1. Cechy i funkcje gosp. domowego.

Gospodarstwo domowe jest jedno- lub wieloosobowym podmiotem gospodarczym, działającym w sferze konsumpcji, opartym najczęściej na więzach rodzinnych, którego celem jest wszechstronne zaspokajanie potrzeb wszystkich jego członków, dzięki uzyskiwanym również przez wszystkich lub niektórych tylko członków dochodom.

Cechy gosp. domowego:

1. zdolność do podejmowania określonych decyzji, w tym przede wszystkim ekonomicznych

2. dążenie do uzyskania maksymalnej satysfakcji lub najwyższej użyteczności w ramach pozostających do jego dyspozycji ograniczonych środków. Dążenie to nazywa się racjonalnością postępowania. Opiera się ono na trzech założeniach:

• gosp. domowe ma pewne preferencje i potrafi w pewnych granicach określić swoje dążenia

• gosp. domowe jest zdolne uporządkować te dążenia w sposób wewnętrznie spójny, tworząc pewien hierarchiczny układ dążeń

• gosp. domowe dokonuje koniecznych wyborów kierując się kryterium maksymalizacji zadowolenia.

Funkcje gosp. domowego:

1. Funkcje ekonomiczne wynikają z faktu ich powiązania z całością procesów gosp., w których współdziałają one z innymi podmiotami gosp., a więc z przedsiębiorstwami i państwem. Współuczestnictwo przejawia się w:

• gosp. domowe są odbiorcami dóbr i usług dostarczanych przez przedsięb. i instytucje

• gosp. domowe są dostarczycielami czynników wytwórczych dla tychże przedsięb. i instytucji:

• praca - płaca

• kapitał - uzyskuje zysk, procent lub dywidendę

• ziemia - uzyskuje w zamian dochód w postaci renty gruntowej

3. Funkcja społeczna jest związana z reprodukcją biologiczną i wynikającymi stąd zadaniami w zakresie wychowywania młodego pokolenia.

Konsument jest podmiotem racjonalnym, tzn. opiera podejmowanie decyzji na zasadzie optymalizacji, posiada swoje preferencje. Jest suwerennym podmiotem gosp., niezależnym, jednak suwerenność posiada pewne granice, obiektywne ograniczenia, takie jak dochód konsumenta i ceny rynkowe kupowanych dóbr. W ramach tych ograniczeń posiada całkowitą swobodę wyboru dóbr zakupywanych, dokonując ich zgodnie z własnymi preferencjami:

1. konsument dokonuje wyboru zgodnego z własnym interesem- ekonomiczna racjonalność

2. konsument dokonuje wyboru w oparciu o dostępne informacje

3. konsument może zastępować jedne dobra innymi- substytucyjność dóbr.

2. Użyteczność, istota, rodzaje, krzywa.

Użyteczność jest miarą stopnia zaspokojenia potrzeb konsumenta:

Użyteczność całkowita lub globalna jest to całkowita satysfakcja czerpana z konsumpcji danego dobra.

Użyteczność krańcowa ( marginalna) jest to dodatkowa użyteczność będąca efektem konsumpcji dodatkowej jednostki dobra. Oznacza ona zmianę w użyteczności globalnej, spowodowaną zmianą w ilości konsumowanego dobra, która jest równa 1 jednostce.

Użyteczność całkowita danego dobra rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra lub spada wraz ze spadkiem.

Użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra lub rośnie wraz ze spadkiem.

Wzrost użyteczności całkowitej jest coraz wolniejszy i po osiągnięciu pewnego punktu może nastąpić spadek użyteczności całkowitej, bo w miarę zwiększania konsumpcji użyteczność każdej dodatkowo konsumowanej jednostki dobra jest coraz mniejsza. Przyrosty zadowolenia z konsumpcji mierzone jako użyteczność marginalna zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Po przekroczeniu pewnej wielkości konsumpcji dalsze jej zwiększanie zacznie przynosić niezadowolenie.

3. Krzywe obojętności, cechy krzywych obojętności.

Podstawą wyboru konsumenta jest system preferencji.

