Pytac POJĘCIA Z 6.12 i 13.12.'10 ZOO. BEZKRĘGÓW
OSCULUM- otwór wyrzutowy znajdujący się na szczycie ciała gąbki, przez który woda z jamy paragastralnej wyrzucana jest na zewnątrz organizmy.
PINAKODERMA- warstwa okrywająca ściany kom. gąbek
PINAKOCYTY- z nich złożona jest pinakoderma.
płaskie, wieloboczne komórki, brzegami zachodzące na siebie
dzielą się na 3 typy:
EKTOPINAKOCYTY- tworzą pokrywę zewnętrzną
BAZIPINAKOCYTY - kształt odwróconej litery T
- położone w części gąbki przylegającej do podłoża
- wydzielają lepkie substancje, przytwierdzające gąbe do podłoża
ENDOPINAKOCYTY- tworzą wyściółkę z komór/ czasem wyściełają cały spongocyt
POROCYTY- podłużne kom. z wewnętrznym kanałem
- ustawione poprzecznie do długiej osi ciała
- dostarczają wodę do spongocelu( u ascon)
AMEBOCYTY- wraz z elementami szkieletowymi tworzą MEZENCHYMĘ. Spełniają różne funkcje w zależności od rodzaju kom.:
KOLENOCYTY- kom. produkujące mezogleę
LOFOCYTY- duże kom. produkujące włókna kolagenowe
- występują w formie rozproszonej u wszystkich gąbek
SPONGOCYTY- produkują włókna kolagenowe zorganizowane w postaci szkieletu wewnętrznego zwanego SKIELETEM SPONGINOWYM
ARCHEOCYTY- wygląd amebowaty
- mają charakter embrionalny- mogą spełniać różne funkcje
- mogą się różnicować w każdą inną kategorię kom.
MIOBLASTY- kom. kurczliwe
- charakteryzują się dużą liczbą mikrotubul i mikrofilamentów
- są w okolicach osculum i otworów doprowadzających wodę do spongocelu
- umożliwiają zamykanie się otworów
TOKOCYTY- z nich powstają żeńskie kom. rozrodcze
CHROMOCYTY- zawierają kom. barwnikowe
MIKROSKLERYTY- elementy podpierające igły duże. Mają różne kształty
MEGASKLERYTY- duże, tworzą główną konstrukcję szkieletu.
- mogą być 1., 3., 4., lub 6.-osiowe
- różnie zabarwione
- igła 1.-osiowa produkowana jest przez 2 skleroblasty, 3.- osiowa przez 6 itd..
SKLEROBLASTY- produkują szkielet nieorganiczny, w postaci igieł- SPIKUL lub SKLERYTÓW
KOM. RABDONOSNE- mają w cytoplazmie pręcikowate struktury( z mukopolisacharydów), ułożone zgodnie z długą osią komórki.
CHOANODERMA- złożona z CHOANOCYTÓW
CHOANOCYT- kom. kołnierzykowata
ma 2 bieguny
biegun wolny(z konierzykiem) skierowany do spongocelu lub do wnętrza komór choanocytarnych
zaopatrzone w kołnierze zbudowane z mikrokosmków
pośrodku kołnierzyka jest BICZYK(zbudowany jak wić i rzęski)
drugi koniec kom. jest lekko rozgałęziony
dzięki wypustkom cytoplazmatycznym, zakotwicza się miedzy sąsiednimi komórkami
powodują przepływ wody przez ciało gąby i wychwytują pokarm(wciągany do kołnierzyka i fagocytowany)
ASCON- rzadko; b. Prymitywna postać
- u gąbek wapiennych
- workowaty kształt
- woda wpływa do dużej jamy paragastralnej( wysłanej choanocytami, wychwytującymi pokarm) przez pory
- pory utworzone przez porosyty(kom. z kanałem, przez który woda wpływa)
- wnętrze wora tworzy spongocel
SYCON- grubsza ściana niż u ascon
- choanocyty w koszyczkach
- kanałami woda wpływa do wewnątrz
- funkcje porów spełniają ostia
LEUCON- zwiększona powierzchnia chłonna, poprzez wytworzenie komór paragastralnych
