Medyczne czynności ratunkowe

Temperatura ciała

• Ośrodek termoregulacji znajduje się w OUN w podwzgórzu

• Ciepło wytwarzane w organizmie zależy od podstawowej przemiany materii, czynności przewodu pokarmowego (trawienie i wchłanianie pokarmów) oraz od pracy mięśni szkieletowych (podczas poruszania się)

• Nadmiar ciepła w organizmie odprowadzana jest na zewnątrz przez skórę, układ oddechowy i przewód pokarmowy

• Niedobór ciepła w organizmie objawia się zwężeniem naczyń krwionośnych, ograniczeniem wydalania potu, dreszczami, przyspieszonym procesem spalania w mięśniach.

Temperatura ciała - to stan ciepłoty organizmu, który jest wyrazem równowagi między wytwarzaniem ciepła w toku procesów metaboliczny i oddawaniem ciepła.

Pojęcia

1/ gorączka to podwyższenie temperatury ciała powyżej górnej granicy normy

2/ hipertermia to podwyższona ciepłota ciała (gorączka)

3/ hipotermia to obniżona ciepłota ciała poniżej 36⁰C

4/ normotermia to prawidłowa ciepłota ciała (36 - 37^oC)

5/ temperatura subnormalna - ciepłota ciała wynosi poniżej 26^o

Rodzaje gorączek

a/ górna granica normy 37⁰C

b/ stan podgorączkowy 37,1^oC - 37,7⁰C

c/ gorączka lekka 37, 8⁰C - 38,5C

d/ gorączka umiarkowana 38, 6⁰C - 39,0C

e/ gorączka wysoka 39, 1⁰C - 39,9C

f/ gorączka bardzo wysoka 40⁰C w zwyż

g/ max temperatura ciała wywołana gorączką przy której możliwe jest przeżycie to 42⁰C

Przebieg i rodzaj gorączki może być:

a/ zmienny

b/ zależny od ogólnego stanu pacjenta

c/ od stopnia nasilenia objawów chorobowych

Wyróżniamy:

a/ gorączkę ciągłą, utrzymuje się na określonej wysokości przez kilka dni, występują niewielkie wahania dzienne ok. 1⁰C

b/ gorączka zwalniająca, utrzymuje się przez kilka dni, występują większe

wahania dzienne 1- 2 ⁰C

c/ gorączka przerywana, na przemian występuje gorączka i temperatura normalna

d/ gorączka wyniszczająca (septyczna), występuje przy wysiewach bakterii lub innych toksyn do krwi, często towarzyszą jej dreszcze. Dzienne wahania temperatury o 2 - 4 ⁰C

e/ gorączka resorpcyjna, występuje po zabiegach operacyjnych (zwana też aseptyczną)

f/ gorączka ośrodkowa, występuje w uszkodzeniu OUN

Przebieg narastania i spadku:

Wzrost:

a/ powolny - trwa przez kilka dni i w ciągu kilku kolejnych dni temperatura wzrasta aż do osiągnięcia szczytowego punktu, a następnie zatrzymuje się

b/ nagły - poprzedzony jest zazwyczaj dreszczami i trwa klika dni

Spadek:

a/ powolny - trwa kilka dni, temperatura w ciągu kolejnych dni ulega stopniowemu obniżeniu

b/ gwałtowny - temperatura w ciągu kilku godzin spada ze szczytowej wartości do normy lub poniżej normy

Objawy towarzyszące gorączce:

Objawy subiektywne (odczuwane przez pacjenta) - podmiotowe, poczucie

• Gorąca

• „pieczenia”, szczypania oczu

• Suchości w jamie ustnej

• Senności

• Osłabienie

• Bóle mięśni

• Niepokój

• Znużenie

• Ogólne rozbicie

Objawy obiektywne (obserwowane przez personel) - przedmiotowe:

• Znacznie podwyższona temperatura ciała, mierzona za pomocą termometru

• Palpacyjnie stwierdza się znacznie podwyższoną temperaturę ciała(np. Dotyk czoła)

• Potliwość (wilgotna skóra)

• „błyszczące” oczy

• Przyspieszone tętno

• Przy wysokiej temperaturze mogą wystąpić drżenie mięśni

Dreszcze- objawy subiektywne:

- uczucie strachu, niepokoju, zima a następnie gorąca

Dreszcze- objawy obiektywne:

- rytmiczne drżenie mięśni, „dzwonienie” zębami, przyspieszenie akcji serca, wzrost temperatury ciała.

