MAKROEKONOMIA

Wprowadzenie do makroekonomii

Makroekonomia zajmuje się badaniem wzajemnych związków zachodzących w gospodarce jako całości za pomocą agregatowych wielkości (zmiennych) ekonomicznych.

Wielkości agregatowe powstają w wyniku procesu agregacji.

Agregacja (sumowanie, łączenie) - polega na łączeniu danych dotyczących szczebla mikroekonomicznego, co pozwala uzyskać informację o kształtowaniu się zjawiska na szczeblu makroekonomicznym.

Zmienne agregatowe mogą być w postaci

1. zasobów

2. strumieni

Zasoby przedstawiają pewne wielkości ekonomiczne w jednostkach naturalnych lub pieniężnych na określony dzień np. na koniec roku, kwartału, miesiąca (zapasy przestawiane na koniec roku wynoszą tyle i tyle).

Strumienie - przedstawiają pewne wielkości ekonomiczne w jednostkach naturalnych lub pieniężnych w danym okresie czasu np. w ciągu miesiąca, kwartału, roku (produkcja, amortyzacja, sprzedaż, dochody, wydatki). Strumienie korygują wartość zasobów.

Cena nie jest ani zasobem, ani strumieniem.

STRUMIENIE I ZASOBY

Wielkość zasobów zwiększa się bądź zmniejsza w zależności od wielkości strumieni.

Problemy wynikające z procesu agregacji zmiennych:

1. Mierzenie agregatów wymaga przyjęcia odpowiednich jednostek pomiaru

• Mierzenie agregatów w jednostkach fizycznych (zasoby siły roboczej, liczba bezrobotnych, zatrudnionych w gospodarce)

• Mierzenie agregatów w jednostkach pieniężnych (wymaga umiejętności przechodzenia od nominalnej do realnej wartości zmiennej ekonomicznej).

Rokiem bazowym jest rok 1991, na podstawie tego obliczamy realną wartość produkcji. Ceny z tego roku traktujemy jak stałe.

Analiza wartości nominalnej i wartości realnej pozwala ustalić deflator.

Deflator - stosunek wartości nominalnej do wartości realnej

D₉₁ = ۰ 100 % = 100 %

D₉₅ = ۰ 100 % = 100%

Różnica to informacja o tym o ile wzrosły ceny. Deflator mierzy poziom inflacji w gospodarce. Pomiędzy rokiem 91 a 95 ceny wzrosły o 67 %.

2. Agregacja na szczeblu mikroekonomicznym i makroekonomicznym - zależności charakterystyczne dla szczebla mikro odbiegają od zależności na szczeblu makroekonomicznym.

3. Analizy ekonomiczne w ujęciu statystycznym i dynamicznym.

Zmienne polityczne i zmienne zewnętrzne są siłą napędową gospodarki i wpływają na zmienne indukowane.

Cele i narzędzia makroekonomiczne

1. Cele, które będzie realizował rząd poprzez swoje instytucje

1. Produkcja

1. wysoki poziom nominalnego i realnego PKB (PNB i DN)

2. wysoka stopa wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczno - ekonomicznego

2. Zatrudnienie

1. pełne wykorzystanie zasobów pracy

2. niski poziom bezrobocia przymusowego

3. Ceny i inflacja

1. stabilizacja poziomu cen w gospodarce

4. Wymiana międzynarodowa

1. równowaga w bilansie płatniczym

2. stabilność kursów walutowych

5. Podział dochodów

1. bardziej sprawiedliwy (wyrównany podział dochodów w gospodarce) (PKB w Polsce wynosi ok. 5000 $ na jednego mieszkańca)

2. Narzędzia

1. Polityka fiskalna

1. wydatki publiczne

2. dochody budżetowe w tym główną rolę odgrywają podatki

2. Polityka pieniężna (monetarna)

1. kontrola podaży pieniądza

2. kształtowanie stóp procentowych

3. Polityka dochodowa

1. polityka kształtowania cen w gospodarce (od rynkowego kształtowania do cen administrowanych)

2. kształtowanie dochodów

4. Stosunki międzynarodowe

1. polityka handlu zagranicznego

2. oddziaływanie na kursy walutowe

FUNKCJE MAKROEKONOMII

1. Poznawcza - ekonomia dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościach oraz o ich przyczynach i skutkach.

2. Aplikacyjna - polega na tym, że jej ustalenia i wynikające z nich wnioski to wskazówki przydatne w polityce gospodarczej podejmowanej przez rządy państw. Wskazówki te ułatwiają podejmowanie decyzji, a tym samym oddziaływanie rządu na przebieg procesów gospodarczych.

RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

Mierzenie całkowitej wielkości produkowanych dóbr i usług pozwala:

1. Ocenić wzrost gospodarczy

2. Określić skutki oddziaływania polityki makroekonomicznej rządu

3. Opracować poziom życia ludzi w różnych krajach

4. Planować wielkość produkcji w poszczególnych przedsiębiorstwach

Podstawowym sposobem zbierania danych makroekonomicznych o poziomie produkcji jest metoda opracowana przez ONZ zwana metodą SNA (System of National Accounts).

