Sposoby wyciszania agresji

stosowane w przedszkolu

Przedszkole stwarza okazję do przezwyciężenia konfliktów jako elementy międzyludzkich kontaktów, rozpoznawanie uczuć i odnajdowanie drogi do wspólnoty, uczenia kompromisu jako cudownego środka na dobre stosunki w grupie, ale dla prawidłowego rozwoju dziecięcej osobowości ważne też są uczucia zwycięstwa, potwierdzenia własnego zdania, słusznego przeforsowania własnej woli. Zaspokojenie tych odczuć często odbywa się drogą zachowań agresywnych.

Wiek przedszkolny jest okresem komunikacji werbalnej. Dzieci porozumiewają się ze sobą ruchem, gestem, mimiką. Agresja jest najczęściej głośna i widoczna, jej początek trudny do stwierdzenia dla wszystkich oprócz sprawców i ofiar. Trudno jest znaleźć tego, kto zaczął, kto być może ponosi winę za cały konflikt. Agresja wymaga natychmiastowego zajęcia stanowiska Często ze względu na wykonywany zawód wychowawca nie spodziewanie zostaje wciągnięty w konflikt i zmuszony do zajęcia stanowiska, choć często jest bezradny i bezsilny.

U dzieci w wieku przedszkolnym w każdym prawie przypadku zachowanie agresywne jest sygnałem, że znajduje się ono w sytuacji, w której samo nie może sobie poradzić. Przede wszystkim należałoby usunąć przyczyny zachowań agresywnych, najczęściej jest to niemożliwe, ale przynajmniej warto pamiętać, że:

A Każde zachowanie dorosłego wobec dziecka jest wzorem, jaki ono naśladuje;

A Jeżeli   chcemy   wykluczyć   określone   zachowanie,   należy   się   na   nim koncentrować,    natomiast   jeżeli    chcemy    wzmocnić   jakieś    zachowanie powinniśmy je zauważyć i mówić o nim;

A Lepiej udawać, że nie słyszymy niegrzecznego odzywania się do dorosłego,  odwrócić, się, gdy dziecko robi coś, co nam się nie podoba, a gdy jest to nie możliwe lepiej jest powiedzieć po prostu nie podoba mi się twoje zachowanie, niż własnym zachowaniem agresywnym wzmacniać reakcje dziecka. Każde dziecko chce być pozytywnie oceniane i jeśli zobaczy, zacznie powtarzać to po to, aby zasłużyć na pozytywną ocenę dorosłych.

PEDAGOGIKA ZABAWY

Trudno byłoby o normalny rozwój dzieci i młodzieży, gdyby z ich życia zupełnie została wyeliminowana wszelka forma zabawy, odprężenia, gry czy rozrywki. Zabawa jest w dużym stopniu aktywnością spontaniczną. Nie znaczy to jednak, że w odniesieniu do zabaw i wszelkiej aktywności ludycznej, nie odnoszą się żadne zasady wychowawcze. Także ta sfera ludzkiego życia i ludzkiej aktywności, jak każda sfera, wymaga wychowania i nie może być pozostawiona zupełnej spontaniczności. Nie może też być wyłączona z oceny moralnej. Przyjrzenie się wychowawczym aspektom zabawy jest szczególnie potrzebne obecnie, gdy zadecydowanie wydłuża się okres rozwojowy dzieci i młodzieży.

„Zabawa jest dla dziecka zajęciem o podstawowym znaczeniu, dzięki niej opanowuje umiejętności niezbędne do życia oraz odkrywa wzorce zachowań panujące w świecie, w którym się urodziło. Jednocześnie dzięki zabawie rozwiązuje własne problemy emocjonalne i zdobywa umiejętności panowania nad uczuciami.”

Dzieci często bywają sfrustrowane i miewają napady złości skierowane przeciw innym dzieciom, a także dorosłym. Zamiast okazywać to krzykiem, biciem i kopaniem innych albo rozrzucaniem przedmiotów, mogą odreagować swoje uczucia poprzez tłuczenie gliny, jej wałkowanie, ugniatanie, malowanie z rozmachem na dużym arkuszu papieru. W ten sposób intensywność uczuć dziecka stopniowo maleje, a coraz bardziej zaczyna go pochłaniać sama praca.

