UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE
Definicja umowy ubezpieczenia- art.805-834 KC
Przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do:
- świadczenia ochrony ubezpieczeniowej,
- zapłaty określonego świadczenia pieniężnego razie zajścia przewidzianego w umowie zdarzenia losowego- wypadku ubezpieczeniowego.
3 podejścia do ryzyka:
- przyjmowanie ryzyka-, co ma być to będzie, dziś nie będę sobie zawracała głowy tym, co będzie jutro,
- zabezpieczenie- to działanie, które powoduje, że zdarzenia negatywne z przyszłości są mniej prawdopodobne,
- ubezpieczenie: polega na tym, że zakład ubezpieczeniowy udzielać nam będzie ochrony ubezpieczeniowej, czyli odpowiadać za skutki pewnych zdarzeń w przyszłości.
Ubezpieczenie nie prowadzi do tego, że prawdopodobieństwo jest mniejsze. Ubezpieczenie ma miejsce, gdy zdarzenie zajdzie, ubezpieczenie powoduje, że skutki zdarzenia są dl osoby ubezpieczonej mniej dotkliwe.
Strony umowy ubezpieczenia:
- zakład ubezpieczeniowy- zwany ubezpieczycielem
- ubezpieczający.
Ochrona ubezpieczeniowa.
To stała gotowość zakładu ubezpieczeń do zapłaty określonego świadczenia pieniężnego razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego. Ochrona ubezpieczeniowa jest świadczeniem zakładu ubezpieczeń w każdym stosunku prawnym ubezpieczenia- bez względu na to, czy przewidziany w umowie wypadek ubezpieczeniowy zaszedł czy też nie.
Wypadek ubezpieczeniowy.
To zdarzenie losowe przewidziane w umowie ubezpieczenia, którego zajście powoduje powstanie roszczenia o świadczenie pieniężne skierowanego przeciwko zakładowi ubezpieczeń.
Wypadek ubezpieczeniowy to przyszłe zdarzenie losowe, którego prawdopodobieństwo zajścia w okresie ubezpieczenia jest:
- większe od 0- tzn. jest to zdarzenie możliwe
-mniejsze od 1- nie jest to zdarzenie pewne np. ubezpieczenie od śmierci.
Jeżeli coś się stało i drugi raz się nie stanie, to nie możemy się od tego ubezpieczyć.
Ubezpieczenie przeszłości. Art. 806 KC
Wyjątkowo można ubezpieczyć zdarzenia przeszłe. Jest to możliwe, gdy przeszłość jest jak przyszłość, tzn. żadna ze stron umowy ubezpieczenia nie wie w chwili jej zawierania, czy wypadek ubezpieczeniowy w objętej ubezpieczeniem przeszłości zaszedł, czy też stał się wcześniej zdarzeniem niemożliwym. Żadna ze stron umowy nie ma również do poznania tej prawdy. Przykład z żoną, która ubezpieczyła męża na wypadek śmierci, kiedy był w górach i już nie dawał znaku życia.
Formalny i materialny początek ubezpieczenia.
Formalny- to chwila, w której umowa jest zawarta
Materialny- to chwila, od której zakład ubezpieczeń świadczy ochronę ubezpieczeniową- początek okresu ubezpieczenia.
Formalny początek ubezpieczenia.
Do umowy ubezpieczenia stosuje się wszystkie wymienione w kodeksie cywilnym tryby zawierania umów. Uregulowanie trybu ofertowego- typowego dla umowy ubezpieczenia- uzupełnione zostało jednak o:
- unormowanie „milczącego” zawarcia umowy,
- unormowanie obowiązku wyjaśnienia treści niekorzystnych dla ubezpieczającego zmian,
- unormowanie kwestii doręczenia dokumentu ubezpieczenia.
Forma umowy ubezpieczenia.
Dla zawarcia umowy ubezpieczenia nie została przewidziana żadna forma szczególna. Wystawienie polisy ubezpieczeniowej lub innego dokumentu ubezpieczeniowego nie jest zawarciem umowy ubezpieczenia w szczególnej formie, lecz stwierdzeniem faktu zawarcia tej umowy oraz niektórych jej postanowień.