1. Założenie kompletności preferencji.

Preferencje konsumenta są kompletne, jeśli potrafi on uporządkować wszystkie kombinacje dóbr, np. na A i B i potrafi określić, czy woli A od B, czy B od A, czy też kombinacje są mu obojętne.

2. Założenie przechodniości preferencji.

Jeśli preferuje kombinacje A od B i równocześnie woli B od C, to oznacza, że preferuje A w stosunku do C.

3. Założenie nienasyconości zadowolenia konsumenta.

Konsument zawsze woli więcej niż mniej.

Instrumentem, który umożliwia poznanie preferencji konsumenta w zakresie popytu na poszczególne dobra są krzywe obojętności. Konsument zaspokaja swoje potrzeby za pośrednictwem dwóch dóbr. Punktem wyjścia przy konstruowaniu krzywych obojętności jest założenie, że różne kombinacje owych dóbr są dla konsumenta równoważne, czyli obojętne. Różnych kombinacji dwóch dóbr przynoszących konsumentowi jednakową użyteczność globalną może być wiele. Gdy je zestawimy uzyskamy zbiór kombinacji dwu dóbr dających konsumentowi jednakową użyteczność globalną.

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne, dają takie samo zadowolenie.

Cechy krzywych:

1. mają nachylenie negatywne, wynika to z tego, że konsument przedkłada zawsze większą ilość dobra nad mniejszą. Krzywe powstają w procesie substytucji.

2. nie mogą być równoległe ani do X ani do Y, oznaczałoby to, że ubytek ilości jednego dobra z kombinacji nie pociąga za sobą równoczesnego przyrostu drugiego dobra.

3. nie mogą wznosić się od strony lewej ku prawej, oznaczałoby to, że kolejne kombinacje zawierałyby większe ilości dobra niż poprzednie, nie byłyby równoważne.

4. krzywe obojętności są wypukłe w stosunku do układu współrzędnych, w wyniku funkcjonowania malejącej użyteczności krańcowej.

5. krzywe obojętności nie mogą się przecinać, wynika to z tego, że preferencje konsumenta są przechodnie.

6. może być ich nieskończenie wiele.

7. im dalej leżą od początku układu współrzędnych w stosunku do pozostałych, mają wyższą użyteczność globalną

4. Krańcowa stopa substytucji.

Miernikiem substytucyjności dobra X i Y jest krańcowa stopa substytucji. Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji oznacza, jaką ilość dobra konsument skłonny jest oddać, aby otrzymać dodatkową ilość drugiego dobra, zachowując przy tym tę samą użyteczność globalną.

Można ją wyrazić wzorem Kss = Ukx/Uky

W każdym punkcie krzywej obojętności możemy wyznaczyć krańcową stopę substytucji.

Nachylenie krzywej obojętności to zmiana Y w stosunku do X. Kształt krzywej oznacza, że jej nachylenie jest równe . Nachylenie zmniejsza się w miarę przesuwania się w dół i rośnie w miarę przesuwania się w górę.

Cechą charakterystyczną każdej krzywej obojętności jest malejąca krańcowa stopa substytucji.

5. Linia budżetu.

Pokazuje kombinacje dóbr, które mogą być zrealizowane przez gosp. domowe przy danym dochodzie pieniężnym i danych cenach. Każdy punkt na linii budżetu wyczerpuje cały dochód gosp. domowego. Kombinacje ilościowe dóbr, które znajdują się pod linią budżetu, są także dostępne temu gosp., ale nie wyczerpują całego dochodu. Kombinacji leżących nad linią budżetu gosp. zrealizować nie może ze względu na zbyt niski poziom dochodów.

Optimum konsumenta jest to punkt, w którym konsument optymalizuje swoje zadowolenie w konsumpcji. Znajduje się na najwyższej krzywej. Styczna z krzywą obojętności. Punkt optimum charakteryzuje się tym, że marginalna stopa substytucji równa się stosunkowi cen dobra X do Y.

