ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM PRACY Wyjaśnij pojęcia:

• BHP - bezpieczeństwo i higiena pracy - to stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy

• Choroba zawodowa - to choroba spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy określona w prawnie obowiązującym wykazie chorób zawodowych

• Czynnik niebezpieczny - to czynnik, ktorego oddziaływanie na pracującego bezpośrednio prowadzi lub może prowadzić do urazu

• Czynnik szkodliwy - to czynnik, ktorego oddziaływanie na pracującego bezpośrednio prowadzi lub może prowadzić do schorzenia

• Czynnik uciążliwy - to czynnik, ktorego oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie powoduje jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia

• Identyfikacja zagrożenia - to proces rozpoznawania tego czy zagrożenie istnieje oraz definiowania jego charakterystyk

• Narażenie (ekspozycja) - to podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy

• Ocena ryzyka zawodowego - to proces analizowania ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka

• Ryzyko - to kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem

• Ryzyko zawodowe - to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy

• Stanowisko pracy - to przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje swoją pracę

• Środki ochrony indywidualnej - są to środki przeznaczone do ochrony człowieka przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami, które mogą występować pojedyńczo lub łącznie w środowisku pracy. Zaliczamy tu:

• odzież ochronną

• środki ochrony

1. kończyn dolnych i górnych

2. głowy

3. twarzy i oczu

4. układu oddechowego

5. słuchu

• sprzęt chroniący pracownika przed upadkiem z wysokości

• środki izolujące cały organizm

• Środki ochrony zbiorowej - to środki przeznaczone do jednoczesnej ohrony grupy ludzi w tym także pojedyńczych osób przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami będące rozwiązaniami technicznymi, stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach

• Środowisko pracy - to warunki środowiska materialnego (określonego czynnikami biologicznymi, chemicznymi i fizycznymi), w ktorym odbywa się proces pracy

• Wypadek przy pracy - to nagłe wydarzenie ewentualnie zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z wykonywaną pracą

• Zagrożenie - to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę

• Zarządzanie bezpieczeństwem pracy - to część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzianość, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu oraz utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy

1. Omów regulacje Kodeksu Pracy w zakresie ryzyka zawodowego:

Kodeks pracy - to ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku (Dz.U. z 2005 roku nr 10 poz. 71)

Kodeks pracy nie podaje definicji ustawowej ryzyka zawodowego. Artykuł 226 tej ustawy nakłada na pracodawców dwa podstawowe, zasadnicze obowiązki:

• oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe

• informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy

2. Wymień akty prawne określające definicję ryzyka zawodowego:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 roku o służbie medycyny pracy (Dz.U. 96 poz. 593)

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) z 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. z 2003 roku nr 169 poz. 1650

3. Norma PN - N 18001: 1999 (definicja ryzyka zawodowego, regulacje normy):

Polska Norma PN - N 18001:1999 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania”

Ryzyko zawodowe - to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy

Norma PN - N 18001:1999 wymaga przeprowadzenia identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego wskazując na normę PN - N 18002:2000, która zawiera wytyczne dotyczące identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego.

4. Ustawodawstwo Unii Europejskiej:

• Dyrektywa Unii Europejskiej z 1996 roku o symbolu 96/82/UE:

Ryzyko zawodowe - oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia szkodliwych skutków w ciągu określonego czasu lub w określonych sytuacjach

• Dyrektywa EWG z 12 czerwca 1989 roku nr 89/391/EWG o wprowadzeniu środków sprzyjających poprawie bezpieczeństwa i higieny pracy:

Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników

Definicje te obejmują również zdarzenia wypadkowe, które powodują straty przedsiębiorstwa.

5. Na czym polega identyfikacja zagrożeń:

Identyfikacja zagrożeń - polega na analizie przebiegu czynności dla stanowiska pracy, podczas której określa się co może pójść źle i doprowadzić do powstania urazu lub śmierci pracownika, albo może spowodować jego chorobę zawodową. Należy pamiętać o tym, iż pracownik obsługujący maszynę narażony jest nie tylko na zagrożenia związane z obsługą stanowiska pracy, ale również na zagrożenia występujące w danym pomieszczeniu pracy, czy w pobliżu jego stanowiska pracy.

6. Co to jest lista kontrolna (do czego służy, co zawiera):

Lista kontrolna - można się nią posłużyć przy identyfikacji zagrożeń. Jest to dokument, w którym będą wymienione zagrożenia wypadkowe i chorobowe mogące w danej jednostce wystąpić. Osoba opracowująca listę kontrolną powinna pominąć zagrożenia, które w zakładzie pracy nie występują.

