FITOPATOLOGIA - Wykłady
Grzyby niższe:
Śluzorośla z zarodnikami pływkowymi mogą pełnić funkcje gamet→kopulacja→podziały komórkowe→powstanie zarodników pływkowych (haploidalnych zarodni jednozarodnikowych
Zimuje w korzeniach w glebie
Grzyby wyższe:
W ścianie komórkowej zawierają chitynę i glukan
pływki→gamety→kopulacja→zygota→prosorus→sorus→zarodnia przetrwalnikowa (zimuje 20-30 lat)
Lęgniowce:
Grzyby wytworzyły strzępki (lęgnie i plemnie) zawierają w ścianie komórkowej celulozę.
proces płciowy→ powstanie oospor (zachowują żywotność przez kilka lat)
Żyją w przestworach międzykomórkowych, dają oznaki etiologiczne.
Zarodniki konidialne w odpowiednim środowisku (wilgotnym) mają zdolność do przekształcania w zarodnie pływkowe. Choroba wywołuje epidemię.
Workowce:
Królestwo EUCARIOTA- org. jądrowe
Podkrólestwo Mycobiota- grzyby
Gromada Eumycota- grzyby
Podgromada Ascomycota- workowce
Klasa- Pyrenomycetes- jądrzaki
Rząd- Erysiphales- mączniak prawdziwe
Komórka grzyba z gromady ascomycota jest komórką eukariotyczną. Rozróżnia się ścianę komórkową i protoplast. W protoplaście jest jądro i cytoplazma; a cytoplazma zawiera organelle. Ściana komórkowa zbudowana z chityny i glukanu. Jądro komórkowe zawiera w sobie najważniejsze założenia dziedziczne i przekazywane są one komórkom potomnym (zawiera DNA)
Mitochondria→ organelle oddechowe, to płuca komórki; są siedliskiem enzymów, łańcucha oddechowego, cyklu Krebsa, oraz fosforylacji oksydacyjnej. Czynniki determinujące mitochondria to wirusy.
Rybosomy→ odpowiedzialne za syntezę białek
Aparat Golgiego→ synteza różnych cukrów.
Retikulum endoplazmatyczne→ tworzy system kanalików i rurek
Plazmalemma błona plazmatyczna zewnętrzna otacza protoplast, bierze udział w procesie przyjmowania i wydzielania substancji przez komórkę.
Plecha WORKOWCÓW ma budowę nitkowatą, rozgałęziające strzępki oddzielone są przegrodami- ścianami poprzecznymi. Grzyby pobierają składniki pokarmowe całą powierzchnią strzępek (C-pobierają w formie organicznej; N- organiczny i atmosferyczny)
Do rozwoju potrzebują makro i mikroelementów.
Mogą być:
SAPROFITAMI- pasożytami na martwych szczątkach
NEKROTROFAMI- pasożytami na martwych szczątkach przy czym przyczyniły się do śmierci żywiciela
SYMBIONTAMI- żyją w symbiozie ze swoim żywicielem.
Rozmnażanie bezpłciowe przez zarodniki konidialne (tworzone w łańcuchach, piknidiach, sporodochiach)
PROCES PŁCIOWY U WORKOWCÓW:
1 - Powstanie lęgni (oscogoau) i plemni (anterydium)
2 - Kopulacja organów rozmnażania. Na (ascogonie) lęgni powstaje wyrostek zwany włoskiem. Włosek wchodzi w kontakt z plemnią i przejmuje jej zawartość. Jądra z plemni przechodzą do lęgni i następuje - PLAZMOGAMIA. Jądra ustawiają się parami tworząc pary jąder sprzężonych.
3 - Powstawanie na lęgni (ascogonie) dikariotycznych strzępek korkotwórczych.
