OCENA TOŻSAMOŚCI GATUNKOWEJ I ODMIANOWEJ
Tożsamość odmianowa - cechy charakterystyczne dla kilku gatunków
Etapy oceny materiału siewnego:
- ocena plantacji nasiennej
- ocena laboratoryjna nasion
OCENA POLOWA
- jest podstawowym ogniwem w systemie kwalifikacji materiału siewnego i polega na:
Sprawdzaniu w okresie wegetacji czy uprawy nasienne odpowiadają wymaganiom obowiązującym w wytwarzaniu materiału siewnego
Lustracji plantacji nasiennych w odpowiednim rozwoju rośliny, aby określić:
- tożsamość i czystość odmianową
- zachowanie izolacji przestrzennej
- stopień porażenia przez choroby i szkodniki
- poziom agrotechniki
- stan i wyrównanie plantacji
- zachwaszczenie
- zmianowanie
Przedmiot oceny polowej:
Do oceny mogą być włączone tylko gatunki i odmiany wpisane do rejestru odmian lub przyjęte do badań rejestrowych lub też zagraniczne, nie wpisane do rejestru, nie przeznaczone do obrotu w kraju
- skreślane z rejestru (przez kolejne 2 lata następujące po roku w którym dokonano skreślenia)
- dopuszczone do obrotu na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Organa wykonujące oceny polowej:
Ocenę polową plantacji nasiennych nadzorują Wojewódzcy Inspektorzy Inspekcji Nasiennej
Z upoważnienia - Kwalifikatorzy
Degradacja i dyskwalifikacja
Jeżeli rozmnożenie danego stopnia nie spełnia wymagań obowiązujących dla kolejnego (niższego) stopnia , plantacja powinna być zakwalifikowana w takim niższym stopniu, któremu odpowiada jakością - DEGRADACJA
Jeżeli plantacja nie spełnia wymagań ustalonych dla niższego stopnia podlega - DYSKWALIFIKACJI.
Metody laboratoryjnej oceny materiału siewnego:
- tożsamość nasion
- czystość
- zdolność kiełkowania
- żywotność
- wilgotność nasion
- masa 1000 nasion
- zdrowotność
Nasiona genetycznie czyste - to nasiona tożsame z deklarowanym gatunkiem i odmianą.
Ocenę prowadzi się na: nasionach, siewkach, bardziej rozwiniętych roślinach.
OCENA NASION
Ocenę nasion przeprowadza się dla co najmniej 400 sztuk nasion, powtórzenia po 100
-ocena morfologiczna z zastosowaniem lup i binokularów
- testy chemiczne
- testy elektroforetyczne
OCENA MORFOLOGICZNA
Wykorzystuje się zróżnicowanie nasion pod względem wielkości, kształtu, barwy, rysunku na okrywie. Bardzo przydatne są próbki wzorcowe nasion.
Testy chemiczne
Duże zastosowanie ma test fenolowy. Nasiona traktujemy fenolem i wskutek jego utleniania(pod wpływem enzymów zawartych w owocni) zmienia się ich barwa.
METODA ELEKTROFOREZY
Rozdział wyekstrahowanych białek na żelu o określonym polu elektrycznym. Powstaje w ten sposób obraz prążków białkowych, który jest cechą dziedziczną odmiany.
ISTA - weryfikacja odmian grochu
OCENA SIEWEK
Test identyfikacyjny odmian na podstawie cech morfologicznych siewek. Ocena na siewkach rosnących w kontrolowanych warunkach, równocześnie na próbkach wzorcowych.
Metoda dobra dla niektórych odmian buraka ( różne barwy hipokotylu), rozróżnienia odmian sałaty ( różna barwa 1 liścia), identyfikacja brukwi i rzepy o białym i żółtym miąższu, liścienie u odmian o miąższu białym mają barwę cytrynową, a u odmian o miąższu żółtym - pomarańczową.
2. Ocena tożsamości na podstawie liczby chromosomów. Stosowany dla buraków, polega na barwieniu roztworem acetoorceiny chromosomów i policzeniu ich w komórkach stożków wzrostu korzeni.
OCENA ROŚLIN
Ocenę tożsamości na roślinach przeprowadza się w szklarni, na poletkach, kamerze wzrostowej.
W ocenie wykorzystujemy dziedziczone cechy roślin i porównanie ich z wzorcem.
Obserwacje prowadzi się w ciągu całego okresu wegetacyjnego z uwzględnieniem cech tj.
- wygląd w łanie
- liście
- łodygi
- kwiaty
- owoce
- wyrównanie roślin na poletkach
- terminy kwitnienia
OCENA NA POLETKACH
Strączkowe - nasiona wysiewa się w rzędach na poletkach. Najbardziej charakterystyczną różnicą występują w początkowej fazie kwitnienia.
