnicowy w obrębie szkliwa i zębiny. Masy próchnicowe: miękkie I jasne ( p.ostra ) lub twarde I ciemne ( p.przewlekła ). Dno ubytku pokrywa zębina pierwotna lub wtórna. Zachowane sklepienie komory.	Zdjęcie RTG. Badanie reakcji miazgi: chlorek etylu gutaperka prąd faradyczny	I. Całkowite opracowanie ubytku. Przykrycie pśrednie (cem.ZnO/E, Biopulp ) Podkład. Wypełnienie stałe. II. Częściowe opracowanie ubytku. Przykrycie pośrednie na 3-6 m-cy. Po 3-6 miesiącach - całkowite opracowanie ubytku. Dalej - j.w.	Preparaty odontotropowe: ZnO/E, Biopulp, Caryosan. Podkład - j.w. Wypełnienie stałe - j.w	Dobre.
Próchnica głęboka z obnażeniem miazgi (c.profunda et denudatio pulpae)	Jak w próchnicy głębokiej.	Pocałkowitym opracowaniu ubytku widoczna kredowo-biała plamka o konsystencji chrząstki, która rysuje się zgłębnikiem (zębina odwapniona). Zachowana ciągłość ściany dokomorowej.	Jak w próchnicy głębokiej.	Przykrycie bezpośrednie - preparaty odontotropowe (Biopulp) Podkład. Wypełnienie stałe.	Preparaty odontotropowe - j.w. Podkład - j.w. Wypełnienie stałe - j.w.	Niepewne.
Ubytki niepróchnicowe a)ubytki klinowe (unsurae cuneiformes) b) nadżerki nietypowe ( erosiones atypicae) pourazowe	Brak samoistnych objawów Bólowych. Bóle prowokowane - bodźce	płytki ubytek w okolicy przyszyjkowej od strony przedsionkowej zęba. Płytki ubytek w okolicy przyszyjkowej zęba, o nieckowatym kształcie, nieco bardziej oddalony od dziąsła.	Rutynowo nie wykonuje się.	Opracowanie i wypełnienie ubytku.	Wypełnienie stałe kompozyty - kompomery - glasjonomery	Dobre.
PULPOPATIE ODWRACALNE
Zapalenie miazgi I z próchnicą głęboką b) z obnażeniem miazgi próchnicowym (denudatio pulpae cariosa) c) pourazowe	Brak lub nieznaczne bóle samoistne. Bóle krótkotrwałe (do 2 dni). Atak krótki, długie przerwy.	głęboki ubytek z zachowanym sklepieniem komory głęboki ubytek z sklepieniem komory zniszczonym tylko na niewielkiej powierzchni ( do 1 mm ) ubytek tkanek pourazowy (złamanie) lub brak ubytku. Ujemna reakcja na opukiwanie.	Prawdłowa lub nieprawidłowa reakcja miazgi na bodźce (nieznacznie wzmożona i przedłużona reakcja na zimno) Brak zmian w RTG.	leczenie biologiczne z diagnostyką odroczoną całkowite opracowanie ubytku; wkładka z preparatu antybiotykowo-kortykoidowego na okres 5-7 dni. gdy bóle samoistne ustąpią i reakcja miazgi na bodźce jest prawidłowa - przykrycie pośrednie (ZnO/E) + cement podkładowy. Wypełnienie stałe. Gdy bóle samoistne ulegają nasileniu ireakcja miazgi nie jest prawidłowa - ektyrpacja przyżyciowa lub leczenie metodami mortalnymi. całkowite opracowanie ubytku z obnażeniem miazgi. Przykrycie bezpośrednie nietwardniejącym preparatatem Ca(OH) lub Amputacja przyżyciowa - wypełnienie ubytku Biopulpem i ZnO/E jeżeli nie występują bóle samoistne i reakcja miazgi jest prawidłowa - częściowe usunięcie ZnO/E. wypełnienie stałe. Jeżeli bóle nasilają się - ekstyrpacja przyżyciowa.wypełnienie kanałów. Wypełnienie stałe.	Preparaty kortykoidowo-antybiotykowe: Dexadent Ledermix Pulpomixine. Podkład: jak w próchnicy głębokiej. Wypełnienie stałe: j.w.	Niepewne.
Przypadkowe obnażenie/ zranienie miazgi (denudatio/ vulneratio pulpae accidentalis )	Silny ból w momencie obnażenia. Zmniejszenie nasilenuia bólu wraz z upływem czasu.	Różowy, krwawy punkt na dnie ubytku.	Prawidłowa reakcja miazgi. Brak zmian w RTG.	Przykrycie bezpośrednie nietwardniejącym preparatem Ca(OH) + ZnO/E gdy brak jest bólów samoistnych i reakcja miazgi jest prawidłowa -częściowe usunięcie ZnO/E. wypełnienie stałe. Gdy bóle nasilają się - ekstyrpacja przyżyciowa lub metody mortalne.	j.w.	Niepewne.
