Odporność organizmów i procesy immunopatologiczne

Odporność organizmu:

• są to wszystkie mechanizmy obrony przed obcymi dla organizmu czynnikami

• są 2 rodzaje odporności:

• wrodzona - naturalna - nieswoista

• chroni organizm przed wieloma różnymi czynnikami zakaźnymi

• nie jest uwarunkowana wcześniejszą na nie ekspozycją - nie nabywamy jej

• głównie warunkują ją bariery fizyczne (skóra utrudniająca wnikanie zarazków), a także mechanizmy odporności:

• odpowiedź komórkowa

• najważniejszym jej czynnikiem są krwinki białe - leukocyty - szczególnie neutrofile posiadające aktywność fagocytarną (właściwość żerna)

• tropizm - możliwość samodzielnego przemieszczania się w kierunku zapalenia

• osłabienie nieswoistej odporności komórkowej mamy w przypadku zahamowanej możliwości migracji leukocytów, obniżenia aktywności fagocytarnej

• obniżenie odporności nieswoistej komórkowej występują przy niektórych chorobach i przy zaburzeniach genetycznych

• odpowiedź humoralna

• dotyczy związków chemicznych, które rozprzestrzeniają się przez układ naczyń krwionośnych i chłonnych, np.:

• układ dopełniacza

• lizozym

• transferyna - transport żelaza

• laktoferyna - wiąże jony żelaza

• bardzo ważne przeciwwirusowe interferony

• nabyta - swoista

• rozwija się w następstwie wcześniejszego kontaktu z określonym czynnikiem i chroni wyłącznie przed nim

• dzieli się na odporność:

• komórkową

• limfocyty T - przede wszystkim T₃ oraz Th

• mogą się nauczyć, że jakieś białko jest lub nie jest zarazkiem

• humoralną

• limfocyty B

• produkują immunoglobuliny które są uwalniane do osocza

• rozróżniamy 5 klas Ig: IgG, IgM, IgA, IgD i IgE

Immunosupresja

• osłabienie lub zniesienie w następstwie działania różnych zewnętrznych czynników aktywności układu immunologicznego

• charakterystycznym przykładem jest HIV

• może się rozwijać w następstwie radioterapii lub podania leków immunosupresyjnych

• takie osłabiające działanie mają właśnie czynniki biologiczne, głównie drobnoustroje chorobotwórcze

• defekty immunologiczne mogą być wrodzone

Autoimmunoagresja

• rozpoznanie, niszczenie i usuwanie z organizmu własnych komórek i tkanek

Alergia

• nadwrażliwość, uczulenie

• zmieniona odczynowość organizmu wywołaną przez wiele czynników

• stan organizmu wywołany obecnością swoistych przeciwciał, które w interakcji z antygenem prowadzą do uszkodzenia tkanek

Rodzaje i mechanizmy nadwrażliwości:

• 4 typy reakcji:

• anafilaktyczna

• cytotoksyczna

• kompleksów immunologicznych

• komórkowa

I TYP:

Nadwrażliwość anafilaktyczna:

• najbardziej niebezpieczna, natychmiastowa

• taką reakcję obserwujemy po podaniu środka chemicznego - wstrząs anafilaktyczny

• antybiotyki (penicylina)

• białka obce (surowice odpornościowe)

• jady owadów (pszczoły, osy, szerszenie)

• wyzwolona reakcja z udziałem immunoglobulin klasy IgE

• objawy są różne i zależą od gatunku, rasy i wieku - nie zależą od czynnika uczulającego

• główne objawy wstrząsu anafilaktycznego pochodzą ze strony tzw. narządów wstrząsowych:

• u koni, bydła i człowieka - mięśnie gładkie - zwłaszcza oskrzelików płucnych

• u psa - mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i naczyń mózgowych - objawy padaczki

• u świń i kotów - dominują objawy ze strony układu krążenia - zaciśnięcie żył i tętnic

• objawy:

• niepokój

• duszność

• biegunka

• skurcz pęcherza moczowego

• samorzutne oddawanie moczu i kału

• obniżenie ciśnienia krwi

• obniżenie temp ciała

• ze wstrząsu anafilaktycznego wyciągamy zwierzę podając szybko działające preparaty z grupy glikokortykoidów kory nadnerczy, inne związki antyhistaminowe lub adrenalina, np. Dexametazon

II TYP:

Nadwrażliwość cytotoksyczna:

