BIOETYKA
Bioetyka - obejmuje zakres zagadnień związanych z problematyką etyczną, powstającą w wyniku postępu biomedycyny
Bioetyka zajmuje się m.in. takimi zagadnieniami jak:
donacja spermy / komórek jajowych
obrót tkankami i organami do transplantacji
wiwisekcja (badania na żywych zwierzętach)
Etyka gr. Ethos - zwyczaj, obyczaj, miejsce zamieszkania (obyczajowość)
Etyka - nauka o tym jak odróżniać dobro od zła, nauka o moralności, argumenty związane z prawdami przyrodzonymi, pokrewna etyce jest psychologia i estetyka (odróżnianie tego co piękne od tego co brzydkie)
Moralność - mówi o tym, co powinniśmy zrobić a czego nie możemy zrobić
Różnice kulturowe, religijne - możemy się nie zgadzać, ale należy o tym pamiętać
Teologia moralna - pokrewna etyce, (np. kazanie w kościele), mówi jak odróżniać dobro od zła, posługuje się również prawdami objawionymi (nadprzyrodzonymi np. Pismo Św.)
Bioetyka - dyscyplina praktyczna dla fizjoterapeutów w zetknięciu z pacjentami
Dużą część decyzji podejmujemy na podstawie całości obrazu - nieracjonalnie, ale decyzja racjonalna (odwołanie do umysłu) nie zawsze jest lepsza
Prawo a etyka pozostają zgodne - to co jest zgodne z etyką powinno być zgodne z prawem (prawo nie zawsze jest doskonałe), etyka musi wyznaczać kierunek w jakim ma pójść prawo
(etyka - nie kradnij, prawo - dwa lata za kradzież)
Uszczegółowienie prawa - luki w prawie, czegoś prawo nie zabrania ale etyka i sumienie nie pozwala nam tego zrobić (czyn niegodziwy ale dozwolony przez prawo). Są czasami sytuacje kiedy trzeba postępować wbrew prawu, gdy to prawo nie jest moralne.
Rodzaje etyki:
ogólna - ustalanie wartości i ich hierarchii; ogólne zasady (np. zasada poszanowania godności ludzkiej (human dignity), zasada sprawiedliwości, wolności, solidarności), zajmuje się hierarchiwizacją tych zasad - np. ważniejsza jest wolność czy solidarność?
szczegółowa (medyczna) - czy mamy prawo leczyć pacjenta, gdy on się na leczenie nie zgadza?, konieczność podjęcia decyzji pod presją czasu np. decyzja o reanimacji
normatywna - „dobro jednostki jest ważniejsze od dobra ogółu” ale rzeczywistość jest inna
opisowa - opisuje kodeks zachowań w danym środowisku
W 1959 r opisano zjawisko Coma de Passe ?- śmierci mózgowej
W 1963 r pierwsze pobranie narządów przy bijącym sercu
W 1968 r pierwszy przeszczep serca
Lata 60-te skuteczność reanimacji - nieżyjącego człowieka można przywrócić do życia
Lata 70-te pierwszy raz użyto słowa bioetyka
EUTANAZJA
Eutanazja - z gr. „dobra śmierć”, problem końca życia człowieka, czy człowiek chce by jego życie było podtrzymywane (end of life decidion), problem zaawansowanych dyrektyw (decyzji)
w średniowieczu dobijanie rannych było gestem miłosierdzia
masowo uśmiercano osoby chore i psychicznie chore w obozach koncentracyjnych
uśmiercanie dzieci po urodzeniu aby oszczędzić im cierpienia np. w getcie warszawskim podczas II Wojny Światowej (eutanazja mimowolna)
w latach 70-80tych powróciła eutanazja, odbyło się kilka głośnych procesów pokazowych
wyrok w zawieszeniu w Holandii dla kobiety, która zabiła swoją chorą matkę na jej życzenie
coraz więcej osób zgłaszało, że chcą być uśmiercone
eutanazja była karalna, ale kara nie była wykonywana, sąd odstępował od wymierzenia kary
pod koniec lat 90tych zalegalizowano eutanazję w Holandii, Belgii, niektórych stanach USA
amerykański patolog skazany za uśmiercanie (np. samotnych kobiet), podawał im zastrzyk - z eutanazją wiąże się ryzyko nadużyć
kryptanazja, eutanazja mimowolna - gwarancja sądu najwyższego, że osoby które przyznają się do eutanazji nie będą za to odpowiadać
niektórzy „wpadają” przez analizę statystyczną (np. pielęgniarka z Łodzi, lekarz z Londynu)
Problem początku i końca życia ludzkiego:
kiedy zaczyna się człowiek?
problem sprzedawania kom. jajowych i plemników
problem donoszenia ciąży, „wynajmowania macicy”
Decyzja o końcu życia obejmuje eutanazję czynną i bierną, pomoc w samobójstwie, ryzykowne dawkowanie leków
Pojawia się problem cierpienia, wolnej woli oraz pytanie czy chęć ulżenia cierpieniu ludzkiemu upoważnia nas do zabicia człowieka i pogodzenia się z jego śmiercią.