6. Krzywa i prawo Engla.

Prawo Engla opisuje zależność miedzy rozmiarami dochodów a popytem na żywność. Zgodnie z tym prawem w gosp. domowych o średnim poziomie zamożności następuje spadek udziału wydatków na żywność w miarę wzrostu dochodów. Wzrost dochodów powoduje absolutne zwiększenie popytu na wszystkie dobra i usługi, lecz popyt na żywność rośnie relatywnie wolniej niż na pozostałe towary.

7. Efekt substytucyjny i dochodowy.

Zmiana ceny jednego dobra przy niezmienności dochodu i ceny drugiego dobra może przynieść efekt substytucyjny i dochodowy.

Efekt substytucyjny oznacza zmianę ilościową w popycie na dane dobro w wyniku zmiany jego ceny relatywnej ( względnej ), czyli wyrażonej za pośrednictwem ceny drugiego dobra. Jeżeli cena absolutna dobra spada lub rośnie, w tym samym kierunku zmienia się również jego cena relatywna.

Efekt dochodowy oznacza zmianę ilościową w popycie na dane dobro w wyniku zmiany dochodu realnego wywołanej zmianą jego ceny absolutnej.

8. Przedsiębiorstwo - istota, funkcje przedsiębiorcy.

Przedsiębiorstwo jest to organizacja pod jednym zarządem wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność przynosząca zyski w wyniku sprzedaży własnych produktów i usług.

Przedsiębiorca to osoba, która w przedsiębiorstwie spełnia funkcję właściciela lub współwłaściciela, organizuje działalność w taki sposób, by osiągnąć nadwyżkę finansową ( przychody wyższe od kosztów ), która umożliwia kontynuowanie działalności.

Funkcje przedsiębiorcy:

1. inicjowanie i uruchamianie dział. gosp.

2. wdrażanie innowacji techniczno-organizacyjnych

3. podejmowanie kluczowych decyzji związanych z dział. przedsięb.

4. podejmowanie ryzyka związanego z dział. gosp. oraz innowacjami.

9. Kryteria podziału przedsiębiorstw.

1. Formy własności:

• Publiczna ( państwowa, samorządowa )

• Prywatna

Wielkość przedsiębiorstw:

• Małe

• Średnie

• Duże

3. Pozycja rynkowa:

• Doskonale konkurencyjne

• O ograniczonej konkurencyjności

• Monopole naturalne i sztuczne

• Oligopole

• Monopsony

4. Rodzaje prowadzonej działalności:

• Przedsięb. produkcyjne

• Przedsięb. usługowe

Mogą powstawać kombinacje dział. przemysłowa, usługowa, handlowa, serwisowa itp.

5. Zasięg:

• Rynek lokalny

• Rynek krajowy

• Rynek międzynarodowy

• Rynek globalny

6. Legalność:

• Rynki legalne

• Rynki półlegalne

• Rynki nielegalne

7. Równowaga rynkowa:

• Rynek zrównoważony

• Rynek niezrównoważony

8. Formy organizacyjne:

• Jednozakładowe

• Wielozakładowe

10. Funkcja czynników produkcji.

Do prowadzenia działalności produkcyjnej przedsięb. potrzebne są określone zasoby produkcyjne, czyli praca , środki pracy, przedmioty pracy oraz technologia. Zasoby środków i przedmiotów pracy nazywa się środkami rzeczowymi ( trwałe lub stałe oraz obrotowe lub zmienne ).

Rozmiary produkcji są ograniczone ilością czynników produkcji. Na rozmiary produkcji wpływ mają:

• Wielkość i struktura aparatu wytwórczego

• Rozmiary i struktura zatrudnienia oraz kwalifikacje pracowników

• Struktura maszynochłonności

• Pracochłonność poszczeg. wyrobów

Produkcja jest funkcją zużycia czynników produkcji, co nosi nazwę funkcji produkcji. Wśród postaci analitycznych funkcji produkcji wykorzystywana jest funkcja potęgowa Cooba-Douglasa. Funkcja produkcji przedstawia zależność między wielkością zużytych czynników produkcji a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej produkcji. Funkcja ta zapisywana jest jako:

Y= AK^α * L^β

Gdzie Y- wielkość produkcji , K- wielkość zaangażowanego kapitału, L- zatrudniona siła robocza, A,α,β- parametry oszacowane na podstawie materiału statystycznego.

