Ekonomia, nauka społeczna zajmująca się badaniem sposobów gospodarowania społeczeństw w warunkach nieograniczoności ludzkich potrzeb i ograniczoności czynników produkcji, służących wytwarzaniu dóbr i usług zaspokajających te potrzeby.
Ekonomia stara się odpowiedzieć na trzy zasadnicze pytania: co produkować i w jakich ilościach? W jaki sposób produkować - przy pomocy jakich technik i technologii? Kto i w jakim stopniu będzie korzystał z wytworzonego produktu społecznego?
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
System gospodarczy
System gospodarczy, to inaczej system ekonomiczny. Możne powiedzieć, że stanowi go zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych, a także ogólnie akceptowanych zasad, które regulują postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego. Taki system jest także określany jako zespół instytucji związanych z podejmowaniem oraz realizacją decyzji ekonomicznych, razem ze wszystkimi podmiotami ekonomicznymi.
System gospodarczy ma za zadanie określić to, kto, a także jak decyduje o tym, które z dóbr powinny być wytwarzane i w jakich ilościach. Kolejną jego funkcją jest określenie jak wytwarzanie uzupełniających się produktów ma być bilansowane, a także koordynowane pod kątem zaspokojenia różnorodnych potrzeb społecznych. Ważne jest także to, w jaki sposób dokonywany jest dokonywany podział globalnego produktu społecznego między członków społeczeństwa.
Poszczególne systemy gospodarcze można wyróżnić na podstawie takich kryteriów jak choćby własność środków produkcji w sensie ekonomicznym. Wydzielamy tu ustroje indywidualistyczne, czyli inaczej kapitalistyczne, gdzie mamy dominację własności prywatnej. Co więcej prawa własności poszczególnych jednostek są ekskluzywne oraz mogą być dobrowolnie transferowalne. Drugą grupą, która można tu wyróżnić są ustroje kolektywistyczne, gdzie dominuje przewaga własności państwowej.
Istotnym zagadnieniem są mechanizmy regulacji procesów gospodarczych. Zaliczyć tu można systemy kompetytywne, popularnie zwane konkurencyjnymi, gdzie systemy gospodarki rynkowej regulowane są jedynie w niektórych fragmentach, a całość wymiany sterowana jest poprzez działanie mechanizmów wolnorynkowych. Z kolei mechanizmy wolnorynkowe to wzajemne oddziaływanie na siebie popytu, podaży, kształtowanie się ceny, czyli ogólnie rzecz ujmując jest to samoczynnie działający rynek. Drugim systemem, jaki można tu wyrazić jest system gospodarki regulowanej administracyjnie. Jest to tzw. gospodarka nakazowa, gdzie całość, bądź większość decyzji dotyczących produkcji oraz redystrybucji dochodu podejmowana jest w drodze administracyjnych decyzji poprzez biurokrację państwową szczebla centralnego. Każdy system gospodarczy zawiera takie elementy jak : układ organizacyjny, układ zjawisk sfer realnej gospodarki, a także układ regulacji.
---------------------------------------------------------------------------------------------------
CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI RYNKOWEJ
Gospodarka rynkowa charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami: (1)dominacją prywatnej własności czynników produkcji oraz (2)rynkową alokacyjną zasobów
gospodarczych.
Reguły funkcjonowania gospodarki rynkowej
Z dwóch zasadniczych cech gospodarki rynkowej wynikają jej dalsze cechy oraz obowiązujące w niej reguły gry
dotyczące m.in. motywów i celów działania podmiotów gospodarczych, stopnia ich samodzielności oraz zasad finansowania, charakteru więzi między nimi itd. Z cechami gospodarki związane są również jej główne walory i słabości.