Rodzina nie może patrzeć na cierpienie bliskiej osoby, działa na rzecz jego dobra i dobra własnego (działanie nie do końca racjonalne).
Osoba z nowotworem myśli o samobójstwie w momencie dowiedzenia się o chorobie a nie w jej okresie terminalnym.
Z postępem techniki (respiratory, chemioterapia) możemy leczyć ludzi ale nie możemy ich wyleczyć.
Prawo do eutanazji ma wielu zwolenników, którzy uważają, że nie ma argumentów etycznych w imię których mają cierpieć, a których nie uznają
Przeciwnicy eutanazji (argumenty przeciwko):
człowiek nie ma prawa zabić drugiego człowieka, ponieważ człowiek jest istota boską (argument teologiczny)
presja zabicia jest większa niż korzyści (eutanazja nie jest potrzebna)
zahamowanie postępu medycyny
W krajach gdzie eutanazja jest legalna pacjent dwa razy musi wyrazić chęć do eutanazji, musi być zbadany przez psychiatrę, musi zebrać się komisja, ktoś musi podać pacjentowi truciznę. 1/3 osób podczas eutanazji cierpi.
Rezygnacja z uporczywej terapii
chory nie może zbyt pochopnie rezygnować z leczenia (szczególnie osoby starsze)
Jan Paweł II zrezygnował z terapii
decyzja lekarza o zaniechaniu terapii (pacjent pod respiratorem ale już nie dializowany)
decyzja o zaniechaniu terapii, bo pacjent i tak umrze ale trzeba mu o tym powiedzieć prosto w oczy
rezygnacja z resuscytacji - reanimacja człowieka bez względu na jego wiek
Problem omylności lekarzy:
z grupy 1200 pacjentów wskazano 27 osób, które na pewno umrą i odłączono im respiratory, jedna osoba przeżyła i wyszła ze szpitala. Co by było gdyby dalej leczono pozostałe 26 osób?
nie ma nieomylnych lekarzy
Samobójstwo w asyście
człowiek może nie mieć siły, żeby wziąć tabletkę, ale jest świadomy (np. sparaliżowany)
śmierć z odwodnienia po ok. 14 dniach - przestanie jedzenia i picia, zwłaszcza osoby starsze nie odczuwają potrzeby picia, przez 3 ostatnie dni człowiek traci przytomność
czy lekarz/pielęgniarka może na to pozwolić (powolne samobójstwo), czy może podłączyć płyny? (zasada: „W razie wątpliwości w stronę życia” (In dubio pro vita))
decyzja o podaniu dawki leku p/bólowego w dawce niebezpiecznej dla życia
Etyka zawodowa - mówi co wolno nam w relacjach z pacjentem a czego nie wolno
problem relacji z przemysłem medycznym
problem biobanków i rejestracji danych o materiałach genetycznych
Kim jest człowiek?
przysługuje nam godność osoby ludzkiej
człowiek to istota żywa, posiadająca duszę, ludzki materiał genetyczny, potencjalne możliwości rozwoju lub była rozwiniętą jednostką ludzką
człowiek ma swój początek w momencie pojawienia się pierwszej kom. embrionalnej, od poczęcia a „kończy” się wraz ze śmiercią mózgu
człowiek jest człowiekiem najdalej w momencie urodzenia, albo w momencie organogenezy, albo w drugim tyg. życia
zwłoki nie są człowiekiem
Zasada ważna w etyce: „W razie wątpliwości w stronę życia” (In dubio pro vita)
Przegląd podstawowych konsekwencji jakie wynikają z przyjęcia def. człowieczeństwa i zajęcia stanowiska w sporze między antropocentryzmem i biologizmem
Antropocentryzm - człowiek znajduje się w centrum wszechświata, człowiek jako istota o szczególnym znaczeniu
Metoda biologiczna - człowiek jest istotą żywą, która posiada ludzki materiał genetyczny, jest potencjalnie zdolna do rozwoju w dorosłego osobnika lub tez przejawiająca wyższe czynności nerwowe (wadą jest dusza)
Regulacja poczęć
Antykoncepcja - sposób postępowania zapobiegający zagnieżdżeniu się zarodka i ciąży
Podział etyczny:
abstynencja
stosunek przerywany
naturalne metody zapobiegania ciąży (wykorzystywanie naturalnych okresów bezpłodności)
prezerwatywa
kapturki
tabletki antykoncepcyjne (oszukują przysadkę mózgową, że kobieta jest w ciąży)
tabletki po współżyciu uniemożliwiające zapłodnienie
spirale antykoncepcyjne miedziane i progesteronowe
Co jest złe w antykoncepcji? - przedmiotowe traktowanie człowieka
Immanuel Kant:
Postępuj zawsze tak, jakbyś chciał żeby sposób twojego postępowania stał się obowiązującym prawem
