RYNEK USŁUG TURYSTYCZNYCH

Pojęcie „rynku” w dosłownym sensie oznacza miejsce spotkań (stragany, targowiska, bazary), gdzie jedni kupują, a drudzy sprzedają określone towary. Targowiska, bazary istnieją na całym świecie.

Do Polski przybywają miliony zagranicznych turystów, którzy nie bardzo interesują się Żelazową Wolą, Nieborowem czy Biskupinem, ale wiedzą, po co odwiedza się bazary położone w pobliżu zachodniej i wschodniej granicy lub w Łodzi, Terespolu, Rzeszowie oraz Warszawie- „Bazar Różyckiego” czy też bazar na „Stadionie 10- lecia”, który był największym bazarem w Europie.

Wszyscy znają przynajmniej ze słyszenia bazary kwiatowe w Holandii, bazar w Stambule, Kairze czy Damaszku. Rozwój środków łączności sprawił, że dla dokonania transakcji kupna- sprzedaży nie jest osobiste spotkanie się nabywcy ze sprzedawcą. Dlatego pojęcie „rynku” używa się w sposób przenośny w celu określenia całokształtu transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich te transakcje przebiegają, a także jak kształtują popyt i podaż oraz poziom cen. W ten sposób rynek spełnia funkcje informacyjne i regulacyjne.

Funkcja informacyjna. Dostarcza informacji dla podmiotów działających w jego obrębie co należy sprzedać, w jakiej jakości, po jakiej cenie, kto powinien być nabywcą, gdzie oraz kiedy ma być dokonana transakcja kupna, czy sprzedaży. Podstawowym instrumentem służącym do realizacji tej funkcji będą ceny.
Funkcja regulacyjna. Jest to takie postępowanie podmiotów gospodarki turystycznej oraz takie podejmowanie decyzji co do skierowania zasobów gospodarczych i społecznych tam gdzie końcowa efektywność ekonomiczna jak również korzyści społeczne są jak najwyższe.

Rynek jest to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktów między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.HoHH

Natomiast rynek usług turystycznych jest to ogół stosunków wymiennych między osobami i instytucjami świadczącymi usługi turystyczne turystom (przedstawiającymi podaż) a osobami i instytucjami je nabywającymi, stanowiące przedmioty potrzeb turystycznych (przedstawiającymi popyt)

Definiowanie pojęcia usług turystycznych może się opierać na wyliczeniu rodzajów usług objętych tym pojęciem, takich jak: usługi przewozowe, hotelarskie, rekreacyjne, gastronomiczne, organizatorskie itp.

Sprzedający i kupujący są podmiotami rynku turystycznego.

Elementy rynku turystycznego
1. Podmioty rynku turystycznego po stronie popytowej i podażowej
2. Przedmioty rynku turystycznego czyli wszelkie dobra i usługi rynku turystycznego które podlegają wymianie. Będą tu również wchodziły dobra, którym trudno ustalić wartość rynkową natomiast które stanowią bardzo ważny element produktu turystycznego, są to m.in. dobra w stanie wolnym
3. Wzajemne relacje które zachodzą między podmiotami rynku jak również między podmiotami, a przedmiotami rynku turystycznego

Podmioty według kanałów rynku to:
1. Bezpośredni usługodawcy, inaczej dostawcy- mają podstawowe znaczenie w przygotowaniu oferty turystycznej, należą tutaj takie firmy, które dostarczają dobra oraz usługi turystyczne wchodzące w skład oferowanego pakietu. Przykładem mogą być usługi transportowe żywieniowe, przewodnickie itd. A zatem dostawcami mogą być m.in. linie lotnicze, hotele, restauracje, przewodnicy itd.
2. Touroperatorzy czyli hurtownicy- są to przede wszystkim duże firmy, które opierają swoją działalność na kontraktowaniu. Inaczej nabywaniu dużych ilości pojedynczych usług od bezpośrednich producentów oraz tworzeniu z nich pakietów, które sprzedają po zryczałtowanej cenie. Touroperatorzy to inaczej producenci pakietów.
3. Agenci turystyczni czyli detaliści- jest to ogniwo pośrednie pomiędzy producentami, a konsumentami, najczęściej zajmują się one sprzedażą produktów przygotowanych przez inne firmy. Agencja podróży może mieć charakter małej firmy bądź dużego przedsiębiorstwa. Podmioty te najczęściej sprzedają pakiety nabywane u touroperatorów, ale mogą również sprzedawać produktu i usługi nabywane u bezpośrednich dostawców. Wiele agencji prowadzi również usługi dodatkowe, np. wymiana walut, ubezpieczenia, załatwianie paszportów i wiz itp.

Cechy rynku turystycznego:
- jest to rynek towarów i usług (z przewagą usług )
- występowanie popytu łączonego na towary i usługi, których sprzedaż wzajemnie się uzupełnia
- konsumpcja następuje w miejscu podróży jednocześnie z produkcją usług.
- rynek turystyczny występuje nie tylko w miejscu czasowego pobytu, ale także w miejscu stałego zamieszkania.

