BIEGUNKI ZAKAŹNE
W zależności od ilości i rodzaju spożytego pokarmu ilość wydalanego stolca przeciętnie 200 g/dobę w tym około 60 - 80% wody.
Biegunka - oddawanie luźnego lub wodnistego stolca częściej i zwykle o większej masie w ciągu doby.
Biegunka ostra - do 7 - 14 dni
Biegunka przewlekła > 14 dni
Etiologia - bakterie lub toksyny bakteryjne.
Pałeczki z grupy Salmonella, enterotoksyczne szczepy Escherichia coli, Campylobakter ieiuni, Yersina enterocolica, wyjątkowo grupa Vibronaceae - Vibrio cholerae.
U dzieci przyczyną biegunki zakaźnej mogą być wirusy np.: rotawirusy lub wirusy Norwalk.
Pasożyty - Entamoeba histolytica wywołuje czerwonkę pełzakową, Giardia intestinalis.
Epidemiologia - zakażenia na drodze feralno - oralnej zakażoną wodą lub pokarmem.
Sezonowość występowania
Rezerwuar zakażenia - chorzy, ozdrowieńcy, przejściowi lub stali nosiciele.
Nosiciele - głównie muchy i inne owady przenoszące drobnoustroje z kału na produkty spożywcze
Patogeneza - występowanie uwarunkowane wieloma czynnikami zarówno ze strony drobnoustrojów jak właściwości obronnych gospodarza.
Ilość bakterii np. Salmonella lub przecinkowiec cholery biegunkę wywołuje 105 - 108 bakterii, w szigelozie lub lambliozie wystarczy zakażenie 10 - 100 bakteriami lub cystami.
Po dostaniu się do organizmu muszą się namnożyć i wykazać zdolnością do przetrwania wśród normalnej flory bakteryjnej, zdolnością do adherencji do komórek błony śluzowej jelita, a następnie do ich kolonizacji. Patogenne drobnoustroje jelitowe wytwarzają jedną lub kilka toksyn. Enterotoksyny przez wpływ na mechanizmy wydzielnicze błony śluzowej jelit powodują biegunki wodniste.
Cytotoksyny bakteryjne - wywołują zespół czerwonkowy.
Reakcje obronne gospodarza - pH żołądka, ruchy perystaltyczne żołądka i jelit, odporność humoralna ( wytwarzanie przeciwciał) oraz komórkowa. Ważna rola obronna immunoglobuliny IgG, IgM, a zwłaszcza IgA wytwarzane przez układ immunologiczny błony śluzowej jelit.
Obraz kliniczny:
Zależy odczynnika etiologicznego
Wspólne cechy: utrata wody i zaburzenia gospodarki wodno - elektrolitowej.
Rozpoznanie:
Wywiad - należy ustalić:
Stan chorego przed wystąpieniem biegunki np. przyjmowanie leków cytostatycznych, inne choroby przewodu pokarmowego,
Rodzaj spożytego pokarmu,
Pobyt w strefie gorącego klimatu - rozważyć możliwość tzw. Biegunki podróżnych,
Prawdopodobny okres wylęgania - od spożycia podejrzanego pokarmu do wystąpienia choroby,
Wygląd oddawanego stolca - wodniste w biegunkach niezapalnych (enterotoksyny) z górnego odcinka jelita cienkiego.
Przyczyna - przecinkowiec cholery, enterotoksyczny szczep E. coli, S. Aureus, rotawirusy, wirusy Norwalk.
Krew w stolcu dowodzi etiologii zapalnej np. pałeczka Shigella, S. enteritidis, Campylobacter ieiuni, enterokrwotoczna lub enteroinwazyjna E. Coli.
Zawsze w przypadku podejrzenia zakaźnego tła należy wykonać posiew stolca przed wdrożeniem terapii.
Leczenie:
Wyrównanie strat wodno - elektrolitowych - szczególnie ważne u dzieci i u osób starych. Nawodnienie parenteralne. Doustne nawodnienie np. Gastrolit,
Dieta półpłynna - kleiki z kaszy, ryżu, ziemniaki piure z dodatkiem soli kuchennej,
Leczenie objawowe - leki zwalniające perystaltykę jelit np. loperamid. Leczenie przyczynowe,
Zakaźne zatrucia pokarmowe:
Zakaźne zatrucia pokarmowe to najczęściej nagłe stany chorobowe, wywołane spożyciem pokarmu zawierającego drobnoustroje lub toksyny bakteryjne. WHO zaleca obecnie nazwę - choroby szerzące się przez żywność i wodę - foodborne and waterborne dissease.
Etiologia:
Pałeczki Sallmonella ( ponad 90% wszystkich zatruć) - wśród nich najczęściej S. enteritidis, rzadziej S. typhimurium, S. agona i inne. Patogenne szczepy Escherichia coli i niektóre gatunki Campylobacter i Yiersinia. Zatrucie entorotoksyną gronkowcową, wytworzoną wcześniej w pokarmie przez gronkowca złocistego. Na szerzenie się zatruć pokarmowych duży wpływ ma sposób przygotowania potraw, ich transport i przechowywanie.
Szczególnie niebezpieczne są epidemie zatruć pokarmowych, których przyczyną jest skażona woda i mleko - gdy do źródeł zaopatrzenia w wodę ( studnie, wodociągi) lub mleko
( rozlewnie mleka, mleczarnie) dostaną się patogenne drobnoustroje np. niektóre szczepy E.coli lub Salmonella.
Patogeneza - dość zróżnicowana, zależna od rodzaju drobnoustroju, jego zdolności inwazyjnych i zdolności obronnych gospodarza.