Zabawa tematyczna nadaje się do wykazania podobieństwa przeżyć i uczuć różnych dzieci, zaspokajając przez to potrzebę przynależności do grupy i zwiększając poczucie bezpieczeństwa. Pomoże ona dziecku w znalezieniu wyjścia z trudnej sytuacji, gdy spotka się z zachowaniem, które stanowi najczęściej przyczynę zachowań agresywnych, mianowicie z wyśmiewaniem, przezwiskami, lekceważeniem, niegrzecznością.

Doskonałe rezultaty w zwalczaniu agresji u dzieci można osiągnąć dzięki następującym zabawom:

SYMBOLE AGRESJI

Dzieci siedzą przy stole. Przed każdym z nich leży duża kartka papieru i mazak. Każdy maluje jakiś symbol swojego bardzo osobistego, silnie przeżywanego rodzaju agresji. Następnie krótko objaśniają go np.

- zygzakowate, czerwone błyskawice, ponieważ moja złość przychodzi bardzo

  szybko i gwałtownie i prędko przemija;

- góry i ciemne chmury na horyzoncie, ponieważ moja wściekłość gromadzi się

  przez długi czas, psuje mi nastrój, a pozostali nie zauważają, że jestem zły;

- ognista kula, ponieważ moja wściekłość jest bardzo gwałtowna i wszystko

  niszczy.

Można zaproponować dzieciom, aby w trakcie malowania zamknęły oczy i w ten sposób mogły się lepiej skoncentrować na swoich najbardziej utajonych odczuciach. Następnie, gdy grupa jest gotowa, należy przeznaczyć trochę czasu na porównywanie poszczególnych symboli i omówienie ich..

DZIELENIE SIĘ ZŁOŚCIĄ

Dzieci, które łatwo wikłają się w kłótnie, malują wspólnie obrazek wściekłości. W tym celu siadają naprzeciwko siebie, pomiędzy nimi leży kartka papieru. W milczeniu, zmieniając się raz jedno raz drugie, zaczynają rysować: linia po linii, kreska po kresce, punkt po punkcie. Próbują przy tym wyrazić wszystkie te uczucia, które żywią do siebie nawzajem. Czasem w zbliżeniu się do siebie pomaga już wspólna praca.

W każdym przypadku uczestnicy powinni mieć możliwość, by na zakończenie porozmawiać ze sobą w małych grupkach lub też wspólnie ze wszystkimi. Opowiadają, co przeżywali w trakcie malowania z nielubianymi partnerami.

ATAK NA ZAMEK

Dzieci tworzą „zamek" to znaczy zamknięte koło. Jedno dziecko próbuje wydostać się z tego koła na zewnątrz albo wedrzeć się do środka. Do przeprowadzenia tej zabawy możemy podzielić grupę na dwie części np. chłopców i dziewczynki. Dziewczynki próbują dostać się do zamku. Następnie zmieniają się rolami. Dziewczynki tworzą „zamek" a chłopcy nie używając przemocy, atakują go. Jak czuły się dzieci w poszczególnych rolach? Czy zachowywały się w różny sposób? Jeżeli tak, jak można wyjaśnić ich postępowanie. Czy rzeczywiście za każdym razem, fizyczna siła była zaletą?

WŚCIEKŁY JAK DZIKIE ZWIERZĘ

Dzieci otrzymują zadanie: Wyobraź sobie, że jesteś zwierzęciem. Jakie zwierzę byś wybrał? Przeobraź się w nie. Jesteś łagodny, spokojny i nie myślisz o niczym złym. Nagle pojawia się inne zwierzę, z którym kiedyś bardzo się kłóciłeś i na które jeszcze jesteś wściekły. Co się teraz stanie? Co zrobisz? Co zrobi to drugie zwierzę?

Każde dziecko maluje lub opowiada dalszy przebieg opowieści. Następnie wszystkie historyjki i obrazki zostają wywieszone na gazetce ściennej i omówione na forum grupy. Można również odegrać krótkie scenki.