Tablica 1 Kryteria podziału i rodzaje rynków usług turystycznych

KRYTERIUM PODZIAŁU	RODZAJE RYNKÓW TURYSTYCZNYCH
Kryterium geograficzne	Rynek lokalny Rynek regionalny Rynek krajowy Rynek kontynentalny Rynek światowy
Rodzaj usług turystycznych	Rynek usług hotelarskich Rynek usług gastronomicznych Rynek usług transportowych
Grupy wiekowe turystów	Rynek turystyki młodzieżowej Rynek turystyki emerytów
Relacja: miejsce zamieszkania i miejsce docelowe	Rynek turystyki przyjazdowej Rynek turystyki wyjazdowej
Cel podróży	Rynek turystyki biznesowej Rynek turystyki kongresowej Rynek turystyki zdrowotnej Rynek turystyki wypoczynkowej Rynek turystyki krajoznawczej Rynek turystyki religijnej Rynek turystyki kulturalnej Rynek turystyki motywacyjnej

Źródło: J. Altkorn, Marketing w turystyce, PWN, Warszawa 1998, s. 19.

Rozróżniamy podstawowe typy rynków turystycznych:

• Z punktu widzenia obszaru, np. lokalne, regionalny, krajowy, międzynarodowy

• Wg kanałów rynku, czyli skali zawieranych transakcji, np. hurtowy, detaliczny

• Wg przedmiotu obrotu na rynku turystycznym np. dobra konsumpcyjne, produkcyjne

• Wg branży, np. hotelarstwo, przewoźnicy turystyczni, biura podróży, systemy komputerowe

• Wg motywów uprawiania turystyki, np. wyspecjalizowana, pobytowa, etniczna itd.

• Wg cech konsumentów występujących na tym rynku

Modele rynku:

Konkurencja doskonała i monopol to modele rynku najczęściej spotykane. Do przykładów monopolu w sektorze turystycznym można zaliczyć:

• Turystykę uzdrowiskową, gdzie znaczna część świadczeń jest zamawiana w podmiotach uzdrowiskowych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, a następnie oferowana indywidualnym klientom,

• Turystykę łowiecką, której obsługą zajmują się wyspecjalizowane podmioty obsługujące turystów zagranicznych.

Oligopol- tą strukturę rynkową można przypisać rynkowi organizacji turystyki i pośrednictwa sprzedaży (biurom podróży). Klienci z reguły mają swobodny wybór świadczeń usługowych podmiotów rynku hotelarskiego, gastronomicznego,

nowoczesności produktów, ustalaniu dogodnych warunków sprzedaży i gwarancji, reklamie i promocji. Wejście na rynek oligopolistyczny jest trudne, z uwagi na bariery ekonomiczne (znaczny kapitał), technologiczne i prawne, ale możliwe.

Segmentacja rynku turystycznego
Jest to proces podziału rynku turystycznego według określonych kryteriów na jednorodne grupy konsumentów czyli segmenty rynku, które wyznaczają dla przedsiębiorstw funkcjonujących na tym rynku obszar działania i stanowią jednocześnie punkt odniesienia przy formułowaniu programu tego działania.

Inaczej podział klientów ze względu na ich potrzeby i oczekiwania, np. grupy turystyczne, klienci przejezdni, klienci miejscowi, indywidualni goście przybywający na wypoczynek, goście podróżujący służbowo.

W praktyce występuje wiele kryteriów segmentacji rynku turystycznego. Do najważniejszych należą cechy demograficzne i społeczno- zawodowe potencjalnych turystów, rodzaje i formy turystyki oraz kryteria czasowe i przestrzenne (geograficzne).

Podstawowym podziałem potencjalnych turystów na różne kategorie jest wysokość dochodów. Od tego w dużej mierze zależy wybór produktu turystycznego, zależy on również od wzajemnego przenikania stylu życia między poszczególnymi grupami.

Dobrą ilustracją rynku turystycznego ze względu na wysokość dochodów jest trójkąt równoramienny, którego pole powierzchni prezentuje ogół potencjalnych uczestników turystyki - rys.1.

Dzieląc trójkąt na trzy części otrzymamy dwa trapezy B i C oraz jeden trójkąt - A. W obydwu trapezach i trójkącie możemy także wyróżnić grupę wyższa (+) i niższą (-).

Dolny trapez przedstawia na ogół największą masę konsumentów, o dochodach średnich, a często niskich. Warstwy społeczne tego trójkąta często wchodzą do konsumpcji turystycznej. Występuje tutaj duża zależność od cen. Ta grupa zadawala się niskimi cenami przy stosunkowo niskim standardzie produktu turystycznego, albo też kosztem wyrzeczeń w zaspokajaniu podstawowych potrzeb i całorocznych oszczędności. Niektórzy reprezentanci tej grupy decydują się na wyższy standard i wyższe ceny usług.