Miejsca pomiaru temperatury ciała:

• Dół pachowy

• Pachwina ( u małych dzieci przy kontroli dorosłych)

• W odbycie (w szczególności u małych dzieci, należy pamiętać o natłuszczeniu np. wazeliną końcówki termometru, temperatura w odbycie jest o 0,5 ⁰ C wyższa niż pod pachą)

• W jamie ustnej (u dorosłych przytomnych i zdrowych psychicznie, prze posiłkiem, temperatura w jamie ustnej jest o 0,3 ⁰ C wyższa niż pod pachą)

• W uchu (termometr elektr. z wymiennym jednorazowym kapturkiem, w szczególności przydatny u osób nieprzytomnych, chorych psychicznie oraz dzieci)

• Na czole (jednorazowe paskowe termometry przykładane na czoło, można je stosować w celu orientacyjnym)

• Lewa lub prawa skroń (termometr laserowy bezdotykowy)

Nie dokonuje się już pomiaru termometrem rtęciowym!!!

Tętno - to rytmiczne podnoszenie i zapadanie się ścian tętnicy, które spowodowane jest wypełnieniem się tętnicy krwią, wyrzucaną z komór podczas skurczu serca i wzrostem ciśnienia skurczowego.

Tętno zależy od:

• Akcji serca

• Objętości krwi

• Ciśnienia krwi

• Jakości naczyń tętniczych

• Zastawek serca

Wyróżniamy 3 cechy tętna!!!!

1/ częstość tętna - ilość uderzeń/ minutę

2/ napięcie (siła) tętna

3/ rytm (miarowość) tętna

Odp. 1 Częstość tętna

Tętno prawidłowe:

a/ u płodu 113-140 uderzeń/minuta

b/ u rocznego dziecka 110-130 uderzeń/minuta

c/ u dorosłego 67- 76 uderzeń/minuta

Tętno ulega przyspieszeniu:

• Po wysiłku

• Po jedzeniu, używkach

• Po niektórych lekach (np. psychotropowe)

• W czasie przeżywania lęku, stresu

• Choroby serca

• gorączka

Tętno ulega zwolnieniu:

• podczas snu, odpoczynku

• u sportowców (zależne od treningów)

Tachykardia - (częstoskurcz) jest to przyspieszenie tętna powyżej 100 uderzeń/minutę.

Bradykardia - (rzadkoskurcz) jest to zwolnienie tętna poniżej 60 uderzeń/minutę. Bradykardia występuje w przebiegu bloków serca, w zatruciach, przy urazach czaszkowo-mózgowych, u sportowców

Odp.2 Napięcia (siła ) tętna

Cechy prawidłowego tętna to:

a/ dobrze wypełnione

b/ dobrze napięte

Odchylenia chorobowe tętna:

a/ tętno nitkowate

b/ tętno miękkie

c/tętno słabo napięte

d/ tętno ledwo wyczuwalne (np. przy spadku ciśnienia tętniczego krwi)

e/ tętno twarde, drutowate, silnie napięte (np. w miażdżycy)

Odp.3 rytm (miarowość) tętna

Prawidłowe tętno powinno być - miarowe, czyli zgodne z cyklem pracy serca (podczas odchylenia może wystąpić nieznaczne zwolnienie lub przyspieszenie tętna, jest to tzw. Niemiarowość oddechowa).

Odchylenia chorobowe tętna - niemiarowość, która może charakteryzować się:

• wypadaniem tętna

• niemiarowością całkowitą

• skurczami dodatkowymi

• częstoskurczem napadowym

Miejsca pomiaru tętna:

1. tętnica skroniowa

2. tętnica szyjna zewnętrzna

3. tętnica pachowa , ramienna

4. aorta brzuszna

5. tętnica udowa

6. tętnica promieniowa

7. tętnica łokciowa

8. tętnica podkolanowa( dół podkolanowy)

9. tętnica piszczelowa tylna

10. tętnica strzałkowa

11. tętnica grzbietowa stopy

Oddychanie to:

a/ zaopatrywanie żywego organizmu w tlen oraz odprowadzanie CO2, który jest końcowym produktem przemiany materii

b/ podstawowym celem monitorowania oddechu jest zapewnienie prawidłowej oksygenacji tkanek oraz CO2

Pojęcia

Wdech - to aktywne wprowadzanie powietrza do narządu oddechowego podczas skurczu mięśni oddechowych

Wydech - to bierny proces, który wywołany jest zapadaniem się klatki piersiowej oraz wyższym ułożeniem przepony.