Tryb ofertowy.
W typowym przypadku przyjmuje się, że:
- oferentem jest potencjalny ubezpieczający,
- oblatem jest zakład ubezpieczeń.
Możliwa jest oczywiście sytuacja odwrotna.
Umowa jest zawierana, jeśli osoba, do której skierowana jest oferta powie: tak. Oferta musi zawierać w swojej treści konkretne postanowienie umowy.
Złożenie oferty ubezpieczeniowej.
Potencjalny ubezpieczający składa zwykle ofertę na przygotowanym przez zakład ubezpieczeń formularzu oferty. W formularzu znajdują się pytania, na które potencjalny ubezpieczajmy odpowiada precyzując przedmiot ubezpieczenia. Warunki ubezpieczenia określone są zwykle w przygotowanych przez zakład ubezpieczeń- ogólnych warunkach ubezpieczenia.
Formularz oferty.
Potencjalny ubezpieczający zobowiązany jest podać do wiadomości zakładu ubezpieczeń wszelki znane sobie okoliczności, o które pytano go w formularzu oferty lub innych pismach przed zawarciem umowy.
Zawarcie umowy przy braku odpowiedzi na poszczególne pytania oznacz, że zakład ubezpieczeń pominięte okoliczności uznał za nieistotne- brak jest, więc możliwości stosowania jakichkolwiek sankcji wobec ubezpieczającego.
Kłamstwo w formularzu oferty.
Podanie w formularzu oferty wiadomości nieprawdziwych skutkuje zwolnieniem zakładu ubezpieczeń od odpowiedzialności, chyba, że wiadomości te nie mają wpływu na zwiększenie prawdopodobieństwa wypadku ubezpieczeniowego- przykład z kratami z oknach.
Kłamstwo w formularzu oferty ubezpieczenia na życie.
Zarzut nieprawdziwych wiadomości podanych w formularzu oferty zawarcia umowy ubezpieczeniowej na życie nie może zostać podniesiony przez zakład ubezpieczeń po upływie 3 lat od zawarcia umowy- lub krótszym, gdy ogólne warunki ubezpieczenia tak stanowią.
„Milczące” zawarcie umowy. Art. 810 KC
Jeżeli w ciągu 14 dni od złożenia pisemnej oferty zakład ubezpieczeń nie zareagował na nią- pozytywnie lub negatywnie- umowę uważa się za zawarta z 15 dniem od otrzymania oferty na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia. Regulacja ta nie odnosi się do ubezpieczeń na życie.
Doręczenie ogólnych warunków ubezpieczenia- art. 812
Przed zawarciem- a nie przy zwarciu, jak w art. 384 KC- zakład ubezpieczeń ma obowiązek doręczyć ubezpieczającemu tekst ogólnych warunków ubezpieczenia. Sankcja: brak związania ubezpieczającego wzorcem-, co oznacza, że nie obowiązują go wszelkie postanowienia wzorca nakładające nań obowiązki albo ograniczające jego prawa. Przykład: z wylotem na wycieczkę.
Materialny początek ubezpieczenia.
To termin świadczenia przez zakład ubezpieczeń ochrony ubezpieczeniowej, może zostać ustalony w umowie ubezpieczenia. Jeżeli z umowy nie wynika ten termin, wówczas świadczenie ochrony ubezpieczeniowej rozpoczyna się od dnia następnego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż dnia następnego po zapłaceniu składki.
Podział ubezpieczeń:
- gospodarcze
- społeczne.
Ubezpieczenia gospodarcze.
To ubezpieczenia majątkowe, lub osobowe. Prowadzone przez komercyjne zakłady ubezpieczeń- tzn. takie, których głównym celem funkcjonowania jest osiągnięcie zysku- PZU, Allianz, Warta.
Ubezpieczenia społeczne.
To ubezpieczenia prowadzone przez publiczne zakłady ubezpieczeń społecznych, w Polsce mamy ich 2- ZUS, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spółdzielczego- KRUS.