7. Wymień czynniki, którymi powodowana jest konieczność identyfikowania zagrożeń:

Konieczność identyfikowania potencjalnych zagrożeń jest powodowana następującymi czynnikami:

• każdy system zarządzania zakładem pracy powinien zagwarantować, że projektowane stanowiska pracy będą bezpieczne. W tym celu powinna być wprowadzona stała praktyka identyfikowania zagrożeń i stała praktyka przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego.

• drugim czynnikiem wymuszającym zwrócenie uwagi na potencjalne zagrożenia pracy jest obowiązujące prawodawstwo polskie oraz rozbudowane akty prawne Unii Europejskiej

• trzecim czynnikiem ułatwiającym zakładom pracy podejmowanie określonych działań są normy dotyczące zarządzania bezpieczeństem i higieną pracy i normy dotyczące oceny ryzyka zawodowego: PN - N 18001:1999 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania” i PN - N 18002:2000 „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego”

8. Wymień informacje wykorzystywane do identyfikacji zagrożeń:

Do identyfikacji zagrożeń, a następnie oceny ryzyka zawodowego wykorzystywane są informacje dotyczące(wybrać 5):

• lokalizacji stanowiska pracy i realizowanych na nim zadań

• osób pracujących na tym stanowisku

• stosowanych środków, materiałów i operacji technologicznych

• wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania

• wymagań przepisów i norm dotyczących stanowiska pracy

• zidentyfikowanych zagrożeń

• mozliwych skutków występujących zagrożeń

• stosowanych środków ochronnych

• wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych

Informacje te w pełni charakteryzują stan faktyczny w przedsiębiorstwie.

9. Omów dokumentację związaną z eksploatacją obiektu, gdzie zostało zlokalizowane stanowisko pracy:

Dokumentacja związana z eksploatacją obiektu, gdzie zostało zlokalizowane stanowisko pracy, w której odnotowywane są okresowe wyniki kontroli stanu sprawności technicznej (budynku i instalacji) - na ogół raz na trzy miesiące

Konieczne jest również posiadanie dokumentacji związanej z samym procesem technologicznym, maszynami i urządzeniami oraz materiałami stosowanymi w produkcji.

Urządzenia technologiczne powinny mieć certyfikat bezpieczeństwa lub deklarację producenta o zgodności z obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa. Ponadto powinny posiadać:

¬ dokumentację techniczno - ruchową

¬ instrukcję eksploatacji

¬ instrukcję bezpiecznej pracy

10. Omów (scharakteryzuj) rejestr chorób zawodowych:

Rejestr chorób zawodowych zawiera zarówno stwierdzone, jak i przypuszczalne przypadki chorób zawodowych oraz ich skutków. W rejestrze tym powinny się znajdować:

• nazwiska chorych

• rodzaj choroby zawodowej

• wyniki postępowania

• skutki choroby zawodowej

11. Omów (scharakteryzuj) rejestr wypadków przy pracy:

Rejestr wypadków przy pracy zawiera:

• nazwiska poszkodowanych

• opis wypadków

• skutki dla poszkodowanego w wypadku przy pracy

• świadczenia, które przysługują poszkodowanemu z tytułu wypadku przy pracy (unormowane w Kodeksie Pracy)

• miejsce i data wypadku

12. Omów (scharakteryzuj) rejestr pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych na stanowiskach pracy:

Rejestr pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych na stanowiskach pracy, na których takie czynniki występują przy czym dla każdego wytypowanego stanowiska powołany jest oddzielny rejestr. Rejestry te powinny być przechowywane przez 40 lat, mają one postać odpowiednich formularzy że wskazaniem: czasu, miejsca, rodzaju pomiaru i osoby dokonującej pomiaru. Jeżeli czynnikami szkodliwymi są czynniki rakotwórcze wówczas należy prowadzić rejestr tych czynników oraz rejestr pracowników narażonych na działanie tych czynników.