PULPOPATIE NIEODWRACALNE
Zapalenie miazgi II	Brak bólów lub bóle samoistne trwające powyżej 2 dni. Bólebardziej nasilone niż w zapaleniu miazgi I , ostre, promieniujące.	Sklepienie komory zniszczone na powierzchni większej niż 1 mm.	Reakcja miazgi na boźce nieprawidłowa (wzmożona i przedłużona - na ciepło i zimno). Brak zmian w RTG.	Ekstyrpacja w znieczuleniu. Leczenie metodami mortalnymi: Opracowanie i wypełnienie kanałów korzeniowych. Jeżeli opracowanie kanałów korzeniowych nie jest możliwe - zastosowanie metody amputacyjno-ekstyrpacyjnej.	Preparaty do dewitalizacji miazgi: Parapasta Caustinerf.n Preparaty do wypełnienia kanałów: Endomethazon Ketac- Endo Ćwieki gutaperkowe ( łącznie z uszczelniaczem - apexit sealers) Preparaty do mumkifikacji: Tepasta Endoform. Podkład: cement fosforanowy lub inne w/w cementy podkładowe. Wypełnienie stałe: j.w.	Niepewne.
Zapalenie miazgi III	Brak bólów lub silne bóle samoistne - ciągłe, długotrwałe, promieniujące pulsujące, nocne.	Jak w zapaleniu I , ale sklepienie komory zniszczone na powierzchni większej niż 1 mm.	Reakcja miazgi na bodźce nieprawidłowa (wzmożona i przedłużona - na ciepło. Zimno łagodzi ból ) Brak zmian w RTG (ewentualnie poszerzenie szpary ozębnej)	Antyseptyczne leczenie kanałowe z jednorazową wkładką antyseptyczną. Całkowite opracowanie kanałów Wypełnienie ostateczne kanałów. w przypadku polipa miazgi - wyłuszczenie miazgi po dewitalizacji. Jeżeli opracowanie kanałów nie jest możliwe - resekcja, hemisekcja, ekstrakcja.	Preparaty do opracowywania kanałów: 3% H O 1% podchloryn sodu wersenian sodu ( Endosal). Czasowe wkładki antytseptyczne: Biopulp Biopulp + Dexadent Biopulp + Metrnidazol Kamfenol Jodoform Dikamfen Crezophene Preparaty do wypełnienia kanałów: j.w. Podkład i wypełnienie stałe: j.w.	Niepewne.
Martwica miazgi (necrosis pulpae) Zgorzel miazgi (gangrena pulpae) niepowikłana (simplex) - powikłana (complicata) częściowa (partialis) - całkowita (totalis) otwarta (aperta) - zamknięta (oclusa) sucha (sicca) - wilgotna (humida)	niepowikłana, całkowita brak dolegliwości bólowych bóle dawne ( w wywiadzie) B) niepowikłana, częściowa - niewielkie bóle samoistne C) powikłana silne bóle samoistne (ciągłe, pulsujące, promieniujące, nocne) silny ból przy nagryzaniu uczucie wysadzania zęba z zębodołu.	Głęboki ubytek próchnicowy ze zniszczonym lub nie sklepieniem komory, ewentualnie brak ubytku (rozległe wypełnienie, uraz). Ciemne zabarwienie i zmatowienie zęba. w martwicy: w komorze i kanałach obecne suche, zbite, bezwonne masy, dające usunąć się w całości. w zgorzeli: w komorze i kanałach obecne szarobrunatne, wilgotne, bezpostaciowe masy o gnilnym zapachu. Fetor ex ore i niesmak w ustach ( przy otwartej komorze)	całkowita, niepowikłana brak reakcji na bodźce ujemna reakcja na opukiwanie częściowa możliwa nieprawidłowa reakcja na bodźce ujemna reakcja na opukiwanie powikłana brak reakcji miazgi na bodźce dodatnia reakcja na opukiwanie poziome i pionowe RTG bez zmian. (ewenualnie poszerzenie szpary ozębnej )	Antyseptyczne leczenie kanałowe. Niemożliwe określenie długości roboczej: I wizyta - częściowe usunięcie mas zgorzelinowych; wkładka z 3% formaliny do komory. II wizyta - całkowite usunięcie mas zgorzelinowych ; chemo-mechaniczne opracowanie kanałów ; czasowa wkładka antyseptyczna. III wizyta - ostateczne wypełnienie kanałów ( gdy brak zapachu zgorzeli) Możliwe określenie długości roboczej: I wizyta - całkowite usunięcie mas zgorzelinowych ; czasowa wkładka antyseptyczna. II wizyta - opracowanie i ostateczne wypełnienie kanałów ( gdy brak zapachu zgorzeli) Leczenie można przedłużyć do 3 wizyt. Metody opracowywania kanałów korzeniowych: Tradycyjna (kształt stożka) Step Back Step down Metody wypełniania kanałów korzeniowych: Tradycyjna (tylko Endomethason) Endomethason + 1 ćwiek gutaperkowy Ćwieki gutaperkowe + uszczelniacze (sealers)	Preparaty do opracowania i wypełniania kanałów: j.w. Czasowe wkładki antyseptyczne: j.w. Podkład i wypełnienie stałe: j.w.	Niepewne.