Gry i zabawy przeciwko agresji, są przydatnym środkiem pomocniczym w pracy pedagogicznej. Pozwalają one dziecku dostrzec w sobie agresywne uczucia i wyrazić je, rozpoznać przyczyny wściekłości i agresji, uczyć się lepiej rozumieć odczucia swoje i innych ludzi. Za pośrednictwem gier i zabaw przeciwko agresji możemy uczyć dzieci opanowywać i przezwyciężać złość i agresję, budować poczucie własnej wartości i silnej osobowości, nawiązywać kontakty nie agresywne i pokojowo rozwiązywać konflikty.

METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

Ruch rozwijający stworzony i rozpowszechnione przez W. Sherborne, to metoda wspierająca i stymulująca rozwój psychofizyczny dziecka. Służy, zatem nie tylko zabawie, ale i terapii. Jest bliska dziecięcej naturze, ponieważ nawiązuje do wczesnodziecięcych doświadczeń, wykorzystuje dotyk i  ruch bazując na wzajemnych relacjach fizycznych ćwiczących partnerów.

Dzięki zastosowaniu w pracy z dziećmi tej metody, młody człowiek ma szansę na poznanie własnego ciała, a także poszerzenie świadomości społecznej i ukształtowanie lepszego kontaktu z drugą osobą. Staje się wrażliwy na potrzeby innych, nabywa pewności siebie i wiary we własne możliwości. Rozbudzenie świadomości społecznej odbywa się w zabawach relacyjnych, w których dziecko wchodzi w kontakt z drugą osobą. Bycie blisko innego człowieka wytwarza w dziecku poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego i fizycznego. Do tego służy kilka typów ćwiczeń. Pierwsze z nich to ćwiczenia typy, „z" czyli tzw. reakcja opiekuńcza, w której jeden partner aktywnie wspiera biernego, pomaga i opiekuje się nim. W praktyce odbywa się to poprzez różnego typu obejmowanie, kołysanie, tulenie i noszenie.

Inną odmianę zabaw relacyjnych stanowią ćwiczenia typu „razem", w parach, małych lub większych grupkach. Oparte głównie na przenoszeniu ciężaru ciała z jednej osoby na drugą. Ćwiczenia te zmuszają dodatkowo do nawiązania kontaktu wzrokowego, pozwalają uświadomić sobie emocje i kontrolować zachowanie, a także zrozumieć potrzeby partnera.

Przykładem mogą być ćwiczenia związane z balansowaniem i wzajemnym utrzymaniem równowagi (wahadło, wiosłowanie).

Ostatni rodzaj ćwiczeń mogą wykorzystać najbardziej zaawansowane grupy. Są to ćwiczenia typu „przeciw”, których ogólnym założeniem jest uświadomienie własnej siły bez użycia agresji i wypróbowanie jej „przeciw" sile partnera. Taka zabawa wiąże się z rozwojem samokontroli i pozytywnego myślenia o drugim człowieku, a także z odpowiedzialnością za użycie własnej siły. Do tego rodzaju ćwiczeń należą wszelkie zabawy związane z mocowaniem, przygniataniem i siłowaniem się. Podstawą wszystkich ćwiczeń jest założenie swobody interpretacyjnej w stosunku do poleceń prowadzącego i twórcze podejście do stawianych przed dzieckiem zadań.

Dzięki metodzie Ruchu Rozwijającego możliwa jest realizacja następujących potrzeb:

A poczucia bezpieczeństwa;

B rozluźnienia, relaksu, rozładowania napięcia;

C „dawania" i „brania";

D akceptacja samego siebie;

E bliskiego kontaktu z innymi ludźmi;

F poczucia siły i własnej wartości;

G zaufania do siebie i innych;

H mobilizacji do pokonywania trudności, do sprawdzania się w trudnej sytuacji;

I doznawania przyjemności, radości zabawy;

Zajęcia   prowadzone   metodą   Ruchu   Rozwijającego   muszą   uwzględniać prawidłowości rozwoju emocjonalnego i społecznego oraz rozwoju procesu grupowego indywidualne potrzeby dzieci. Zajęcia te są szansą na zdobywanie i wzbogacanie doświadczeń społecznych.