13. Scharakteryzuj szkodliwe i uciążliwe czynniki:

Czynnik szkodliwy - to czynnik, ktorego oddziaływanie na pracującego bezpośrednio prowadzi lub może prowadzić do schorzenia

Czynnik uciążliwy - to czynnik, ktorego oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie powoduje jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia

Charakterystyka czynników szkodliwych i uciążliwych:

Szkodliwe i uciążliwe czynniki działają na pracownika przeważnie przez dłuższy czas i mogą powodować:

• choroby i niedomagania okresowo uniemożliwiające wykonywanie pracy

• zmniejszenie sprawności fizycznej mogące chwilowo znacznie zwiększyć ryzyko zawodowe

• zmniejszenie sprawności psychicznej również zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia wypadków

Czynniki szkodliwe i uciążliwe można podzielić na cztery podstawowe grupy:

• czynniki fizyczne (hałas, wibracje (tzw. drgania mechaniczne), różne odmiany promieniowania, oświetlenie)

• czynniki chemiczne, które można podzielić ze względu na sposób ich oddziaływania na człowieka (substancje toksyczne (trucizny), substancje drażniące, substancje uczulające, substancje rakotwórcze, substancje mutogenne, substancje upośledzające funkcje rozrodcze)

• czynniki biologiczne (wirusy i bakterie, glony, jamochłony, płazy, gady, ryby, ptaki, ssaki)

• czynniki psychofizyczne (stres, konflikty, nadmierne obciążenie psychiczne, nadmierne obciążenie fizyczne, niepewność pracy)

14. Scharakteryzuj niebezpieczne czynniki:

Czynnik niebezpieczny - to czynnik, ktorego oddziaływanie na pracującego bezpośrednio prowadzi lub może prowadzić do urazu

Charakterystyka czynników niebezpiecznych:

Niebezpieczne czynniki mogące powodować urazy należą do czynników fizycznych działających na pracownika przeważnie w sposób nagły. Można do nich zaliczyć następujące czynniki:

• zagrożenia elementami ruchomymi i leżącymi

• zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi

• zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym

• zagrożenia poparzeniem

• zagrożenia pożarem lub wybuchem

• zagrożenie niewłaściwą organizacją ruchu i przemieszczania

15. Wymień sytuacje, w których zagrożenia mogą mieć możliwość zaistnienia:

Rejestrowane, zidentyfikowane zagrożenia powinny mieć możliwości zaistnienia w następujących systuacjach:

• w normalnych warunkach pradukcyjnych

• w okresie rozruchu produkcji lub jej zatrzymania

• w dających się przewidzieć sytuacjach awaryjnych

• w działaniach wykonywanych w przeszłości

• w planowanych działaniach przyszłościowych

16. Co to jest metoda JHA i na czym polega:

Metoda JHA (Job Task Hazard Analysis) - jest to jedna z uznanych metod identyfikacji zagrożeń. Polega ona na obserwacji procesu pracy podzielonej na odpowiednie sekwencje, w czasie których identyfikuje się zagrożenia.Etapy metody:

• Etap I - analiza obiektu

• Etap II - sprawdzenie

• Etap III - charakterystyka zakładu pracy

• Etap IV - pomiary

17. Scharakteryzuj schemat postępowania przy identyfikacji zagrożeń:

Etap I - analiza obiektu - analiza obiektu (stanowiska pracy lub różnych urządzeń technicznych, technologicznych albo instalacji, z którymi ma styczność personel obsługujący). Analiza ta powinna wyjaśnić wszystkie czynniki występujące w procesie pracy, mogące powodować zagrożenia i sposób ich oddziaływania na personel. Oddziaływania mogą być nie tylko techniczne, ale również organizacyjne lub interpersonalne - szczególnie należy wyeksponować czynniki mogące powodować zagrożenia

Etap II - sprawdzenie - w etapie tym należy sprawdzić znaczenie poszczególnych zidentyfikowanych czynników, a zwłaszcza to, na jaką liczbę ludzi one oddziałują i jak ciężkie mogą być następstwa tych oddziaływań

Etap III - charakterystyka zakładu pracy - dokonanie takiej analizy i sprawdzenia pozwala opracować ogólną charakterystykę zagrożeń w zakładzie pracy z odpowiednim uporządkowaniem (klasyfikacją) czynników pracy, wartości tych czynników oraz osób narażonych na ich oddziaływanie

Etap IV - pomiary - ostatnim etapem powinno być systematyczne, inaczej okresowe, przeprowadzanie pomiarów wielkości charakteryzujących czynniki zagrażające bezpieczeństwu i czasu ich oddziaływania, które pozwalają ocenić skuteczność wprowadzonych zabezpieczeń i przedsięwzięć mających na celu poprawienie bezpieczeństwa pracy. Pomiary te powinny wykazywać czy podejmowane działania i przedsięwzięcia przynoszą oczekiwane skutki (efekty, rezultaty) oraz wskazywać na stopień zmniejszania się zagrożeń.