Pamiętaj abyś nigdy człowieka nie traktował jako środka w dążeniu do celu
Aborcja:
względy społeczne (dziecko będzie przeszkadzało)
ciąża stanowi zagrożenie dla życia matki
gdy ciąża będzie prowadziła do pogorszenia stanu zdrowia kobiety
ciąża wynikiem przestępstwa (gwałt, kazirodztwo)
Argumenty przeciw aborcji:
zabicie człowieka
powikłania medyczne
zespół pooperacyjny
Prawo a etyka
Relacje między prawem a etyką:
niebezpieczny proces zastąpienia etyki prawem
wzajemne relacje powinny wyglądać inaczej, to etyka powinna dokonywać zasadniczych rozstrzygnięć co jest dobre a co złe, a prawo tylko dawać przepisy
etyka mówi co robić w sytuacji , gdy prawo tego nie opisuje
prawo tylko zdąża do sprawiedliwości, jest niedoskonałe i niesprawiedliwe
mamy czyny dozwolone przez prawo ale głęboko nieetyczne, więc postępowanie zgodnie z prawem może być nieetyczne (np. obowiązek wydawania Żydów podczas II WŚ, dzisiaj daje się medale osobom, które wtedy im pomagały, czyli postępowały wbrew prawu, łamały prawo
prawo jest bardziej złożone
Świadoma zgoda pacjenta:
w XIX w. wykroczeniem było powiedzenie pacjentowi, że jest ciężko chory
w latach 80tych pacjent miał dwie karty, jedną po łacinie ukrywającą rozpoznanie
czasami pacjent nie chce znać rozpoznania
potrzeba zgody pacjenta np. na operacje
w 1957 r USA - proces, w którym padło stwierdzenie „świadomej zgody”
człowiek ma prawo wiedzieć ile będzie żył
problem jak się z pacjentem dogadać, w USA wymyślono kwestionariusze, które wypełniali pacjenci
emocjonalne problemy z podjęciem decyzji
wymogi prawne wymagające od pacjenta podpisywania dokumentów, uchylenie - pacjent może wyznaczyć osobę, która będzie za niego decydowała
niektórzy pacjenci nie chcą ubezwłasnowolnienia ale sami tez nie podejmują decyzji
pacjent, który przychodzi do nas na jakiś zabieg musi być przez nas poinformowany o ewentualnych powikłaniach, skutkach ubocznych itp.
pacjent ma prawo wyboru fizjoterapeuty, który będzie wykonywała zabieg
wg Europejskiej Karty Praw Człowieka pacjent ma też prawo do niewiedzy (zwłaszcza informacje związane z wyborem leczenia)
w Polsce jest tradycja niepodawania złych wiadomości
Uczciwe relacje w stosunku do fizjoterapeutów i pacjentów
Nasza podstawowa lojalność jest lojalnością do pacjenta. W jak najbardziej uczciwy sposób świadczymy mu usługę, ale tez nie mówimy mu wszystkiego. Obowiązuje nas również solidarność w stosunku do innych pracowników (ostrożność komentarza, rozmowa z zainteresowanym (z zespołem), rozmowa z szefem).
W jaki sposób możemy uczciwie pozyskać pacjentów:
jakość naszych usług
jak pacjent nie przyprowadzi 3 pacjentów to znaczy, że został źle „załatwiony”
wystrój wnętrza, nasz strój
Czego robić nie wolno - leczyć na stałe poniżej rzeczywistych kosztów - jest to postępowanie nieetyczne, w ten sposób niszczymy konkurencję, która nie ma z czego dopłacać
Prawo jest niesprawiedliwe - tylko dąży do sprawiedliwości
Kodeksy etyki mówią co można, a czego nie:
kogo można przyjmować za darmo, a kogo nie
kto ma zniżki
Reklama
Czy można umieścić jakąś reklamę w gabinecie?
te reklamy co wprowadzają w błąd - nie wolno (informacje nieprawidłowe)
nie można wprowadzać pacjenta w błąd
nie można przyjmować transakcji związanej z jakimś nieuczciwym produktem
nie wolno zwiększać zabiegi, które są niepotrzebne
nie wolno stosować nowych niesprawdzonych metod lub przyrządów
efekt placebo w fizjoterapii - jest to efekt psychoterapii, jak pacjent wierzy to mu tej wiary nie zabieramy
Relacje w pracy kierują się tymi samymi prawami jak w rodzinie:
podstawą jest uczciwość
nie wolno zawiązywać transakcji wiążącej
jakość materiałów naukowych - przekazywanie prawdy (materiały wiarygodne naukowo i niewiarygodne naukowo)
Relacje koleżeńskie:
swojej pozycji zawodowej nie można wykorzystywać do związków emocjonalnych
zasady ostrożności w związkach emocjonalnych w pracy
5