MUZYKOTERAPIA

Muzykoterapia to forma psychoterapii, która wykorzystuje muzykę i jej elementy jako środki stymulacji oraz ekspresji emocjonalnej i komunikacji niewerbalnej w procesie diagnozy, leczenia i rozwoju osobowości człowieka.

Warto zwrócić uwagę na to, iż sfera emocjonalna jest tą sfera, na którą muzyka oddziałuje szczególnie intensywnie. Dlatego też specyfiką muzykoterapii jest dostarczanie przeżyć emocjonalnych odpowiednio kształtowanych przez muzykę. Wpływ muzyki na sferę emocjonalną jest faktem niezaprzeczalnym, potwierdzonym w badaniach fizjologów. Połączenie organu słuchu ze wzgórzem i układem limbicznym warunkuje bezpośredni wpływ muzyki na emocje. Muzyka może powodować np. aktywizowanie i wyzwalanie emocjonalnych procesów. Zastosowanie odpowiednio dobranej muzyki może spowodować odreagowanie uczuć agresywnych.

TERAPIA BAŚNIĄ

Baśnie towarzyszyły człowiekowi od zawsze, stwarzając świat o szczególnym charakterze. Świat pełen lęków, ale i nadziei, nieoczekiwanych spełnień, siły i mądrości zawsze zwyciężającej głupotę i niesprawiedliwość. Baśń nie jest ucieczką w krainę fantazji, ani też próbą realizacji marzeń, ale jest dla dziecka radością przeżycia przygody „na niby". Właśnie przygoda czyni baśń interesującą, pobudza wyobraźnię. Wszystko to dzieje się w poczuciu bezpieczeństwa i z tego faktu wypływa również siła oddziaływania baśni na dziecko.

Świat baśni jest bliski rozwojowi psychicznemu dziecka w wieku przedszkolnym jego możliwością oraz potrzebą poznawczą - emocjonalną. Baśnie wychodzą naprzeciw sposobowi myślenia dziecka. Badania wykazały, że dzieci mało fantazjujące obserwowane podczas zabawy przejawiały głównie tendencje motoryczne, wyładowując się w głównej mierze w aktywności fizycznej niż w aktywności umysłowej. Dziecko bardziej fantazjujące wykazywało tendencje twórcze, a w sytuacjach konfliktowych skłonne było nie tyle do agresji fizycznej, co słownej. Baśń dostarcza określonego ideału, stanowi kryterium dowartościowania jest szkołą wychowania moralnego. Umożliwia poznawanie świata własnych przeżyć, a także podejmowanie decyzji. Doznając przeżyć baśniowych dzieci czują się bezpiecznie, udaje im się często rozładować wiele napięć i uspokoić wewnętrznie. Baśń nie tylko kształtuje uczucia i wyobraźnię, posiada moc terapeutyczną, ale również uwrażliwia dziecko na piękno, wzbogaca odczucia estetyczne.

Baśnie uczą również wyrażać uczucia, nazywać i uświadamiać je sobie. Jest to bardzo ważne w procesie komunikowania się z innymi, radzenia sobie z emocjami. W baśniach świat jest sprawiedliwy i rządzony według jednoznacznych reguł. Dziecko uczy się, że warto przestrzegać zakazów, być dobrym, że za takie zachowanie spotyka nagroda.