Parametry te mierzą wpływ, jaki na wielkość produkcji wywierają majątek produkcyjny oraz praca, czyli jaki procent przyrostu produkcji przypada na 1% przyrostu danego czynnika wytwórczego.

11. Prawo wydajności proporcjonalnej i nieproporcjonalnej.

Prawo proporcjonalnej wydajności oznacza, że zmiany poziomu kosztów są proporcjonalne do zmian rozmiarów produkcji, a więc każdą następną jednostkę wyrobu otrzymujemy ponosząc takie same nakłady. W tym przypadku koszt krańcowy i koszt przeciętny są sobie równe, niezależnie od rozmiarów produkcji.

Odnosi się to do analiz długookresowych.

Krzywa produkcji przy działaniu prawa wydajności proporcjonalnej.

Kolejnym nakładom zmiennych czynników wytwórczych towarzyszą nieproporcjonalne zmiany w przyrostach produkcji.

Prawo nieproporcjonalnej wydajności brzmi:

Jeżeli zwiększamy nakłady tylko niektórych czynników wytwórczych, potrzebnych do produkcji danego dobra, pozostawiając inne czynniki w ilości nie zmienionej, to otrzymany produkt będzie wzrastał początkowo więcej niż proporcjonalnie, następnie proporcjonalnie i wreszcie mniej niż proporcjonalnie w stosunku do nakładów czynników zmiennych. W końcu, kiedy wysokość nakładów przekroczy określoną granicę, absolutna ilość otrzymanego produktu zacznie się zmniejszać. Prawo to działa w krótkich okresach.

Krzywa produkcji przy działaniu prawa wydajności nieproporcjonalnej.

Długookresowa krzywa produkcji.

12. Substytucja czynników produkcji.

Przedsięb. dokonują różnych kombinacji czynników wytwórczych biorących udział w produkcji, wybierając taką kombinację, która pociąga za sobą możliwie najmniejszy koszt.

Jednakowy efekt produkcji można uzyskać przy użyciu czynników produkcji w różnych proporcjach. Czynniki produkcji w określony sposób i do pewnych granic są względem siebie substytucyjne, o czym decydują warunki techniczne produkcji oraz warunki rynkowe. Zasady kombinacji czynników wytwórczych mogą być przedstawione za pomocą krzywych jednakowego produktu ( izokwanty ).

Izokwanta przedstawia, jakie są możliwe kombinacje różnych czynników wytwórczych przy założeniu niezmienności wielkości produkcji.

Izokwanta przy substytucji niepełnej ( wysoki stopień substytucji ).czynnik wytwórczy nie może być całkowicie zastąpiony przez inny czynnik wytwórczy.

Izokwanta przy substytucji pełnej. Istnieje całkowita swoboda zastępowalności jednego czynnika drugim.

W stosunku do jednego czynnika produkcji. W stosunku do obu czynników produkcji.

Izokwanty przy stałej stopie substytucji czynników wytwórczych. Jest ona rezultatem stałych współczynników technicznych.

Krzywa idealnej komplementarności.

13. Produkcyjność przeciętna czynników produkcji.

Produkcyjność krańcowa jest to przyrost produktu spowodowany przez zwiększenie odpowiedniego czynnika wytwórczego o jednostkę. Miara jest nachylenie stycznej do krzywej produktu.

Produkcyjność przeciętna jest miarą efektu produkcyjnego mierzonego na jednostkę czynnika wytwórczego, otrzymujemy ją dzieląc ilość produktu całkowitego przez ilość uczestniczącego w produkcji danego czynnika wytwórczego. X/Vn.

Miarą produkcyjności przeciętnej jest tg kąta utworzonego przez oś odciętych i prostą łączącą odpowiednie punkty na krzywej produktu z początkiem układu współrzędnych.