- całkowite zmniejszenie spongocelu, pprzez wytworzenie jamy paragastralnej
- więcej koszyczków= zwiększa się powierzchnia pokryta choanocytami= masa pokarmu może być większa
- z endo i ektopinakocytów
- gąby te są dość duże
CELOBLASTULA- u wszystkich gąb wapiennych
postać pęcherzyka, którego ściana jest z kom. wiciowych
u niektórych celoblastula opuszcza gąbkę macierzystą; cześć kom. przemieszcza się do spongocelu i przekształca w choanocyty, reszta traci rzęski i przekształca się w pinakocyty, po czym larwa osadza się na podłożu i przekształca w osobnika młodocianego- OLYNTUS
u większości gąb powstaje ona we wnętrzu mezenchymy(odpowiada więc zarodkowi)
ma 2 bieguny: na jednym są komórki większe, na drugim mniejsze z wicią, skierowane do blastocelu;
W trakcie rozwoju między większymi kom. powstaje otwór, przez który larwa się odżywia- STOMOBLASTULA
GEMMULE- ulega dalszym przekształceniom
- zachodzi INWERSJA(odwrócenie warstw) witki skierowane na zewnątrz, a otwór larwy skierowany do warstwy zewnętrznej komórki macierzystej
- otwór po pewnym czasie zarasta, larwa opuszcza gąbe macierzystą przez osculum i nosi nazwę AMFIBLASTULI
OLYNTUS- osobnik młodociany
STOMOBLASTULA- otwór, przez który larwa się odżywia
PARENCHYMULA- lita larwa bez jamy ciała i komórek
- kom. warstwy zewnętrznej są większe i orzęsione, a wewnętrzne b. Nieregularne
- larwa opuszcza gabę macierzystą i po życiu planktonowym przyczepia się do podłoża i przekształca w gąbkę dojrzałą.
KNIDY- komórki parzydełkowe; rodzaj komórek występujących w ektodermie parzydełkowców( najliczniej na ramionach i w okolicy otworu gębowego), służą do zdobywania pokarmu i obrony.
HYDROPOLIP- otwór gebowy odpowiadający pragębie i jama chłonąco- trawiąca jednolita
SCYFOPOLIP( krażkopławowy)- j.w. i jama chłonąco- trawiąca z 4. przegrodami endodrmalnymi
ANTHOZOPOLIP( koralowcowy)- otwór gębowy odpowiadający pragebie przesunięty na dno ektodermalnego wpuklenia; jama chłonąco- trawiąca z więcej niż 4. przegrodami
HYDROMEDUZA- ma fałd okrężny( żagielek=vellum), gonady odpowiadają za kom. rozrodcze powstałe poniżej kanału układu chonąco- trawiącego pod ektodermą.
SCYFOMEDUZA- bez żagielka; z powcinanym brzegiem tarczy i z gonadami powstałymi na kanałach ukł. chłonąco- trawiącego, pod ektodermą.
CRASPEDON- żagielek; fałd entodermalny, okrężny, biegnący od brzegu parasola( dzwonu) hydromeduzy; zawiera mięśnie okrężne oraz 2 pierścienie nerwowe( okrężne), położone u jego podstawy.
PENETRANTY- mają płyn paraliżujący lub trujący
mają nic z kanałem i zadziorami podstawy
mogą przebiś pancerz, skorupkę, skórę kręgowców
funkcja: obrona i zdobywanie pokarmu
WOLWENTY- małe, kuliste
- mają b. długą wić, którą owijają ofiarę
GLUTYNANTY- mają wić pokrytą lepką wydzieliną, za pomocą której zdobywają pokarm lub przyczepiają się do przedmiotów
HYPOSTOM- stożek gębowy;u parzydełkowców (stułbiopławów i krążkopławów) oraz żebropławów: stożkowata wyniosłość w górnej części ciała , w której znajduje się otwór gębowy.