D) CHOROBY TKANEK OKOŁOWIERZCHOŁKOWYCH
Ostre ropne zapalenie ozębnej (periodontitis apicalis acuta purulenta) na tle zgorzeli miazgi	Silne bóle samoistne. Bóle ciągłe, pulsujące, promoeniujące Bóle nasilają się w nocy oraz pod woływem ciepła (zimno łagodzi ból). Silny ból przy nagryzaniu. Uczucie wysadzania zęba z zębodołu. Brak dolegliwości ogólnych.	Głęboki ubytek próchnicowy lub mechaniczne uszkodzenie korony zęba ( pęknięcie, złamanie, zwichnięcie). Wysięk ropny z jamy zęba lub z kieszonki zębowej. Zawartość jamy zęba jak w zgorzeli miazgi. Reakcja zęba na opukiwanie pionowe i poziome: dodatnia.	Brak reakcji miazgi na bodźce. W RTG: brak zmian lub nieznaczne poszerzenie szpary ozębnej.	jeżeli istnieje możliwość całkowitego opracowania kanałów -antyseptyczne leczenie kanałowe (aż do momentu ustąpienia bólów samoistnych, wysięku z kanałów oraz cofnięcia zmian w RTG). Jeżeli całkowite opracowanie kanałów nie jest możliwe - hemisekcja, radektomia, eksteakcja.	Jak przy zgorzeli miazgi.	Niepewne.
Przewlekłe zapalenie ozębnej (periodontitis apicalis chronica) ropne (purulenta) ziarninowe (granulosa) ziarninujące ziarniniak	Brak dolegliwości subiektywnych ( bliżej nieokreślone dolegliwości bólowe ). Niesmak w ustach (przy otwartej komorze).	P.z.o ropne: głęboki ubytek próchnicowy ( najczęściej z otwarciem jamy zęba ) wysięk ropny z jamy zęba fetor ex ore zazwyczaj widoczne przetoki (zewnętrzne; wewnętrzne; czynne; bierne ) ujemna reakcja na opukiwanie P.z.o ziarninowe: głęboki ubytek próchnicowy fetor ex ore obecne przetoki ujemna reakcja na opukiwanie brak wysięku z jamy zęba.	Brak reakcji miazgi na bodźce. Ujemna reakcja na opukiwanie. Widoczne zmiany w RTG: ropne przerwanie ciągłości blaszki zbitej kości zębodołu rozrzedzenie struktuy kostnej 2) ziarninujące rozrzedzenie okołowierz- chołkowe, nieregularne, nieograniczone 3) ziarniniak rozrzedzenie okołowierzchołkowe, regularne, wyraźnie ograniczone.	A) jeżeli istnieje możliwość całkowitego opracowania kanałów (zęby jednokorzeniowe ze zmianą obejmującą poniżej 1/3 korzenia) - antyseptyczne leczenie kanałowe, ( aż do momentu ustąpienia objawów) B) jeżeli niemożliwe jest całkowite opracowanie kanałów (zęby wielokorzeniowe, zęby z zakrzywionymi, niedrożnymi kanałami ) - hemisekcja, radektomia, ekstrakcja. zęby jednokorzeniowe ze zmianą obejmuącą powyżej 1/3 korzenia - resekcja. Leczenie dodatkowe: jonoforeza biostymulacja laserowa.	Jak przy zgorzeli miazgi.	Niepewne.
Torbiel korzeniowa (cystis radicularis)	Jak w przewlekłym zapaleniu ozębnej.	Jak w ziarninowym zapaleniu ozębnej. Przy torbieli o dużych wymiarach: - objaw chrzęstu pergaminowego (crepitatio) Duputyrena - objaw uciskowo-wierzchołkowy Owińskiego - objaw drżenia korzeniowego Smrekera	Brak reakcji miazgi na bodźce. Widoczne zmiany w RTG: ognisko osteolityczne wokół wierzchołka- regularne i odgraniczone.	1) Zęby jednokorzeniowe ze zmianą obejmującą mniej niż 1/3 korzenia -resekcja. 2) Zęby jednokorzeniowe ze zmianą obejmującą powyżej 1/3 korzenia oraz zęby wielokorzeniowe - ekstrakcja.		Niepewne.
Zaostrzenie ropnego zapalenia przewlekłego (periodontiti apicalis chronica purulenta exacerbata )	Jak w ostrym ropnym zaoaleniu ozębnej.	Jak w ostrym ropnym zapaleniu ozębnej.	Brak reakcji miazgi na bodźce. Obecne zmiany w RTG (jak w jednej z postaci przewlekłego zapalenia ozębnej)	Jak w przewlekłym zapaleniu ozębnej.		Niepewne.

5

7

---