1. Gdy przeciętny produkt wzrasta, krańcowy produkt jest większy od przeciętnego.

2. Gdy przeciętny produkt zmniejsza się , to produkt krańcowy jest mniejszy od przeciętnego.

3. Gdy produkt przeciętny osiąga maksimum, produkt krańcowy równa się produktowi przeciętnemu.

4. Dodanie lub odjecie stałej wielkości od krzywej produktu całkowitego nie wpływa na kształt krzywej produktu krańcowego.

14. Krańcowa stopa technicznej substytucji.

Miarą, która służy do uchwycenia i zbadania kształtów krzywych jednakowego produktu jest krańcowa stopa substytucji. Jest ona miarą takiej zastępowalności jednego czynnika drugim, która jest neutralna w stosunku do wielkości produktu X. Definiujemy ją:

Krańcową stopą substytucji czynników wytwórczych V1 i V2 nazywamy granicę, do której dąży stosunek ∆V1/∆V2, jeśli V1 dąży do 0, a ilość produktu pozostaje bez zmian. Jest to zwiększenie lub zmniejszenie V2 równoważące wpływ zmniejszenia lub zwiększenia czynnika V1 o jednostkę na wielkość produkcji.

Krańcowa stopa substytucji jest funkcją malejącą. Wielkość w danym punkcie zależy od produkcyjności krańcowych wchodzących w grę czynników wytwórczych. Krańcowa stopa substytucji maleje w miarę przesuwania się wzdłuż krzywej jednakowego produktu w kierunku dodatnim wzdłuż osi X, co oznacza, że coraz mniejsze ilości V2, którego ilość ulega zmniejszeniu mogą zrekompensować zmianę po stronie V1. Nie dotyka osi współrzędnych.

Warunkiem zastosowania najkorzystniejszej metody produkcji zapewniającej max obniżenie kosztów wytwarzania jest użycie czynników wytwórczych w takim do siebie stosunku, aby ich produkcyjności krańcowe były proporcjonalne do ich cen.

1. Przy jednakowych cenach czynników wytwórczych warunkiem zastosowania najkorzystniejszej metody produkcji jest użycie czynników wytwórczych w takim do siebie stosunku, aby ich produkcyjności krańcowe okazały się równe, czyli gdy p1=p2=pn to przedsięb. jest w równowadze.

2. Przy różnych cenach czynników wytwórczych warunkiem zastosowania najkorzystniejszej metody produkcji jest użycie czynników wytwórczych w takim do siebie stosunku, aby ich produkcyjności krańcowe były proporcjonalne do cen, czyli aby krańcowa stopa substytucji zrównała się ze stosunkiem ich cen, czyli gdy p1 jest różne od p2 przedsięb. jest w równowadze.

15. Izokoszty.

Izokoszta jest to krzywa jednakowego kosztu. Przedstawia zbiór wszystkich kombinacji nakładów dwóch czynników produkcji służących do wytworzenia danej ilości produkcji, których koszt całkowity jest taki sam. Oznacza to, że wszystkie punkty, które znajdują się na krzywej jednakowego nakładu odpowiadają takim kombinacjom czynników V1 i V2, które przy danym stosunku cen tych czynników p1/p2 producent musi zakupić za posiadaną przez siebie wielkość nakładów.

Optimum produkcji znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji.

16. Koszty- istota i rodzaje kosztów.

Przy podejmowaniu decyzji dotyczących rozmiarów produkcji i jej struktury asortymentowej oraz określania opłacalności produkcji dużą rolę odgrywa analiza zmian kosztów pod wpływem zmian rozmiarów produkcji. Z tego punktu widzenia istotną rolę odgrywa podział kosztów na stałe i zmienne.

Koszty stałe obejmują te wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowaniem przedsięb. i nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji. Są to m.in. koszty amortyzacji, administracji, ogrzewania, oświetlenia. Nawet gdy przedsięb. nie produkuje, musi ponosić wymienione koszty.

Koszty zmienne obejmują przede wszystkim koszty zużytych surowców, materiałów, robocizny bezpośredniej i zmieniają się wraz ze zmianami produkcji.

Koszty całkowite to suma kosztów stałych i zmiennych.