Oddychanie zewnętrzne - wymiana gazów między pęcherzykami płucnymi i płucnymi naczyniami włosowatymi

Oddychanie wewnętrzne -wymiana gazów między naczyniami włosowatymi, a komórkami organizmu.

Eupnoë - oddech prawidłowy

Apnoë - bezdech

Orthopnoë - oddychanie jest możliwe tylko z udziałem dodatkowych mięśni oddechowych

Bradypnoë - oddech spowolniony

Tachypnoë - oddech przyspieszony

Hiperwentylacja - nadmierna wentylacja płuc

Hipowentylacja - zmniejszona wentylacja płuc

Duszność wydechowa - jest to utrudniony wydech powietrza

Duszność wdechowa - jest to utrudnione wdychanie powietrza

Duszność - to subiektywne odczucie braku powietrza, które zmusza do zwiększenia aktywności oddechowej.

Wg. WHO na podstawie wywiadu rozróżnia się 4 stopnie ciężkości:

stopień I - „Czy masz duszność przy szybkim chodzeniu po równym, wchodzeniu pod górkę bądź po schodach?”

stopień II - „Czy masz duszność przy normalnym chodzeniu po równym z rówieśnikami?”

stopień III - „Czy musisz się zatrzymać by nabrać powietrza w czasie chodzenia po równym we własnym tempie?”

stopień IV - „Czy masz duszność w spoczynku?”

Cechy oddechu:

a/częstość

b/jakość

c/rytm

Oceniając oddech chorego zwracamy uwagę na częstość oddechów, liczymy oddech w ciągu minuty. Chory nie powinien wiedzieć, iż dokonujemy pomiaru, gdyż świadom tego może wpłynąć na spowolnienie lub przyspieszenie oddechu. Jeżeli oddechy są płytkie to przy liczeniu pomocne będzie położenie ręki na klatkę piersiową pacjenta, pozwoli to zaobserwować ruchy oddechowe ; głębokość oddechów, rytm oddechów, czy występują szmery oddechowe, jak jest won wydychanego powietrza przez pacjenta.

Wartości prawidłowe oddechu:

a/ noworodek 40- 60 oddechów/minuta

b/ małe dziecko 18 - 25 oddechów/minuta

c/ dorosły 12 - 16 oddechów/minuta

Cechy prawidłowego oddechu:

• regularny

• wykonywany bez wysiłku

• osłuchowo bez szmerów

• bez zapachu

• ruch klatki piersiowej podczas oddechu równomierny, symetryczny (unoszenie klatki piersiowej podczas -wdechu, opadanie podczas wydechu)

-równomiernie głęboki

wykonywany przez nos

Cechy patologicznego oddechu:

• zwolniony

• zmniejszona wentylacja płuc (hipowentylacja)

• przyspieszony

• nadmierna wentylacja (hiperwentylacja)

• bezdech

• duszność

• duszność wdechowa, wydechowa

• oddychanie wysiłkowe, udział dodatkowych mięśni oddechowych

Słyszalne szmery oddechowe:

- szmer oddechowy prawidłowy - oddech prawidłowy

- słyszalne świsty - np. przy zwężeniu dróg oddechowych

- słyszalne furczenia - obecne w astmie oskrzelowej

- trzeszczenia - np. w obrzęku płuc

Zapach wydychanego powietrza:

- bez zapachu - oddech prawidłowy

- zapach gorzkich migdałów - m.in. w zatruciu cyjankami

- zapach acetonu - może wystąpić w śpiączce cukrzycowej

- zapach zgnilizny - np. przy zgorzeli płuc

- zapach mdły, słodkawy - np. w błonicy

Rodzaje oddechu i ich charakterystyka:

- oddech prawidłowy fizjologiczny - regularny

- oddech Cheyne'a i Stokesa - charakteryzuje się coraz głębszymi oddechami, a następnie

coraz płytszymi oddechami, które kończą się chwilowym bezdechem np. w w zatruciach, schorzeniach mózgu

- oddech Biota -kilka głębokich oddechów, a następnie przerwa np. w podwyższonym

ciśnieniu śródczaszkowym

- oddech Kussmaula - to bardzo głęboki oddech i regularny, z krótkimi okresami bezdechu

np. w kwasicy, śpiączce

- oddech paradoksalny - to asymetryczne ruchy klatki piersiowej, jedna strona się unosi a

druga jednocześnie zapada np. przy złamaniu żeber.

CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI

- „RR” wg. Rivy Rocciego (internista włoski 1863-1937) jego nazwiskiem określało się metodę pomiaru ciśnienia tętniczego krwi

- ciśnienie tętnicze krwi określa się w milimetrach słupa rtęci (mmHg) lub

w kilopaskalach (KPa)

- ciśnienie krwi w tętnicach jest zmienne

- zmienia się ono pulsacyjnie w czasie pracy serca

- ciśnienie wzrasta przy skurczu serca - ciśnienie skurczowe

- ciśnienie maleje przy rozkurczu serca - ciśnienie rozkurczowe

- amplituda skurczowo - rozkurczowa wynosi 30 - 50 mmHg jest to różnica ciśnień

między skurczowym a rozkurczowym

Pojęcia

- Amplituda ciśnienia krwi - różnica między skurczowym a rozkurczowym ciśnieniem krwi

- Ciśnienie krwi skurczowe (systoliczne) - najwyższe ciśnienie w układzie tętniczym

w czasie skurczu komór w fazie wyrzucania krwi

- Ciśnienie krwi rozkurczowe(diastoliczne) - najniższe ciśnienie w układzie tętniczym w czasie rozkurczu komór w fazie rozluźnienia i wypełnienia

- Hipotonia - obniżenie wartości ciśnienia tętniczego krwi

- Hipertonia - nadciśnienie krwi, wartość powyżej 160/95 mmHg

- Podciśnienie - skurczowe i (lub) rozkurczowe to ciśnienie krwi niższe od wartości prawidłowych (poniżej wartości granicznych)

Wartość ciśnienia tętniczego krwi zależy od:

- siły skurczowej serca

- objętości krwi znajdującej się w naczyniach krwionośnych

- lepkości krwi

- oporów jakie wytwarza naczynia krwionośne

- zmienia się odpowiednio do rytmu dobowego a także od wysiłku fizycznego, stresu

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego krwi (osoby dorosłe) wg AHA:

Ciśnienie optymalne

• ciśnienie skurczowe < 120 mmHg

• ciśnienie rozkurczowe < 80 mmHg

Ciśnienie prawidłowe

• skurczowe < 130mmHg

• rozkurczowe < 85 mmhg

Ciśnienie prawidłowe wysokie

• skurczowe 130 - 139 mmHg

• rozkurczowe 85 - 89 mmhg

Nadciśnienie tętnicze

I okres

• skurczowe 140 - 159 mmHg

• rozkurczowe 90 - 99 mmHg

II okres

• skurczowe 160 - 179 mmHg

• rozkurczowe 100 - 109 mmHg

III okres

• skurczowe ≥ 180 mmHg

• rozkurczowe ≥ 110 mmHg

Metody pomiaru ciśnienia krwi

- dot. kończyny górnej - ok. 2 palce powyżej zgięcia łokciowego, dobierając mankiet aparatu w zależności do wieku( dziecięce i dla dorosłych)

- istnieje możliwość pomiaru ciśnienia na kończynie dolnej (2 palce powyżej zgięcia kolanowego) w przyp. amputacji kończyn górnych

Nie wykonuje się pomiaru ciśnienia krwi w przypadku!!!

a/ przetoka tętniczo - żylna u chorych dializowanych

b/ obwodowy cewnik żylny

c/ czasowo sztuczny rozrusznik serca

d/ rozlegle oparzenia na ramieniu

Metody pomiaru

- osłuchowa - przy wykorzystaniu stetoskopu oraz aparatu sfigmomanometrycznego, tą metodą określimy ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

- palpacyjna - aparat z mankietem, tą metodą określimy ciśnienie skurczowe

- inwazyjna (OCŻ) - to ciągły pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego krwi skurczowego i rozkurczowego za pomocą cewnika umieszczonego w żyle głównej w pobliżu przedsionka prawego. Cewnik wprowadzany jest do żyły głównej górnej przez szyjną zewnętrzną podobojczykową, odłokciową lub też do żyły głównej dolnej przez żyłę udową . OCŻ pozwala na ocenę wydolności prawego serca i objętości krwi krążącej , wyrażone jest w cm H2O. Jest metodą inwazyjną. Należy przestrzegać aseptyki i antyseptyki.

---