• reakcja zachodząca między antygenem związanym na powierzchni komórki, a krążącymi przeciwciałami IgG lub IgM

• w wyniku tej reakcji dochodzi do aktywacji kaskady dopełniacza, w wyniku czego dochodzi do lizy komórki

• np. nieodpowiednio przeprowadzone przetaczanie krwi

III TYP:

Nadwrażliwość kompleksów immunologicznych:

• krążące we krwi antygeny tworzą kompleksy z przeciwciałami - głównie IgG

• w wyniku tego zostaje zaktywowana kaskada dopełniacza, dochodzi do napływu neutrofilów, które uwalniają enzymy uszkadzające tkanki

• np. kłębuszkowe zapalenie nerek towarzyszące różnym chorobom przewlekłym, często zakaźnym

IV TYP:

Nadwrażliwość komórkowa:

• reakcja immunologiczna zw. reakcją nadwrażliwości opóźnionej

• limfocyt T rozpoznaje antygen za pomocą receptorów na swojej powierzchni

• limfocyt pomocniczy Th wytwarza cytokiny i stymuluje limfocyty cytotoksyczne Tc

• cytokiny pobudzają i przyciągają komórki żerne, które ulegają przekształceniu do komórek olbrzymich

• np. próba tuberkulinowa, kontaktowe zapalenie skóry

Zapalenie (inflammatio)

• obronna reakcja unaczynionych tkanek na różnego rodzaju uszkodzenia

• obejmuje wszystkie procesy zachodzące w tkankach od momentu uszkodzenia do jego ustąpienia

• jest procesem dynamicznym - z zaburzeniami w krążeniu i zmianami wstecznymi

• każde uszkodzenie tkanek powoduje odczyn/proces zapalny, który dzielimy na:

• zapalenia miejscowe - ogniskowe

• lub uogólnione - przy chorobach zakaźnych

• objawy kliniczne towarzyszące zapaleniu sformułowane przez Celsjusza:

• obrzęk

• zaczerwienienie

• podwyższenie temperatury

• bolesność

• upośledzenie czynności

Przyczyny/ czynniki:

• wewnątrzustrojowe

• uszkodzenie tkanek w następstwie samozatrucia wywołanego np. niedoczynnością nerek

• działanie przeciwciał wymierzone przeciwko obcym antygenom lub antygenom własnym (autoagresja)

• martwica tkanek spowodowana ostrym niedokrwieniem np. zatorniedokrwieniezapalenia

• nowotwory złośliwe

• obecność we krwi enzymów np. trypsyna

• zewnątrzustrojowe

• uszkodzenia mechaniczne

• urazy prowadzące do zmiażdżenia lub przerwania ciągłości tkanek

• czynniki fizyczne - temperatura, prąd, światło słoneczne

• czynniki chemiczne

• czynniki biologiczne - bakterie i ich toksyny, wirusy, grzyby, pierwotniaki i inne pasożyty

W zapaleniu

• dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i włosowatych oraz zwiększenia ich przepuszczalności

• z osocza wydostają się białka i krwinki białe

• aktywacja tego rozszerzenia naczyń zapoczątkowana jest przez mediatory zapalenia, do których należą:

• histamina

• kininy

• układ dopełniacza

• inne

Przebieg zapalenia:

3 fazy:

• naczyniowa - dochodzi do niej bezpośrednio po zadziałaniu czynnika uszkadzającego

• wysiękowa - w której dochodzi do gromadzenia się płynu w przestrzeniach poza naczyniowych

• komórkowa - gdzie wyłażą krwinki białe z naczyń włosowatych w kierunku ogniska zapalnego

Zejście zapalenia

• całkowity powrót do stanu pierwotnego (restitutio at integrum)

• ma miejsce, gdy uszkodzenie nie było zbyt rozległe i obejmowało mały obszar tkanki

• naprawa (reparatio)

• gdy uszkodzenie było znaczne i nastąpiło zastąpienie obumarłych fragmentów tkanki włóknami kolagenowymi - tkanką łączną

• proces ten rozpoczyna się od wrastania z tkanek przylegających do ogniska zapalnego naczyń włosowatych

• powstaje tkanka ziarninowa - jakby stan przejściowy - która przechodzi w bliznę

• cała naprawa przez ziarninowanie to organizacja zapalenia

Zmiany obrazu krwi obwodowej w zapaleniu:

Leukocytoza:

• zwiększenie ilości krwinek białych

• przy przebiegu przewlekłym wynika z bezwzględnego zwiększenia wszystkich krwinek białych

• przy zapaleniu ostrym ze szpiku wydostają się leukocyty młodociane, czyli pałki

• jeśli jest zwiększona ilość pałeczek- mówimy o przesunięciu obrazu w lewo

Podział zapaleń:

• ostre

• pozwala na usunięcie patogenu, przekrwienie i wysięk

• oprócz wysięku surowiczego dominują granulocyty obojętnochłonne (neutrofile), zwłaszcza pałki

• trwa krótko - godzinami lub najwyżej kilka dni

• podostre

• obraz jest wysiękowy i wytwórczy

• trwa kilkanaście dni

• przewlekłe

• polega na doborze złych mechanizmów efektorowych lub

• związane jest całkowicie z brakiem możliwości usunięcia patogenu

• przeważają limfocyty i mikrofagi

• trwa długo - tygodniami, miesiącami, a nawet latami

Podział patomorfologiczny zapaleń:

• wytwórcze

• zmiany rozplemowe istniejących tkanek i komórek miejscowych

• uszkadzające

• zmiany wsteczne i martwica komórek miąższowych narządu

• wysiękowe

• dominują zaburzenia krążenia, zwykle zapalenie spowodowane czynnikami zakaźnymi

• w zależności od składu wysięku można je podzielić na:

• surowicze

• zwykle dotyczy błon surowiczych i śluzowych - osierdzie, otrzewna, opłucna

• przy nieznacznych uszkodzeniach wysięk zawiera głównie albuminy

• przy poważniejszym również globuliny

• włóknikowe

• przy ciężkich zapaleniach (uszkodzenie kapilar)

• w wysięku pojawia się włóknik, tworzący charakterystyczny nalot na powierzchni zmienionych struktur

• ropne

• przy bardzo cięższych zapaleniach

• wysięku występują leukocyty i erytrocyty

• może być:

• powierzchowne - ropotok z błon śluzowych, ropniak w narządzie posiadającym światło np. opłucnej

• głębokie - ropień, ropowica w luźnych tkankach np. ściana przewodu pokarmowego

Nazwy łacińskie zapaleń - dodajemy itis

Żołądek - gastritis

Trzustka - pancreatitis

Wątroba - Hepatitis

Płuca - pneumonia (wyjątek)

Gorączka (febris)

• zaburzenie termoregulacji objawiającym się podwyższeniem temperatury ciała

• pojawia się w skutek oddziaływania czynników zakaźnych, uwalnianych z rozpadających się tkanek lub komórek

• towarzyszy wielu ostrym reakcjom immunologicznym

• prawidłowa temperatura wewnętrzna - homotermia - jest jednym z elementów homeostazy organizmu

• homotermia jest wypadkową między ciepłem wytworzonym, a rozproszonym do otoczenia

• ośrodek termoregulacji znajduje się w podwzgórzu

• gorączka towarzysząca chorobom zakaźnym jest skutkiem oddziaływania czynników gorączkotwórczych tzw. pirogenów

• właściwości pirogenne mają otoczki bakterii i lipidy wirusowe

• nie działają one bezpośrednio na podwzgórze, lecz na specjalne białko - INTERLEUKINA 1 = kachektyka

Przebieg gorączki

3 fazy:

• wzrost

• organizm dostosowuje temperaturę ciała do podwyższonego poziomu nastawczego ośrodka termoregulacji

• szczyt

• rośnie, osiąga szczyt i spada

• spadek

• w okresie ustępowania gorączki następuje zwiększona wypadkowa między utratą ciepła, jego produkcją

Typy gorączki:

• ciągła

• podwyższona temperatura utrzymuje się kilka dni

• zwalniająca

• gorączka jest przez wiele dni

• wahania między najniższą i najwyższą temperaturą w gorączce przewyższają 1˚

• naprzemienna

• raz jest, a raz jej nie ma

• powrotna

• gorączka okresowa

• długie jej napady - występują przy gruźlicy lub niedokrwistości zakaźnej koni (NZK)

• trawiąca

• charakteryzuje się długim przebiegiem i wahaniami osiągającymi 5˚C

Na podstawie długości dzielimy na:

• jednodniowa przemijająca

• może trwać kilka godzin

• ostra

• może trwać najwyżej kilka dni

• przewlekła

• może utrzymywać się długimi tygodniami

---