Koszty przeciętne zmienne lub całkowite wynikają z podzielenia kosztów zmiennych lub całkowitych przez ogólne rozmiary produkcji.

Koszty krańcowe ( marginalne ) określone są przyrostem ( zmianą ) kosztów całkowitych ∆KC w stosunku do przyrostu ( zmiany) produkcji ∆Q. Koszty krańcowe zmieniają się jedynie pod wpływem kosztów zmiennych całkowitych. Krzywa kosztów krańcowych ilustruje zmiany kosztów ostatniej jednostki produkcji w miarę zwiększenia jej ogólnych rozmiarów.

17. Korzyści i niekorzyści skali.

Korzyści skali, czyli korzyści płynące z produkcji masowej, mogą być dwojakie: wewnętrzne i zewnętrzne.

Wewnętrzne oznaczają obniżenie kosztu przeciętnego w wyniku dyskontowania korzyści związanych ze wzrostem rozmiaru zakładu, a więc korzyści, których źródła tkwią w możliwościach zmian wewnątrz zakładu.

Wewnętrzne źródła korzyści skali:

1. zatrudnienie większej liczby osób umożliwia pogłębienie technicznego podziału pracy

2. produkcja na wielką skalę pozwala lepiej wykorzystać specjalizację w zarządzaniu

3. istnieje możliwość lepszego wykorzystania wiedzy technicznej

4. znaczne korzyści i oszczędności natury technicznej wynikają z integracji

5. producenci dużego formatu mają większą siłę przetargową

6. koszt reklamy na jednostkę wyroby jest niższy w dużej firmie

7. duża firma dysponuje większym majątkiem i ma więcej źródeł finansowania

8. duże firmy maja większe możliwości rozkładania ryzyka handlowego.

Zewnętrzne korzyści skali związane są ze skalą gałęzi lub gospodarki jako całości. Często nie są one wymierzalne bezpośrednio.

Po przekroczeniu pewnego typowego dla danej gałęzi rozmiaru zakładu następuje wzrost kosztu przeciętnego i pojawiają się koszty skali. Są one zwykle rezultatem zaistnienia negatywnych zjawisk związanych z nadmiernym wzrostem rozmiarów zakładu. Wiąże się z tym szybki wzrost kosztów z tytułu kontroli i koordynacji produkcji, transportu wewnętrznego, rozbudowywanie się administracji itp.

Jeśli chodzi o zewnętrzne niekorzyści skali, może się zdarzyć, że ekspansja przedsięb. napotyka trudności i może zaistnieć konieczność podjęcia dodatkowej produkcji w warunkach malejącej produkcyjności krańcowej i przeciętnej, co może podnieść koszt przeciętny. Inne niekorzyści to np. zanieczyszczenie środowiska, związane z rosnącą koncentracją produkcji.

18. Optimum techniczne i ekonomiczne.

Punkt przecięcia krzywej kosztów krańcowych z krzywą przeciętnych kosztów zmiennych, czyli Kk=Kpz, wyznacza minimum produkcji, przy której przedsięb. osiąga najniższe przeciętne koszty zmienne na jednostkę produkcji.

Optimum techniczne występuje w punkcie, w którym krzywa kosztów krańcowych przecina krzywa kosztów przeciętnych całkowitych, czyli kk=Kpc. Optimum techniczne charakteryzuje się najniższym poziomem przeciętnych kosztów całkowitych.

Przedsięb. osiąga maksimum zysku w punkcie przecięcia się krzywej kosztów krańcowych z krzywą utargu krańcowego, Kk=Uk. Ten punkt wyznacza optymalne rozmiary produkcji w przedsięb.. Nazywany jest on optimum ekonomicznym.

Różnica między optimum technicznym a ekonomicznym polega na tym, że w pierwszym wypadku następuje minimalizacja przeciętnych kosztów wytwarzania, w drugim- maksymalizacja zysku całkowitego. Dalsze zwiększanie rozmiarów produkcji przyniosłoby zmniejszenie zysku przedsięb.

^α

^β

Strona 1 z 9

---