4 - Powstawanie worków na strzępkach korkotwórczych przez:
* zmiana strzępek korkotwórczych w worki
* pączkowanie strzępek workotwórczych
* tworzenie na szczycie strzępek workotwórczych haków z których powstają worki
5 - Kariogamia - łączenie się jąder sprzężonych
6 - Mejoza i podziały mitotyczne jądra (powstaje 8 haploidalnych jąder w worku)
7 - Tworzenie się zarodników workowych przez skupienie się części protoplazmy wokół haploidalnych jąder.
Rozwój grzybów należących do Ascomycota ma charakter cyklu haploidalno - kariotyczno - diploidalnego. Dominuje haplofaza.
Ze względu na budowę ściany worka, wyróżniamy 3 TYPY WORKÓW:
1 - Worki prototunikowe - ściany jednowarstwowe. Zarodniki rozpadają się przez rozpad lub rozpuszczenie ściany worka.
2 - Worki unitunikowe - mają ściany jedno lub dwu warstwowe, jednakowo elastyczne. Na szczycie znajduje się aparat apikalny z ujściem dla zarodników.
3 - Worki bitunikowe - ściany zbudowane z dwóch warstw. Warstwa zewnętrzna jest sztywna i cienka, pęka, zaś wewnętrzna jest gruba, elastyczna, wyciąga się w cylindryczny lejek z którego zarodniki workowe uwalniają się.
U workowców pozostających na niskim poziomie rozwoju lub uwstecznionych w rozwoju worki tworzą luźną palisadę. Większość workowców tworzy worki wewnątrz owocnika.
Rozróżnia się owocniki otoczone:
* kleistotecja
* apotecja
* perytecja
* pseudotecja
* myrotecja
* hysterotecja
MĄCZNIAKI PRAWDZIWE:
Charakterystyka patogenów z rzędu Erysiphales:
1 - Patogeny ścisłe (obligatoryjne)
2 - Ektopasożyty - rozwijają się na powierzchni skórki
3 - Oznaka etiologiczna - mączysty nalot składający się ze strzępek grzybni, zarodników konidialnych w łańcuchach (oidia) i otoczki typu kleistotecjum
4 - Objaw chorobowy - wolno postępująca nekroza
5 - Pasożyty głównie liści a także kwiatów, owoców i pędów
6 - Grzybnia przytwierdzona do powierzchni organów przycistkami z których wyrastają strzępki infekcyjne przenikające przez kutykulę i zewnętrzną ścianę komórek skórki.
7 - Do wnętrza komórek zapuszczają ssawki.
8 - Nie powodują szybkiego zamierania porażonych tkanek, wyczerpują je stopniowo z wody i składników pokarmowych.
9 - Cechy rozpoznawcze - liczba worków w kleistotecjum (2) oraz budowa przyczepek
10 - Zakażają szerokim zakresie temperatury i wilgotności
11 - Zarodniki mogą kiełkować bez kropli wody
12 - Okres inkubacji jest krótki - ok. 7 dni
13 - Warunki sprzyjające rozwojowi patogenów z tego rzędu:
- umiarkowana temperatura
- suche warunki atmosferyczne i glebowe
- żyzna gleba
- zredukowane światło przez zagęszczenie łanu
- ograniczony ruch powietrza w łanie
- przenawożenie azotem
14 - Zimowanie - kleistotecja na powierzchni organów, grzybnia wewnątrz pąków
15 - Wrażliwe na siarkę
BLUMERIA GRAMINIS:
Rozwija się w szerokim zakresie temp. od 0 - 300C . Zarodniki workowe mogą kiełkować już przy 00C a konidialne przy 50C. Poraża wszystkie zboża i Tarawy. Najczęściej występuje na liściach i pochwach liściowych. Rozwija się od dolnych części rośliny ku górze. Grzyb może tworzyć otoczkę która pęka i zarodniki workowe wysypują się dokonując infekc
Erysiphe cichoracearum- Mączniak prawdziwy astrowatych
Poraża 150 rodzajów z rodz. Astrowate <stokrotka, aster, dalie, żeniszek, aksamitka, cynia wytworna>
Na powierzchni liścia pojawiają się wysepki nalotu. Pasożytowanie grzybów prowadzi do zahamowania wzrostu, żółknięcie liści, zamieranie i zasychanie pąków kwiatowych. Z rozpoczęciem okresu wegetacji tworzą się nowe zarodniki konidialne. Grzyb może przetrwać w roślinach trwałych, lub kleistotecjach w resztkach pozbiorowych. Pierwotnej infekcji mogą dokonywać też zarodniki workowe. Walka to niszczenie resztek pozbiorowych.