Chodzi o to, żeby zapewnić środki do zycia osobom w podeszłym wieku, inwalidom, osobom czasowo chorym, osobom, które uległy wypadkowi przy pracy, a także o to, by zapewnić bezpłatny dostęp do pomocy medycznej. Dlatego ubezpieczenia społeczne dzielą się na:
Emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe, zdrowotne.
Różnice między ubezpieczeniami społecznymi i gospodarczymi.
Społeczne |
Gospodarcze |
- narzędzie polityki społecznej |
- narzędzie polityki gospodarczej jednostek i firm |
- charakter przymusowy |
- charakter zwykle dobrowolny |
- charakter publicznoprawny |
- charakter prywatnoprawny |
- publiczne zakłady ubezpieczeń |
- komercyjne zakłady ubezpieczeniowe |
Akty prawne dotyczące ubezpieczeń społecznych:
- ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z 13.10.1998
- ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych za 17.12.1998
Rodzaje ubezpieczeń społecznych:
Ubezpieczenie emerytalne- ma na celu zabezpieczenie osób w wieku emerytalnym, czyli w takim wieku, który powszechnie uznaje się za wiek niezdolności zawodowe.
Ubezpieczenia rentowe- związane z trwałą niezdolnością do pracy zawodowej człowieka, który nie uzyskał jeszcze uprawnień emerytalnych. Trwała niezdolność do pracy ma związek z inwalidztwem.
Ubezpieczenia chorobowe- związane z czasową niezdolnością do pracy zawodowej ze względu na przemijającą chorobę. Uzyskujemy zasiłek chorobowy, czyli pieniądze, które zastępują nasze wynagrodzenie za pracę w czasie niezdolności do pracy zawodowej.
Ubezpieczenia wypadkowe- źródłem niezdolności do pracy zawodowej nie jest choroba, ale wypadek przy pracy. W tych 4 przypadkach pieniądze są wypłacane tej osobie.
Ubezpieczenie zdrowotne- niedostajemy pieniędzy, mają na celu zagwarantowanie bezpłatnych świadczeń opieki medycznej.
ZUS.
Jest państwową osobą prawną. Nadzór nad jego działalnością sprawował minister pracy i polityki społecznej, a obecnie prezes rady ministrów. ZUS został wyposażony w kompetencje posługiwania się środkami przymusu administracyjnego- środki egzekucji administracyjnej. Wypłacalność świadczeń wypłaconych przez ZUS z systemu ubezpieczeń.
Nie ma możliwości, że osoby uprawnione nie otrzymają świadczeń należnych im z ubezpieczenia społecznego.
Podleganie ubezpieczeniu społecznemu.
Ubezpieczenia społeczne prawie w całości są obowiązkowe. Określone przez prawo podmioty podlegają ubezpieczeniu społecznemu bez konieczności zawierania jakiejkolwiek umowy w tym zakresie.
Umowa zastępowana jest deklaracją ubezpieczeniową, czyli ujawnieniem faktu podlegania ubezpieczeniu społecznemu.
Obowiązek ubezpieczenia społecznego w zakresie wszystkich rodzajów ubezpieczeń społecznych obejmuje:
1- pracowników
2- członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych,
3- osoby odbywające zastępczą służbę wojskową.
Najwęższy jest zakres podlegania obowiązkowi ubezpieczenia chorobowego- tylko ww.osoby. Najszerszy jest zakres podlegania obowiązkowi ubezpieczenia rentowego i emerytalnego. Obowiązek ubezpieczenia wypadkowego obejmuje: z pewnymi wyłączeniami, osoby objęte obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i rentowego.
Termin powstania obowiązku ubezpieczenia:
Zasada jest, że objęci obowiązkiem ubezpieczeń społecznych są:
Pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania,
Osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy od dnia określonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy,
Członkowie spółdzielni od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania,
Osoby prowadzące działalność gospodarczą od dnia rozpoczęcia tej działalności do dnia zaprzestania- nie ma podstaw do zawieszenia działalności.
Termin zgłoszenia do ubezpieczenia.
Osoby objęte obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym podlegają zgłoszeniu do tych ubezpieczeń terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego.