Obraz kliniczny:
Najczęstsza postać - ostry nieżyt żołądkowo - jelitowy
Postać czerwonkowa
Postać durowa
W zatruciach pokarmowych gronkowcowych początek jest bardzo ostry, wymioty utrzymują się aż do wydalenia z żołądka enterotoksyny, choroba trwa zwykle kilkanaście godzin i jeżeli nie doszło do znacznych zaburzeń w gospodarce wodno - elektrolitowej, chory szybko wraca do zdrowia.
Rozpoznanie nie jest trudne - chory często sam potrafi określić potrawę, która spowodowała zatrucie. O rozpoznaniu ostatecznym decyduje wynik badania bakteriologicznego.
Leczenie - najczęściej objawowe - uzupełnienie strat wodno -elektrolitowych. W zatruciach enterotoksyną nie należy powstrzymywać wymiotów. W zatruciach pałeczkami Salmonella dodatkowo korzystnie działa nifuroksazyd 4 x 1 tabl, oraz loperamid dla zahamowania biegunki.Uwaga na nosicielstwo.
Salmonellozy:
Dur brzuszny - typhus abdominalis
Chorobę wywołuje Gram ujemna pałeczka duru brzusznego Salmonella typhi, rezerwuarem i źródłem zakażenia jest człowiek lub chory nosiciel.
Materiał zakaźny stanowi kał rzadziej mocz.
Główna rola w szerzeniu się duru odgrywa:
Woda
Żywność i mleko
Owady - muchy
Kontakt bezpośredni z chorym lub nosicielem
Patogeneza - pałeczki duru brzusznego po dostaniu się do przewodu pokarmowego w dolnym odcinku jelita cienkiego wnikają do układu chłonnego i z prądem limfy do węzłów chłonnych i do krwi - dochodzi do bakteriemii i zaczynają się objawy chorobowe - odczyn z układu siateczkowo - śróbłonkowego - powiększenie wątroby i śledziony, namnażanie w wątrobie i drogach źółciowych . Krążąca we krwi endotoksyna uszkadza narządy miąższowe, mięsień sercowy, OUN, szpik, układ autonomiczny.
Obraz kliniczny:
Okres wylęgania 10 - 14 dni podstępne, objawy pseudogrypowe,
Okres narastania objawów,
Okres pełnego rozwoju choroby - tu często luźne stolce,
Okres zdrowienia,
Rozpoznanie - wywiad epidemiologiczny:
Posiew krwi i kału
Odczyn Widala aglutynacyjny dla antygenu rzęskowego H i somatycznego O
Leczenie z wyboru chloramphenicol, rzadziej amoksycylina, ciprobay, biseptol
Zapobieganie - przestrzeganie higieny, szczepienia tylko w razie zagrożenia epidemią. Leczenie nosicielstwa trudne.
Dury rzekome paratyphi:
Etiologia - pałeczki Salmonella paratyphi A, Salmonella paratyphi B, Salmonnella paratyphi C. W Polsce prawie wyłączne dur rzekomy B, kilka przypadków rocznie.
Zakażenia drogą pokarmową - częściej zdarzają się masowe epidemie na sposób podobny do zatruć pokarmowych. Przebieg choroby lżejszy. Rozpoznanie i leczenie jak duru brzusznego
Inne salmonellozy:
Etiologia - w Polsce najczęściej Salmonella enterica, Salmonella enteritidis, Salmonella typhimurium. W związku z importem żywności pojawiają się i inne szczepy.
Obraz kliniczny wieloobrazowy:
Postać żołądkowo - jelitowa najczęstsza,
Postać septyczna i durowa,
Postać ogniskowa lub narządowa,
Rozpoznanie izolacja bakterii z krwi, stolca,
Leczenie antybiotyki, uzupełnianie niedoborów,
Czerwonka bakteryjna:
Choroba zakaźna i zaraźliwa wywołana przez różne grupy pałeczek Shigella. Podobne objawy mogą wywołać i inne drobnoustroje: Proteus vulgaris, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, niektóre Salmonella, - dlatego tę jednostkę chorobowa często określa się mianem zespołu czerwonkowego. Objawy tego zespołu to kurczowe bóle brzucha, częste wypróżnienia z domieszką śluzu, krwi i ropy, parciem na stolec, gorączką oraz objawami zatrucia i odwodnienia organizmu.
Objawy kliniczne w czerwonce bakteryjnej są spowodowane działaniem endotoksyny.
Rozpoznanie - obraz kliniczny, rektoskopia, posiewy kału.
Leczenie - uzupełnienie strat wodno - elektrolitowych, loperamid, biseptol, ciprobay, nifuroksazyd,
Jersiniozy - Yersinia species infectiones
Wywołane przez pałeczki Yersinia enterocolica i Yersinia pseudotuberculosis. Obie wytwarzają endotoksynę, a Yersinia enterocolica enterotoksynę powodującą zatrucia pokarmowe. Rezerwuarem pałeczek są zwierzęta. Człowiek zakaża się spożywając zakażone produkty pochodzenia zwierzęcego - mleko, mięso a także przez zanieczyszczoną wodę.
Objawy enteritis lub enterocolitis z domieszką krwi w stolcu, obecne częste bóle brzucha, czasami może się wykształcić obraz ciężkiej posocznicy.
Rozpoznanie - na podstawie badania bakteriologicznego.
Leczenie - uzupełnianie płynów i elektrolitów, czasami ampicillinę
Zapobieganie - przestrzeganie zasad higieny.
4