BAJKA TERAPEUTYCZNA

Celem bajek terapeutycznych jest uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych i wspieranie we wzroście osobistym. Zmniejszając napięcie mięśniowe, aktywizujemy parasympatyczną część układu nerwowego i powodujemy, że naczynia się rozszerzają, a całe ciało harmonijnie pracuje. Budujemy w ten sposób przeciwwagę do pobudzenia. Im relaks głębszy tym łatwiej o uspokojenie, odprężenie, lepsze samopoczucie. W celu wywołania odprężenia i uspokojenia, bajka relaksacyjna posługuje się wizualizacją. Akcja takiej bajki toczy się w miejscu dobrze znanym dziecku, a opisywanym jako spokojne przyjazne i bezpieczne. Bajka taka ma wyraźny schemat, bohater opowiada obserwuje i doświadcza wszystkimi zmysłami, miejsca gdzie odpoczywa. Według E. Małkiewicza, bajka ta powinna być krótka, powinny w niej występować specyficzne wydarzenia, które związane są z piciem wody ze źródła, kąpielą nad wodospadem. Wydarzeniom tym przypisuje się silne działanie oczyszczające, uwalniające od napięć i innych negatywnych emocji.

Przed opowiadaniem bajki, osoba prowadząca wprowadza dzieci w stan rozluźnienia mówiąc: „Teraz posłuchamy bajeczki, usiądź wygodnie, jeszcze wygodniej, posłuchaj swego oddechu, możesz przymknąć oczy…”. Osoba opowiadająca bajkę, sama musi być odprężona, nie może odczuwać napięcia. Musi wyrównać swój oddech i rytmicznie cichym głosem podawać tekst. Przerwy powinny być tak długie jak wypowiadana myśl.

Dobrze, jeśli wypowiadanym słowom towarzyszy uspokajająca muzyka, muzykoterapia dodatkowo wzmocni efekt relaksacji.

Bajka psychoedukacyjna to taka, której celem jest „wprowadzenie zmian w szeroko rozumianym zachowaniu dziecka, czyli rozszerzenie możliwego repertuaru zachowań".

Bohater bajki ma problem podobny do tego, który przeżywa dziecko. Zdobywa ono doświadczenie poprzez świat bajkowy, gdzie uczy się, jakie wzory zachowania należy stosować, rozszerza swoją samoświadomość, co sprzyja uczeniu się zachowania w sytuacji trudnej.

Bajki psychoedukacyjne powinny mówić o emocjach, jakie wyzwalają konkretne sytuacje, w taki sposób by rozwijały świadomość emocjonalną. Powinny dawać wzory strategii zachowań, prowadzących do rozwiązania zadania. Można się nimi posługiwać, gdy pojawi się konkretny problem, który należy rozwiązać. Po ich przeczytaniu należałoby zachęcić dzieci do narysowania ilustracji, uzewnętrznienia emocji, porozmawiania o tym, co czuli bohaterowie.

DRAMA

Drama jest swego rodzaju procesem badawczym, w którym biorący udział aktywizują zarówno umysł jak i emocje wyrażające się w sposób bezpośredni w działaniu.

Stawianie dziecka w trudnej sytuacji, którą musi nie tylko emocjonalnie przeżyć, ale i podjąć samodzielną próbę rozwiązania problemu, stanowi doskonały trening dojrzewania. Umiejętność podejmowania decyzji jest jednym z jego elementów. W dramie w działaniu z rolami, istnieje bezpośrednia możliwość obserwacji różnych zachowań, swoich własnych i innych dzieci. Mamy okazję dokonania analizy, jakie jest źródło powstałych reakcji, co jest w nich pozytywne, a co nie właściwe i jak należy to zmienić. Widzimy jak zachowują się inni i możemy skorzystać z dobrych wzorców. Zaś nasze błędy nie przynoszą, co jest cudowną właściwością dramy, żadnych nieodwracalnych konsekwencji. Poza tym istnieje możliwość dokonania natychmiastowej korekty zachowań.

Drama polega na stwarzaniu sytuacji, zarysowywaniu problemów i próbie rozwiązywania ich przez aktywne wchodzenie w rolę. Podstawowym wymogiem jest autentyczne bycie w sytuacji i zaangażowanie. Drama jest przede wszystkim formą pracy, czego powinni być świadomi nauczyciele. Wymaga poważnego podejścia, bo tylko wtedy może przynieść efekty.