Osoba zobowiązana do dokonania zgłoszenia!!!
Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego spoczywa na ubezpieczającym zwanym płatnikiem składek, którym jest:
- pracodawca
- zleceniodawca
- spółdzielnia,
- inne podmioty zatrudniające osoby objęte obowiązkiem ubezpieczenia.
Osoby wykonujące działalność gospodarczą na własny rachunek same realizują obowiązek zgłoszenia się do ubezpieczenia społecznego. Obowiązek ten dotyczy ich samych oraz osób z nimi współpracujących, współpracujących szczególności członków ich własnej rodziny. W przypadkach nie spełnienia obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia, zgłoszenia tego dokonuje z urzędu ZUS.
Tytuł ubezpieczenia.
Osoby objęte obowiązkiem ubezpieczenia z tytułu stosunku pracy, służby i członkostwa w spółdzielni i innych wymienionych w ustawie tytułów, objęte są obowiązkiem ubezpieczenia tylko z tych tytułów. Dobrowolnie mogą się ubezpieczyć z innego tytułu. Osoby prowadzące kilka rodzajów działalności gospodarczej objęte są ubezpieczeniem tylko z tytułu jednego wybranego rodzaju działalności.
Opłacanie składek.
Podmioty zobowiązane do zgłaszania do ubezpieczenia społecznego, opłacają też składki na te ubezpieczenia. Ubezpieczający niebędący ubezpieczonymi potrącają z wynagrodzenia składki obciążające ubezpieczonych i łącznie z własnymi składkami przekazują na konto bankowe ZUS.
Finansowanie składek.
Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe finansują w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy składek. Składki na ubezpieczenie chorobowe finansują w całości sami ubezpieczeni. Składki na ubezpieczenie wypadkowe finansują w całości sami płatnicy składek.
Wysokość składek.
Składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, obliczane są w jednakowej stopie dla wszystkich ubezpieczonych. Stopa % składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych.
Stopy % składek wynoszą:
19,52% podstawy wymiaru na ubezpieczenie emerytalne, 13% podstawy wymiaru na ubezpieczenie rentowe, 2,45% podstawy wymiaru na ubezpieczenie chorobowe, od 0,9%- 3,60% stawki podstawy wymiaru na ubezpieczenie wypadkowe.
Środki ze składek gromadzone sa w Państwowym Funduszu Celowym, zwanym Funduszem Ubezpieczeń Społecznych. Dysponentem FUS jest ZUS.
W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:
- emerytalny
- rentowy
- chorobowy
- wypadkowy
- rezerwowy dla ubezpieczenia rentowego, chorobowego
- rezerwowy dla ubezpieczenia wypadkowego.
Gdy chodzi o osoby ubezpieczone, które przystąpiły do OFE, część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 7,3% podstawy wymiaru odprowadzana jest przez ZUS do wybranego przez osobę ubezpieczoną funduszu, lub wylosowanego dla niej funduszu OFE.
Podstaw prawna dl ubezpieczeń rentowych i emerytalnych to ustawa z 17.XII.1998 o emeryturach i rentach z FUS.
Warunki nabycia uprawnień rentowych lub emerytalnych:
Nabycie uwarunkowane jest:
- wystąpieniem zdarzenia objętego ubezpieczeniem,
- posiadaniem wymaganego okresu ubezpieczenia.
Zdarzenia:
- powstanie stanu niezdolności do pracy,
- osiągnięcie wieku emerytalnego,
- śmierć osoby ubezpieczonej.
Okres ubezpieczenia dla nabycia uprawnień z tytułu niezdolności do pracy lub śmierci ubezpieczonego wynosi w zasadzie 5 lat. A z tytułu określonego wieku 25 lat dla mężczyzn, a dla kobiet 20.
Niezdolna do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Całkowicie niezdolna do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Częściowo niezdolna do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Trwała niezdolność do pracy występuje wtedy, gdy według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy. Jeżeli rokowania takie istnieją orzeka się niezdolność okresową.
1
Politechnika Bialostocka Dr.Hab.,Professor D.Pankou
1