Zalety i słabości gospodarki rynkowej
Analizując cechy gospodarki rynkowej wskazaliśmy przy okazji niektóre jej istotne zalety; są to m.in.:
-tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych,
-efektywny system motywacyjny,
-duża innowacjość gospodarki,
-dyscyplina finansowa przedsiębiorstw
, związana z konkuręcją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej,
-tendencja do samodzielnego ustalania się równowagi rynkowej,
-duża elastyczność gospodarki,
-dobry zaopatrzenie sklepów
.
Nie jest to pełna lista zalet gospodarki rynkowej. Dlatego też warto podkreślić dodatkowo, że jak dotychczas kraje o rozwiniętej gospodarce rynkowej zapewniają swoim obywatelom najwyższy przeciętny poziom dobrobytu, gwarantując równocześnie najszerszy zakres swobód obywatelskich.
Gospodarka rynkowa ma też słabe strony
. Wiążą się one przede wszystkim z pewnymi niedomaganiami rynku, wykorzystywanymi często w argumentacji na rzecz aktywnej roli państwa w gospodarce. W teoretycznej analizie słabości gospodarki rynkowej wskazuje się zwykle na kwestie, których rynek nie rozwiązuje wcale lub też rozwiązuje źle.
Potrzeby fizjologiczne
potrzeba jedzenia,
potrzeba odpoczynku,
Potrzeby bezpieczeństwa wyrażają się unikaniem tego, co może przynieść śmierć lub cierpienie
potrzeba zależności,
potrzeba opieki i oparcia,
potrzeba ładu.
Potrzeby szacunku i uznania
potrzeba potęgi,
potrzeba wyczynu,
potrzeba wolności,
potrzeba respektu i uznania innych,
potrzeba dobrego statusu społecznego,
potrzeba sławy,
potrzeba dominacji
Potrzeby samorealizacji
dążenie do rozwoju możliwości
dążenie do realizacji celu
Maslow wyróżnia także potrzeby: poznawczą i estetyczną.
racjonalne gospodarowanie (rational economy) |
|
|
|
|
|
rozsądne postępowanie w procesach gospodarczych polegające na poprawnym myśleniu oraz skutecznym działaniu. W teorii ekonomii racjonalne gospodarowanie występuje w dwóch równoważnych wariantach: jako zasada największej wydajności (największego efektu) oraz jako zasada oszczędności środków (najmniejszego nakładu). Racjonalne gospodarowanie oznacza więc dążenie do tego, aby przy danym nakładzie środków uzyskać maksymalny stopień realizacji celu lub przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu środków, naturalnie bez zubożenia jakości efektu.
Takie pojmowanie racjonalności gospodarowania jest zbyt wąskie i bardzo upraszcza jego rzeczywistą naturę. Oznacza ono utożsamianie racjonalności z efektywnością, czyli korzystną relacją odpowiednio zdefiniowanych nakładów i efektów. Tymczasem efektywność nie zawsze jest równoznaczna z racjonalnością.
Celem racjonalnego gospodarowania nie może być tylko systematyczne podnoszenie efektywności ekonomicznej, lecz doskonalenie jakości życia społeczeństwa, a to wymaga uwzględnienia nie tylko kryteriów ekonomicznych (wyższa rentowność, wyższa produktywność czynników wytwórczych, wyższe tempo wzrostu itp.), lecz także kryteriów etycznych, moralnych i ekologicznych zapewniających lepsze i pełniejsze zaspokojenie wielorakich potrzeb (zwłaszcza potrzeb rozwoju) (growth needs) społeczności lokalnych i całego narodu. Za racjonalne można więc uznać dzisiaj te działania i decyzje, które dobrze służą podnoszeniu jakości życia społeczeństwa i respektują nie tylko wymagania wysokiej efektywności ekonomicznej, ale także uwzględniają inne (różne) aspekty sytuacji życiowej członków społeczeństwa gwarantujące ich rozwój duchowy.
Tradycyjne pojmowanie racjonalności gospodarczej nie dostarcza już inspiracji użytecznych we współczesnych warunkach, gdzie wymagana jest tzw. wielowymiarowość gospodarowania.
Wyszukiwarka