Korzeniowe - uprawa rzędowa do badań, min 400 roślin, badania prowadzimy przez cały okres wegetacyjny (szczególnie jednak dla korzeniowych po wykopaniu rośliny)
Cechy diagnostyczne kapust - różnice miedzy gatunkiem i odmianą botaniczną zachodzą w budowie anatomicznej i składzie barwników okryw nasiennych oraz w zabarwieniu kiełka i kształtu pierwszego listka.
Wstępna kontrola jakości nasion - organoleptyczna ocena nasion
Celem wstępnej kontroli jest ogólna ocena badanego materiału siewnego i szczególnie stwierdzenia czy nasiona nie wykazują niekorzystnych odchyleń od normy.
Nasiona wilgotne łatwo ulegają infekcji wywołanej przez grzyby. Żywotność nasion nadmiernie wilgotnych maleje szybciej niż suchych, zaś ubytki masy spowodowane procesami przemiany materii są u wielu wysokie.
Pewne zapachy świadczące o wadach masy nasiennej :
- zapach śledziowy porażenie śniecią cuchnącą
- zapach pleśni rozwój grzybów pleśniowych
- zapach miodowy obecność rozkruszka mącznego
- zapach czosnku zanieczyszczenia cebulkami dzikiego czosnku
- zapach dymu nieprawidłowe suszenie
- zapach stęchły zachodzą procesy fermentacji
- zapach spichrzowy zachodzi rozkład pyłu mącznego
PARTIA NASION - jest to określona ilość dająca się fizycznie zdefiniować, dla której może być wydane Międzynarodowe Świadectwo Oceny
PROBOBRANIE - stanowi początek oceny nasion, jego celem jest uzyskanie próbki o wielkości odpowiedniej do badań, w której prawdopodobieństwo obecności składników jest determinowane tylko przez poziom jego występowania w partii nasion
PROBOBIORCY:
- osoby o wysokiej etyce zawodowej
- posiadają upoważnienia, ważne 5 lat , określające rejon ich działania i zakres uprawnień
- odpowiednie szkolenia i egzaminy
Wyróżnia się próbo biorców:
- ISTA - posiadają uprawnienia dla materiału siewnego przeznaczonego na export/import
- URZĘDOWI - nie mogą pobierać prób z partii przeznaczonych na export
- AKREDYTOWANI - reprezentują firmę i pobierają próbki z partii materiału na terenie firmy, w której są zatrudnieni
PRÓBKA PIERWOTNA - mała część pobrana z 1 materiału siewnego partii
PROBKA OGÓLNA - utworzona przez połączenia i wymieszanie wszystkich próbek pierwotnych pobranych z partii nasion
PRÓBKA ŚREDNIA - próbka dostarczona do SON, musi być co najmniej wielkości wyszczególnionych w przepisach
PODPRÓBKA - część partii uzyskana przez zredukowanie próbki przy zastosowaniu jednej z pobranej próbki
PROBKA ANALITYCZNA - podpróbka pobrana w laboratorium z próbki średniej na której opisane jest jedno z badań
W celu pozyskania jednolitych, dokładnych wyników niezbędne są próbki pierwotna, ogólna i średnia.
ZNACZENIE CZYSTOŚCI NASION
Celem badania czystości nasion jest oznaczenie
Składu ( w % wagowych) badanej próbki nasion i wnioskowanie o składzie partii nasion
Zidentyfikowanie nasion różnych gatunków i rodzaju zanieczyszczeń występujących w próbce
Analizą czystości wykazuje się na próbkach analitycznych pobranych w próbki średniej.
Próbkę analityczną po zważeniu należy rozdzielić na 3 frakcje: nasiona czyste, nasiona inne, zanieczyszczenia.
% każdego składnika określany jest wagowo.
Wszystkie gatunki nasion i każdy rodzaj zanieczyszczeń powinny być zdefiniowane ( o ile to możliwe) i określony ich % wagowy jeśli jest to wymagane.
Nasiona czyste ( uznaje się tu nasiona gatunku podanego przez wysyłającego lub gatunków znalezionych w próbce w największych ilościach
- następnie struktury niedojrzałe, niewykształcone, pomarszczone, porażone chorobami, kiełkujące pod warunkiem , że dadzą się zidentyfikować
Nasiona nie są czyste w formie sklerocji, itd.