System produkcji materialnej - obowiązywał w krajach z gospodarką centralnie planowaną, dotyczył sfery produkcji materialnej.

MPS - Material Product System

Wśród wielu miar poziomu działalności gospodarki najczęściej stosowane są:

1. Produkcja globalna

2. Produkt krajowy brutto (PKB)

3. Produkt narodowy brutto (PNB)

Produkt narodowy netto (PNN) - dochód narodowy DN

Agregaty te mierzą ogólny poziom produkcji

4. Dochody osobiste ludności i dochody rozporządzalne ludności - są miarami siły nabywczej konsumentów przed i po opodatkowaniu ich dochodów.

Ad. 1.

Produkcja globalna - wartość wytworzonych dóbr i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwach. Składa się z:

1. Wartość przeniesiona (zużycie pośrednie) - nabyte i zużyte w produkcji czynniki rzeczowe (materiały łącznie z paliwami, surowce, energia, paliwa oraz koszty podróży służbowych i inne koszty np. reklamy, reprezentacji)

2. Wartość dodana - nowo wytworzona wartość w przedsiębiorstwie.

Produkcja globalna nie jest zbyt dobrym miernikiem.

Ad. 2.

Produkt Krajowy Brutto - Gross Domestic Product (GDP)

Wartość produkcji finalnej wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju bez względu na to, kto jest ich właścicielem.

Metody liczenia PKB:

1. Metoda wydatkowa (PKB jako suma wydatków na dobra i usługi finalne)

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to:

• dobra konsumpcyjne - nabywane przez gospodarstwa domowe

• dobra kapitałowe (inwestycyjne) - nabywane przez przedsiębiorstwa

Dobra pośrednie to takie, które będą przetwarzane w kolejnych cyklach produkcyjnych. Nie wchodzą one w skład PKB, np. w piekarni mąka i cukier.

PKB - podejście wydatkowe

• 
  wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych (C)

• 
  wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I)

• wydatki państwa na dobra i usługi finalne (G) - zasiłki, emerytury, renty, stypendia, które nie są składnikiem PKB, są to transfery. Płatności transferowe to takie, za które państwo nie dostaje nic w zamian.

• 
  eksport netto (NX) - różnica między eksportem a importem

PKB w cenach rynkowych

Podatki pośrednie (Te)

PKB w cenach czynników wytwórczych

PKB w cenach rynkowych = C + I + G + NX

PKB w cenach czynników wytwórczych = C + I + G + NX - Te

2. Metoda dochodowa (PKB jako suma dochodów czynników produkcji)

• 
  wynagrodzenie za pracę

• 
  zyski (dochody z pracy na własny rachunek

• 
  oprocentowanie kapitału

• 
  renty gruntowe, czynsze dzierżawne

• amortyzacja

PKB w cenach czynników produkcji

Podatki pośrednie

PKB w cenach rynkowych

3. PKB jako suma wartości dodanej

Wartość dodana - to przyrost wartości danego dobra w wyniku określonego procesu produkcyjnego. To różnica między wartością wytworzonych dóbr, a sumą rzeczowych nakładów czynników produkcji (zużyte materiały, surowce, półfabrykaty, energia, woda).

Ad. 3.

Produkt Narodowy Brutto (PNB) - Gross National Product (GPN)

Miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju bez względu na miejsce (kraj) świadczenia usług przez czynniki wytwórcze.

Lepsza sytuacja jest wtedy, gdy PNB > PKB

PRODUKCJA

SPRZEDAŻ

Zapasy wyrobów gotowych

Majątek produkcyjny

AMORTYZACJA

INWESTYCJE

DEFLOWANIE

Nominalna wartość

np. produkcji to wartość wyrażona w cenach bieżą-cych, które obowiązywały w momencie wytwarzania dóbr i usług

Realna wartość

np. produkcji to wartość wyrażona w cenach stałych z jakiegoś okresu bazowego

PRODUKT

A

B

Wielkość produkcji

Cena

Nom. wart. prod.

Realna wart. prod

1991

1991

1991

1991

1995

1995

1995

1995

100

140

4

100

300

200

600

200

4

2

150

400

840

400

6

560

Σ

600

1440

600

860

600

600

1440

860

NARZĘDZIA POLITYKI

polityka fiskalna

polityka pieniężna

polityka dochodowa

zagr. poli- tyka gosp.

MAKROGOSPODARKA

ZMIENNE INDUKOWANE

produkt

zadłużenie i bezrobocie

ceny

eksport

ZMIENNE ZEWNĘTRZNE

klimat

wojny

produkt zewnętrzny

+

+

+

-

A

B

100

100

20 %

0 %

80

100

KRAJ

Faktyczna wielkość produkcji

Te

PKB w cenach rynkowych

+

+

+

+

+

Rolnik

Młynarz

Konsument

Piekarz

mąka

zboże

chleb

Cena

Wartość dodana

100

550

150

300

150

50

100

300

produkcja globalna

PKB liczony jako suma wartości dodanej

PNB = PKB + dochody netto z własności za granicą

Dochody netto z własności za granicą

Dochody obcokrajowców osiągane na terenie danego kraju

Dochody obywateli danego kraju osiągane poza jego granicami

=

-

---