18. Wymień skale ryzyka zawodowego i opisz poszczególne poziomy ryzyka:

Można wyróżnić dwie skale ryzyka zawodowego:

• Trójstopniowa skala ryzyka zawodowego - mając na względzie tą skalę ryzyka zawodowego można stosować następującą interpretację jego poziomów:

3 - duże ryzyko zawodowe - ryzyko niedopuszczalne. Niezbędne działania:

• jeżeli ryzyko związane jest z pracą już wykonywaną działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. poprzez zastosowanie środków ochronnych)

• jeżeli praca jest planowana - nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego

2 - średnie ryzyko zawodowe - ryzyko dopuszczalne. Niezbędne działania:

• zaleca się zaplanowanie, a następnie podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego

1 - małe ryzyko zawodowe - ryzyko dopuszczalne. Niezbędne działania:

• konieczne jest jedynie zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie

• Pięciostopniowa skala ryzyka zawodowego - można stosować następującą interpretację poszczególnych poziomów ryzyka zawodowego:

5 - bardzo duże ryzyko zawodowe - ryzyko niedopuszczalne. W takiej sytuacji praca nie może być rozpoczynana, planowana lub kontynuowana, a powinna być wstrzymana do czasu dokonania zmian eliminujących zagrożenie. Po wprowadzeniu zmian i dokonaniu niezbędnych pomiarów należy ponownie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego w celu ustalenia jego poziomu oraz upewnienia się, że zostało ono zmniejszone do poziomu dopuszczalnego

4 - duże ryzyko zawodowe - ryzyko niedopuszczalne.

• praca już wykonywana - działania naprawcze należy podjąć natychmiast

• praca jest planowana - nie można jej rozpocząć do chwili zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego

Po wprowadzeniu stosownych przedsięwzięć należy ponownie ocenić ryzyko zawodowe. W pracach takich pracownicy powinni przechodzić odpowiednie szkolenie, posiadać środki ochrony indywidualnej. Przy pracach takich nie powinni być zatrudniani młodociani i kobiety (w szczególności kobiety chore i w ciąży)

3 - średni poziom ryzyka zawodowego - ryzyko dopuszczalne.Oznacza, że zagrożenie wprawdzie występuje lecz przy stosowaniu odpowiednich środków ochrony jego poziom nie zagraża bezpośrednio życiu czy zdrowiu pracownika. W takim przypadku zalecane jest planowanie i podejmowanie działań, których celem będzie obniżenie poziomu ryzyka zawodowego

2 - mały poziom ryzyka zawodowego - ryzyko dopuszczalne. Oznacza, że czynniki występujące na stanowisku pracy w praktyce nie zagrażają ani życiu, ani zdrowiu pracownika i nie jest konieczne dalsze ich eliminowanie lecz jedynie utrzymywanie na dotychczasowym poziomie

1 - bardzo mały poziom ryzyka zawodowego - oznacza, że na stanowisku pracy prawie nie występują zagrożenia i nie jest konieczne prowadzenie jakichkolwiek działań

19. Zaawansowane metody oceny ryzyka zawodowego:

1. HAZOP - analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych

Charakterystyka: identyfikacja odchyleń od normalnego trybu pracy i ocena potencjalnych skutków. Metoda ta najczęściej wykorzystywana jest do oceny ryzyka procesowego

2. What if? - co jeśli?

Charakterystyka: metoda ta wykorzystywana jest przy burzy mózgów

3. FMEA - analiza przyczyn i skutków

Charakterystyka: jest to identyfikacja uszkodzeń i ocena skutków jakie te uszkodzenia mogą spowodować. Najczęściej wykorzystywana jest do analizowania obiektów technicznych

4. PRA - probabilistyczna analiza ryzyka

Charakterystyka: metoda oceny prawdopodobieństwa dla zdarzeń wypadkowych

5. FTA - analiza przy pomocy drzewa błędów

Charakterystyka: identyfikacja ciągów zdarzeń, które mogą doprowadzić do wypadku. Służy do określenia kombinacji czynników i warunków będących przyczynami zagrożeń

6. CTA - analiza zdarzeń krytycznych

Charakterystyka: identyfikacja zadań krytycznych i analiza skutków

7. ETA - analiza przy pomocy drzewa zdarzeń

Charakterystyka: analiza przyczyn zdarzenia na podstawie z góry zdefiniowanego drzewa wydarzeń np. MORT (jedna z metod badania wypadków przy pracy). Wykorzystywana jest najczęściej do przygotowania procedur postępowania na wypadek awarii i zagrożeń miejscowych

8. JSA - analiza bezpieczeństwa pracy

Charakterystyka: analiza zagrożeń w procedurach pracy (krok po kroku). Wykorzystywana do analizy zagrożeń związanych z realizowanymi na stanowisku pracy zadaniami

---