Nienaruszone jednostki nasienne, niełupki , części jednostek nasiennych większe od połowy oryginalnej wielkości
Od podanych zasad wyznaczone są wyjątki dla FABACEAE i BRASSICACEAE pozbawione całkowicie okryw nasiennych , powinny być uznane jako zanieczyszczenia
Nasiona inne - każdy gatunek inny niż nasiona czyste
ZANIECZYSZCZENIA - zalicza się do nich jednostki nasienne, oraz pozostałe substancje i struktury nie zdefiniowane jako nasiona czyste lub nasiona inne, a mianowicie wybrane z przepisów ISTA
- jednostki nasienne, w których jest wyraźnie widoczne ,że nie zawierają właściwych nasion
- części złamanych lub uszkodzonych połówek nasiennych lub mniejszych niż ½ ich wielkości pierwotnej
- cały materiał pozostawiony we frakcji lekkiej kiedy oddzielnie dokonywane jest metodą jednolitego dmuchania
APARATURA
- ręczne lupy i binokulary
- prześwietlanie przy oddzieleniu płonnych kwiatów traw od kwiatków płodnych, mogą być takie wykorzystywanie do wykrywania galasów, nicieni i ciał grzybowych
- sita - służą do oddzielenia gleby, piasku, małych części
- dmuchawy - oddzielenie frakcji lekkiej jak plewy, i puste kwiaty traw od cięższych jednostek nasiennych
OZNACZENIE ZDOLNOŚCI KIEŁKOWANIA NASION
Zdolność kiełkowania - oznaczenie max potencjału kiełkowania partii nasion, co może być użyte do porównania jakości różnych partii nasion, oszacowania polowej wartości siewnej
Zdolność kiełkowania nasion jest to % nasion normalnie kiełkujących w określonych, kontrolowanych warunkach optymalnych ( dla danego gatunku) w określonym czasie.
Podłoża stosowane w testach: bibuły, piasek, podłoże organiczne
Podłoże powinno być (użyte 1x): wolne od grzybów, o odpowiedniej strukturze, zdolne do zatrzymania dostatecznej ilości wody przez cały czas trwania analizy
Oznaczenie pojemności wodnej bibuły:
- kuweta + sucha bibuła
- zalanie wodą na 10 min
- zlanie wody
- zważenie kuwety + mokrej bibuły
Czynność powtarzamy x4
Ilość wody potrzebną do nasycenia bibuły do żądanej powierzchni
N = axb/100
A - żądane nasycenie bibuły w %
b- masa wody dla pełnego nasycenia bibuły w g
PIASEK
Dla nasion większych - groch, soja, fasola, 90% cząstek powinno przechodzić przez sito o średnicy oczek 0.8 mm, wymyty ( kilkakrotnie płukanie ciepłą wodą), wysterylizowany 140 - 210 - 4h
PODŁOŻE ORGANICZNE
Torf, włókno orzecha kokosowego, mniejsze niż 5 mm, cząstki mineralne piasek, perlit, wermikulit
BADANIE TOKSYCZNOŚCI PODŁOŻA
Trawy testowe : tymotka łąkowa, mietlica biaława, kostrzewa czerwona
Codzienna kontrola kiełkowania
Objawy toksyczności - skrócenie korzonków, odbarwienie korzonka, zbijanie się włośników
Wilgotność powietrza należy utrzymać 90 - 95 % - unikać wahań
Nawilżanie podłoża - woda sprawdzona chemicznie, pH 6,0 - 7,5 , wolne od składników trujących, destylowana, źródlana z kranu, gdy zawiera dużo Ca/FE należy je przed użyciem przegotować i napowietrzyć, najczęściej stosuje się 60% wilgotności podłoża, ale u nasion świeżo zebranych i szpinaku 50%, unikamy dodawania wody w trakcie testu
TEMPERATURA
20, 15, 20/30, (16 h - 20 , 8h - 30 ), pomiar na poziomie nasion , temperatura jednakowa w całym aparacie
ŚWIATŁO
Zaleca się - ponieważ siewki lepiej rozwijają się i łatwiejsza jest ocena ( siewki wyrosłe w ciemności, są bardziej wrażliwe na porażenia przez mikroorganizmy), rozproszone światło dzienne lub jarzeniowe , 750 - 1250 luxów
TYPY KIEŁKOWANIA
- Jacobsen
- kabiny do kiekowania
MASA 1000 NASION
Cel: oznaczenie masy 1000 nasion badanej próbki
Zasada: liczy się nasiona w sztukach , znajdujące się w zważonej próbce czystych nasion i na tej podstawie oblicza się masę 1000 nasion
Oznaczając masę nasion można używać całej próbki analitycznej lub powtórzeń wydzielonych z tej próbki
Ad1.
Masę 1000 nasion oblicza się na podstawie całej próbki analitycznej. W odpowiednim okienku Liczniku odczytuje się liczbę nasion. Po liczeniu próbka ważona, a wynik podany w gramach z dokładnością do tej samej liczby znaków po przecinku jak w badaniach czystości.
Ad2.
Z próbki analitycznej wydziela się 8 próbek po 100 nasion
Po wydzieleniu każde z powtórzeń waży się , wyniki podając w gramach z dokładnością do tej samej liczby znaków po przecinku jak w badaniach czystości
OBLICZANIE WYNIKÓW
Należy obliczyć wariancję, odchylenie standardowe, i współczynnik zmienności
Jeżeli współczynniki zmienności nie przekroczą 6 dla nasion oplewionych traw, lub 4 dla innych nasion
Jeżeli współczynnik zmienności przekracza którąkolwiek z podanych wielkości , należy odliczyć i zważyć dalsze 8 powtórzeń i obliczyć odchylenie standardowe dla 16.
Wynik powinien być podany z dokładnością do takiej samej liczby znaków po przecinku z jaką wykonano wcześniejsze ważenia.