Erysiphe Orontei - Mączniak prawdziwy dyniowaty
Częściej poraża ogórki w szklarniach ale wyst. też na polu i poraża też cukinię. Rozprzestrzenia się za pomocą zarodników konidialnych, poraża liście i wierzchołki pędów, które zasychają i zamierają, mogą zahamować wzrost i rozwój rośliny. Mączniak zimuje w postaci rzadko wytwarzanych otoczni oraz w stadium konidialnym na begonii. Inf. dokonują (pierwotnej) zarodniki konidialne, mogą też dokonywać infekcji zarodniki workowe, które powstały na swych żywicielach. Rozwojowi choroby sprzyjają wysoka wilgotność, jest choroba trudną do zwalczenia.
Fungicydy do zwalczania grzybów z rzędu ERYSIPHALES:
*sportak, *alert, *amistar, *tilt, *corbel;
Dominium: EUKARYOTA
Królestwo: MYCOTA ( FUNGI)
Gromada: ASKOMYCOTA- WORKOWCE
Klasa: ASCOMYCETES
Podklasa: LEOTIOMYCETIDAE
Rząd: HELOTIALES
Rodzina: SCLEROTINIACEAE
Rodzaj: BOTRYTINIA FUCKELIANA
Sklerotinia Sklerotorium
To typowy polifag. Występuje na roślinach warzywnych, ozdobnych i przemysłowych, a także na kłosach zbóż, sałacie, pomidorach, fasoli, róży, cyklamerze, dalii, goździkach, złocieni, pelargonii, truskawce, malinie, winorośli, porzeczce, jabłkach w przechowalni.
Sałata uprawiana pod folią może być całkiem ziszczona przez grzyba. Szkody mogą dochodzić do 60 %.
Botritis Aurenea
Jest groźnym patogenem wyst. na nasionach materiału przechowywanego i może wywoływać zgorzel przedwschodową.
Królestwo: Mycota - Fungi
Gromada: Ascomycota - Workowce
Klasa: Ascomycotes
Podklasa: Eurotiomycetidae
Rząd: Eurotiales
Rodzina: Eurotiaceae
Rodzaj: Emericella, Eurotium, Aspergillus
Grzyby mogą powodować mikozy:
Mikoza - choroba wywołana rozwojem grzybów w organizmie ludzkim lub zwierzęcym <grzybica skóry i płuc>
Mikotoksykoza - zatrucie ostre chroniczne lub przewlekłe wywołane spożyciem toksyn grzybowych.
Mikotoksyny - toksyczne dla człowieka i zwierząt, drugorzędowe metabolity grzybów mikroskopowych. Mogą występować na płodach rolnych na skutek ich porażenia przez grzyby toksynotwórcze. Następstwem tego jest obecność metabolitów w żywności która staje się potencjalnym źródłem zagrożenia dla zdrowia ludzkiego.