Z agresji się nie „wyrasta". Gdy nie zostanie ona dostrzeżona i rozpoznana, stanie się wzorem reakcji, a wtedy jej poziom będzie wraz z wiekiem wzrastać. Prawie pewne jest, że dzieci sprawiające kłopoty w przedszkolu, kilka lat później w szkole będą miały kłopoty znacznie poważniejsze. Jeżeli przyjmiemy założenie, że skłonność do przemocy ma swój początek w domu rodzinnym, przedszkole jest być może

miejscem, w którym można te skłonności zmienić. Przedszkole powinno być uzupełnieniem     działań i wysiłków rodzinnych. Ważnym warunkiem relacji: rodzic - dziecko - przedszkole, jest dobrze przebiegająca współpraca z rodzicami. Praktyka pokazuje, że przedszkole jako kompetentny partner wywiera bardzo ważny wpływ na rozwój społeczny i emocjonalny dziecka, tym bardziej, że dzieciom często brakuje pozytywnych doświadczeń w kręgu rodzinnym.

Inne gry i zabawy

Mowa ciała

Dzieci siedzą w kole lub przy stoliku, każde dziecko otrzymuje karteczkę, na której zapisany został jakiś stan emocjonalny - wystraszony, obrażony, wściekły, wesoły, smutny - który musi pokazać. Kartki z poszczególnymi uczuciami mogą zostać rozdane w kilku jednakowych egzemplarzach, w zabawie powinna uczestniczyć cała grupa. Po każdej demonstracji dzieci próbują odgadnąć, jakie uczucie miało zostać wyrażone?

Zakończenie - dyskusja na temat: po czym można rozpoznać różne stany emocjonalne? Jakie uczucia są łatwiejsze do pokazania? Jakie uczucia są wyrażane w podobny sposób, jak ich nie pomylić?

Malowanie uczuć

Dzieci malują uczucia: wściekłość, zdenerwowanie, strach, bezradność, przerażenie, itp. Następnie, kto chce opowiada, objaśnia swój obrazek w pierwszej osobie liczby pojedynczej.

Zakończenie - rozmowa, w jaki sposób ten obrazek można zmienić na pozytywny?

Trzeba spróbować ze „strachu” zrobić „pewność siebie” poprzez np. dodanie innych kolorów, zmianę kształtów, itp.

Co ci zrobili?

Jedno dziecko zostaje wybrane do roli „sprawcy”, wszyscy pozostali uczestnicy chodzą po sali. „Sprawca” szuka sobie jakiejś „ofiary”, której nagle szepce do ucha obraźliwe słowo albo dotyka, lekko popycha, potrąca tak, aby nikt inny tego nie zauważył. Niedozwolone są sposoby sprawiające ból.

„Ofiara” zatrzymuje się w miejscu i zaczyna się skarżyć. Pozostali próbują odgadnąć, co się jej stało? Kiedy się to uda, „ofiara” wybiera inne dziecko i wszyscy kontynuują zabawę.

Inna wersja - dziecko, które jako pierwsze podało prawidłowe rozwiązanie, zostaje nowym „sprawcą” i wybiera sobie kolejną „ofiarę”.

Zabawa będzie łatwiejsza, gdy przed rozpoczęciem porozmawiamy sobie na temat ewentualnych możliwości „sprawcy”.

Tytuł złości

Uczestnicy dobierają się parami. Każde dziecko przywołuje w myślach jakąś sytuację, w której było bardzo złe, zastanawia się nad pasującym tytułem do tego wydarzenia i zapisuje go na kartce. Następnie dzieci zamieniają się swoimi kartkami, każde dziecko zastanawia się teraz, jaka sytuacja może kryć się pod zanotowanym tytułem i opisuje ją w kilku słowach, np.:

- dziecko 1: „Autobus”

- dziecko 2: Jakub był zły, ponieważ spóźnił się na autobus. Z tego powodu dotarł za późno na trening piłki nożnej i nie został wybrany do drużyny, która będzie grała w kolejnym meczu na turnieju.

Zakończenie - omówienie wyników ćwiczenia, dyskusja na temat najczęściej występujących przyczyn złości i agresji.

Złości mnie…

Każde dziecko wypisuje na kartce papieru litery swojego imienia jedna pod drugą i szuka do każdej z nich dowolnego wyrazu - nazwy wydarzenia, które może szczególnie go złościć, irytować, np.