PERYSARK- część martwa koloni Obelia dichotoma
3 typy polipów
HYDRANTY- polipy wegetatywne
- odżywcze, otoczone PERISARKIEM w kształcie kielicha HYDROTEKA
GONOZOIDY- polipy rozrodcze
większe niż hydranty
brak ramion i otworu gębowego
otoczone GONOTEKĄ, wewnątrz której znajduje się ciało polipa- BLASTOCYL( od niego odpączkowują meduzy)
pączek aplikalny tworzy wiązkę, która zamyka gonadium
MACHOZOIDY- polipy obronne
u wyżej zorganizowanych
- kolonie zaopatrzone w bardzo liczne parzydełka czesto nie posiadają otworu gębowego
CENOSARK- część żywa koloni Obelia dichotoma; warstwy endo, kto i mezoglei i kanał jamy chłonąco- trawiącej
OCELLE- plamki wzrokowe u meduz
STATOLIT- DOŁKI LUB PECHERZYKI WYSŁANE KOMÓRKAMI ZMYSŁOWYMI, ORAZ ZIARENKAMI WĘGLANU CaCo3 ; czułe na zmiany położenia
STATOCYSTA- - narząd równowagi położony na brzegu tarczy meduzy
Autozoid- typowo zbudowana( jedna z dwu) postać polipów kolonijnych korali ośmiopromiennych.
Cenenchyma- masa mezenchymy (mezoglei) zawierająca elementy szkieletu i solenia, w której zanurzone są i z której wyrastają osobniki kolonijnych parzydełkowców( polipy koralowców); Cenenchyma pokryta jest warstwą epidermy.
Efyra- efira- młodociane stadium rozwojowe scyfomeduz, mające postać talerzyka. Efora powstaje w wyniku rozmnażania wegetatywnego polipów krążkopławów, polegającego na poprzecznym podziale polipów, zwanym Strobilizacją.
Filament gastralny- nić gastralna- nić sródjelitowa wyrostek endodermalny sterczący do światła, tzw. Żołądka scyfomeduzy.
Filament septalny- nić sródjelitowa- 1. u krążkopławów nic gastralna; 2. u koralowców, wolny brzeg przegrody w ciele polipa, pokryty nabłonkiem gruczołowym.
Gonandium- cześć kolonii stułbiopławów, składająca się z żywej tkanki.
Hydrohiza- zespół stolonów kolonii stułbiopławów objętych perydermą, płożących się po podłożu, od których do góry wyrastają polipy.
Manubrium- częśc ciała meduzy w formie rurki łączącej otwór gębowy z tzw. Żołądkiem, odpowiadająca stożkowy gebowemu polipa .
Ostia- układ krwionośny bezkręgowców.
Planula- larwa gąbek i niektórych parzydełkowców( powszechnie występująca u stułbiopławów); planktonowata, orzęsiona, wolno pływająca. Kształt jajowaty lub wydłużony, symetria promienista. Budową odpowiada gastruli.
Porocyt- zmodyfikowany pinakocyt gąbek typu akson; ma kształt długiej rury przebiegającej wszystkie warstwy ściany ciała.
Ropalium- ciałko brzeżne; zmodyfikowany czułek meduzy krążkopławów, zawierający zespół narządów zmysłowych: równowagi, węchu i wzroku..
Solenia- uchyłki jamy chłonnąco-trawiącej polipów niektórych koralowców, mające postaci endodermalnych rurek wrastających do mezoglei.
Statolit- kryształki węglanu wapnia, ziarna piasku zawieszone w płynie wypełniającym statocystę u licznych bezkręgowców.
Strobila- osobnik pokolenia wegetatywnego krążkopławów, który podczas rozmnażania wegetatywnego przez wielokrotne podziały poprzeczne wytwarza kolonię czasową osobników pokolenia płciowego, w postaci ułożonych w stos krążków, które stopniowo odrywają się stając się larwami meduz.
Syfonoglif- orzęsiony rowek znajdujący się na wewnętrznej powierzchni przełyku polipa koralowcowego, doprowadzający wodę do jamy chłonnąco-trawiącej