Czynniki wpływające na powstawanie mikotoksyn:
1 - obecność grzyba toksynotwórczego
2 - odpowiednie podłoże dla rozwoju grzyba
3 - antagonistyczne lub synergistyczne oddziaływanie towarzyszące mikroorganizmom
4 - makroelementy, mikroelementy w podłożu
5 - warunki przechowywania
NAJWAŻNIEJSZE ŹRÓDŁA MIKOTOKSYN:
- naturalnie skażona żywność
- skażone produkty spożywcze
- lekarstwa np. antybiotyki otrzymywane na drodze biosyntezy z wykorzystaniem grzybów toksynotwórczych
NAJWAŻNIEJSZE ZNACZENIE Z PUNKTU WIDZENIA TOKSYNOTWÓRCZEGO ORAZ ETIOLOGI NIEKTÓRYCH CHORÓB LUDZI I ZWIERZĄT, MAJĄ:
- aflatoksyna
- sterygmatocystyna
- trichotecena
- ochratoksyna
- patulina
- luteoskiryna
- rubratoksyna
- cytrynian
- zearotenon
Aflatoksyny wytworzone są przez Aspergillusy flavus, A. parasiticus
Związki te najczęściej zanieczyszczają:
- ziarna kukurydzy i zbóż
- nasiona roślin oleistych w tym soi
- orzechy archaidowe
Aflatoksyny powodują u zwierząt:
- senność
- apatie
- osłabienie
- zmniejszają odporność
- indukują nowotwory wątroby
Wdychanie pyłów zawierających aflatoksyny przez ludzi może być przyczyną nowotworów oskrzeli, płuc, tchawicy.
Ochratoksyny wytwarzana jest przez Aspergillus ochraceus, Penicillum viridicatu, P. verrucosum, P. purpurescens, P. palitans
Związek ten może występować w:
- ziarnach zbóż i jego przetworach
- nasionach grochu
- ziarnie kukurydzy
- orzechach ziemnych
- sianie
Ochratoksyny mogą powodować u zwierząt:
- zwyrodnienie miąższowe nerek
- degenerację i zanik kanalików nerkowych
- śródmiąższowe ogniska zwłóknienia
Patulina wytworzona jest przez Penicuillum urticae, P. expansum
Gatunki grzybów wytwarzających patulinę pospolicie występują na:
- owocach jabłoni, gruszy, winorośli
- warzywach
- ziarnach zbóż
- sera
- sokach
- wyrobach piekarnianych
- mięsie
Grzyby z rodziny Fusarium powodują zgorzele przed- i powschodowe zbóż i traw oraz zgorzel podstawy źdźbła. Choroba charakteryzuje się nekrotycznymi smugami na węźle u podstawy źdźbła oraz znekrotyzowanymi korzeniami.
Fuzarioza kłosów - tę chorobę powodują w naszym klimacie 4 grzyby:
- F. culmorum
- F. avenaceum
- F. graminearium
- F. poae
Występowanie tych gatunków jest ściśle powiązane z warunkami pogodowymi. Największym grzybem o właściwościach konkurencyjnych jest F. culmorum. Szybko rośnie i intensywnie zarodnikuje. Lubi on pogodę ciepłą i mokrą oraz sucho - przemienną.
F. avenaceum lubi chłodną pogodę - od 5 - 200C, rozwija się wiosną.
F. graminearium - lubi dużą wilgotność i wysokie temp. Grzyb ten wytwarza stadium doskonałe Giberella zeae. Kłosy mogą zostać porażone przez zarodniki konidialne - makrokonidia i askospory. Ziarno jest szare, drobne, przerośnięte grzybnią.
F. poae - występuje na kłosach bezobjawowo, zasiedla roślinę.
Związki toksyczne metabolity z rodzaju Fusarium.
- związki trichotocenowe
- zearalenon
- furazyna C
- fuminizyna
- monilifosunina
Związki TRICHOTOCENOWE wytwarzane są przez Fusarium sporotrichades, F. poae, F. trichinticum,
Związki trichotocenowe z grupy A wywołują u organizmów stałocieplnych żywieniową białaczkę toksyczną.
Choroby którym towarzyszą objawy:
- syndrom krwotoczny
- nekrozy skóry
- brak apetytu
- uszkodzenie szpiku kostnego !!!
- anemia
Związki trichotocenowe z grupy B powodują:
- wymioty
- zanik łaknienia
- zakłócenia równowagi
- zmniejszenie przyrostu wagi
Objawy u ludzi:
- podrażnienia skóry
- biegunka
- krwotoki
- zaburzenia nerwowe
7