M matematyka

O okropna pogoda

N niedokończona praca domowa

I ironiczne spojrzenie

K karny rzut w meczu

A „a nie mówiłem…”

Znajomość charakterów

Wszyscy otrzymują kartkę papieru, na której są narysowane kontury człowieka. Do tego szkicu każde z dzieci dorysowuje to, co uważa za najbardziej charakterystyczne u siebie samego, np.

- usta, jeśli jest szczególnie często uśmiechnięte;

- serce, jeżeli jest osobą wrażliwą;

- pięści, jeśli jest osobą skorą do bicia;

- i tak dalej…

Kontury, którym w ten sposób nadany został charakter przypinamy do tablicy lub rozkładamy na stoliku. Grupa próbuje odgadnąć, która z nich należy do poszczególnych uczestników.

Zakończenie - rozmowa, dyskusja.

Odgadywanie życzeń

Wszystkie dzieci odpowiadają anonimowo na kartkach na jedno lub więcej pytań, np.

- Czego życzysz sobie na urodziny?

- Jakiej muzyki słuchasz najchętniej?

- Jakich sławnych ludzi chciałbyś poznać?

- Jakie cechy charakteru powinna mieć osoba, z którą chciałbyś się zaprzyjaźnić?

Kartki są dokładnie mieszane, następnie grupa próbuje odgadnąć, kto jest autorem poszczególnych odpowiedzi.

Dzieci mogą ze sobą rozmawiać i uzasadniać wybór.

Start rakiety

Dzieci np.:

- bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, potem coraz szybciej i głośniej;

- uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaszczą, również z natężającą się głośnością i we wzrastającym tempie;

- tupią nogami zaczynając cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej;

- cicho naśladują brzęczenie owadów przechodząc do głośnego wrzasku;

- wstają gwałtownie ze swoich miejsc, wyrzucają z bardzo głośnym wrzaskiem ramiona do góry;

- powoli siadają na swoich miejscach, naśladują brzęczenie owadów, które stopniowo zanika, aż wszystko ucichnie.

Obrona przed zaczepkami

Dzieci dzielimy na grupy i rozdajemy kartki z różnymi przezwiskami. Uczniowie zastanawiają się nad niezwykłymi reakcjami na agresywne zaczepki, a następnie przedstawiają swoje propozycje na forum całego zespołu. Wymyślone odpowiedzi mogą wypróbować w zaimprowizowanych scenkach (być może w odpowiedniej sytuacji przypomną sobie jakąś oryginalną ripostę, zamiast odpowiadać agresją).

Na przezwiska można zareagować m. in. w następujący sposób:

- „Ty smarkaczu!” - „Ach, rzeczywiście, masz może chusteczkę?”

- „Niezdara!” - „Tak, niestety, czy mógłbyś mi w takim razie pomóc?”

Nadepnąć na odcisk

Dzieci dobierają się parami i chwytają się za ręce. Pomiędzy nimi leży na podłodze kartka z gazety „odcisk”. Każde dziecko próbuje teraz przeciągnąć swojego partnera na swoją stronę tak, aby musiał nadepnąć na odcisk.

Plecy o plecy

Dzieci tworzą dwa szeregi i chwytają się pod ręce. Oba rzędy odwracają się do siebie plecami i próbują odepchnąć przeciwników. Nie może przy tym dojść do rozerwania któregoś z szeregów.

Zabawa ta może być przeprowadzana w rozmaicie zestawionych rzędach. Zakończenie - rozmowa, dyskusja.

Jestem - potrafię - mam

Przylepiamy dzieciom na plecach taśmą klejącą kartki, na których wypisane zostały jeden pod drugim trzy początki zdań:

- Jestem…

- Potrafię…

- Mam…

Dzieci chodzą po sali i uzupełniają sobie nawzajem te zdania pozytywnymi uwagami, które rzeczywiście pasują do danego uczestnika. Kiedy wszystkie zdania zostaną dokończone, dzieci zdejmują kartki ze swoich pleców i czytają, co inni myślą na ich temat? (autorzy wypowiedzi powinni pozostać anonimowi).

Zakończenie - swobodne wypowiedzi na temat swojej kartki.

Jestem dumny

Dzieci przypominają sobie coś pozytywnego, czego się nauczyły, co zrobiły, z czego mogą być dumne w ostatnim czasie np. w minionym tygodniu. Następnie siadają w kole i uzupełniają po kolei początek zdania: „Jestem dumny z tego, że…” np.:

- Jestem dumny z tego, że pożyczyłem gumkę.

- Jestem dumny z tego, że nie uderzyłem Piotrka, kiedy mnie zdenerwował.

- Jestem dumny z tego, że nauczyłem się odbijać piłkę.

Zakończenie - rozmowa, dyskusja.

Budowle

Dzieci dzielimy na zespoły liczące od 6 do 8 uczestników. Na sygnał prowadzącego, każdy zespół wykonuje określone zadanie tworząc z siebie różne „budowle”. Polecamy np.:

- Zbudujcie dom!

- Zbudujcie mur!

- Zbudujcie pojazd!

- itp.

W tym ćwiczeniu, przy identycznych poleceniach, można wprowadzać zmiany w składzie zespołów. Zakończenie - dyskusja.

Jesteśmy grupą

Dzieci próbują połączyć wszystkie swoje imiona na wzór krzyżówki. Imieniem wyjściowym powinno być to, które chcemy podkreślić. (podobne zasady do scrable)

F K A R O L

Y

D

E L Ż B I E T A

R O

Y M

K A M I L E

I K U B A

C

H

A N I A

Ł

Trzy życzenia

Uczestników zabawy dzielimy na grupy liczące po 3 osoby. Każda grupa zajmuje miejsce przy osobnym stoliku, na którym leży duża kartka papieru i przybory do pisania. Dzieci zapisują na kartkach swoje życzenia odnoszące się do podanego przez nauczyciela tematu. Następnie, każda z trójek rozmawia o tych życzeniach i wybiera tylko jedno. Po wykonaniu tego zadania, wszystkie dzieci siadają w kole i na forum całego zespołu dyskutują o tych życzeniach, a następnie wybierają tylko jedno z nich - najważniejsze, akceptowane przez wszystkich.

Tematy, do których mogą odnosić się życzenia to np.:

- Dokąd chciałbyś pojechać?

- Co chciałbyś zjeść na obiad?

- Jaką zabawę chciałbyś przeprowadzić na kolejnych zajęciach?

Zakończenie - rozmowa.

Za i przeciw

Przeprowadzamy dyskusję „za i przeciw” dotyczącą jakiejś spornej kwestii. Dzieci dzielimy na dwie grupy, jedna z nich zbiera argumenty „za”, druga natomiast „przeciw” - niezależnie od własnego zdania poszczególnych osób. Wszystkie argumenty nauczyciel zapisuje na dwóch oddzielnych kartkach papieru. Oba przeciwstawne stanowiska, chętne dzieci z obydwu grup, krótko omawiają (streszczają) na forum całego zespołu. Potem przechodzimy do głosowania:

- Kto jest „za”?

- Kto jest „przeciw”?

Zakończenie - rozmowa, dyskusja.

Wszystkie zaproponowane gry i zabawy były wypróbowane w praktyce. Treść wszystkich gier i zabaw może zostać bez trudu dopasowana do różnych przedziałów wiekowych dzieci. Przeprowadzenie zaproponowanych gier i zabaw nie wymaga specjalnych przygotowań. Konieczne materiały to papier i przybory do pisania. Dzieci, które nie chcą uczestniczyć w zabawach, powinny pozostać na pozycji obserwatorów. Jedynym warunkiem tego, aby przedstawione gry i zabawy zapoczątkowały zamierzone skutki jest przyjazny i pełen zaufania klimat w grupie. Po każdym ćwiczeniu i zabawie należy zarezerwować czas na wyciszenie, uspokojenie i zastanowienie.

Nauczyciel wychowania przedszkolnego

Izabela Słyszewska

9

---