Środkowy trapez prezentuje konsumentów o średnich i nieco wyższych dochodach. Znajduje się wśród nich tradycyjne mieszczaństwo oraz nowa warstwa początkujących, wchodzących na wyższy poziom życiowy nowobogackich. Jest to klientela na ogół podatna na sterowanie i sympatyczna, z wyjątkiem części nowobogackiej.

Górny trójkąt obejmuje konsumentów o najwyższych dochodach, ogólnie rzecz biorąc, grupą mającą dużo wolnego czasu i duże środki finansowe. Preferuje się tu specjalną ofertę a cena często się nie liczy, jeśli chce się „błysnąć” towarzysko.

Rynek ten jest wymagający i wyrafinowany. Klientela bywa często mało sympatyczna, zwłaszcza ta, która rekrutuje się z nowobogackich. Jest to jednak niezwykle atrakcyjna grupa odniesienia dla wielu osób z dwóch poprzednich grup.

Między tymi trzema grupami odbywa się na stałe przemieszczanie w obydwu kierunkach: w górę i w dół. W razie powodzenia życiowego część potencjalnych turystów z dolnego trapezu przesuwa się do trapezu środkowego, a nawet do górnego trójkąta, ale czasem, gdy los nie sprzyja, niektórzy, zarówno Ci z trapezu środkowego, jak i ci z górnego trójkąta, spadają do trapezy dolnego.

Konsumenci, którzy przesunęli się do wyższej grupy z reguły szybko się adaptują do konsumpcji charakterystycznej dla danej grupy, ale w razie niepowodzenia życiowego, kiedy znaleźli się w niższej grupie, początkowo starają się zachować dawne przyzwyczajenia do turystyki, nawet za cenę wyrzeczeń w dziedzinie innych potrzeb.

Kolejna ważna segmentacja rynku turystycznego zależy od poszczególnych faz życia rodziny. Segmentacja oparta na stylu życia również powinna uwzględniać specjalny produkt turystyczny, np. zimowe urlopy dla osób w „trzecim wieku” powinny być tańsze. W razie wprowadzania na rynek nowego produktu turystycznego należy uwzględniać zróżnicowanie społeczeństwa pod względem skłonności do innowacji. W tej materii istnieją znaczne różnice w różnych grupach społecznych.

Potrzeba turystyczna
Potrzeba jest to stan braku czegoś i zarazem czynnik motywujący do zaspokojenia tego braku. Potrzeby istnieją w każdym wymiarze i na każdym etapie jego rozwoju. Są nie ograniczone co do czasu, liczby oraz przestrzeni.
Potrzeby turystyczne zdeterminowane są czynnikami, które mogą być zarówno stymulantami jak tez destymulantami ich rozwoju.
1. rozwój gospodarczy danego kraju, w tym wielkość jego zasobów produkcyjnych oraz demograficznych, jak również rozmiary funduszu swobodnej konsumpcji społeczeństwa
2. walory turystyczne danego kraju wraz z odpowiednim dostosowaniem bazy i infrastruktury turystycznej, jak też dostępność zagranicznych podróży turystycznych
3. sposób polityki turystycznej jaką prowadzi dane państwo
4. wzorce konsumpcji panujące w danym kraju oraz sposoby życia ich mieszkańców
5. aktywność ekonomiczna funkcjonowania gospodarki turystycznej

Motywy turystyczne
Potrzeby stanowią punkt wyjścia ludzkich zachowań natomiast motywy określają zachowania konsumentów oraz są bezpośrednią przyczyną ludzkich działań. Każda czynność człowieka powodowana jest motywami, którymi kierują oraz określają rodzaje działań i cele tych działań. Najczęściej motywy określane są jako czynnik psychiczny, określający postępowanie w danej sytuacji, lub inaczej jest to mechanizm lub zespół mechanizmów wewnętrznych powodujących i organizujących działania człowieka ze względu na zaspokojenie tych potrzeb.

Do najczęściej występujących motywów generujących zachowania turystyczne człowieka zaliczamy:
1. motyw wypoczynkowy i zdrowotny
2. motyw poznawczy
3. motyw religijny
4. motyw zmian
5. motyw służbowy
Wszystkie motywy dzielą się na dwie grupy:
1. motywy o charakterze emocjonalnym- jest to zespół czynników podstawą, których jest określony impuls działania nie poparty najczęściej głębszymi przemyśleniami, będzie to np. moda, ambicja, marzenia itd.
2. motywy o charakterze racjonalnym- to czynniki związana przede wszystkim ze sposobem myślenia oraz konkretnymi potrzebami turystów

Zmiany na rynku usług turystycznych po wejściu do UE

Wejście do Unii Europejskiej podyktowało pewne zmiany na rynku usług turystycznych. Okazało się, że nasz rynek turystyczny coraz bardziej przypomina rynki krajów Europy zachodniej.

Konkurencja i rosnące ceny polis ubezpieczeniowych dla biur spowodowało, iż coraz więcej krajowych firm turystycznych musi kończyć działalność lub ograniczyć ją tylko do sprzedaży imprez organizowanych przez inne biura.

A takie zjawiska na pewno będą się jeszcze nasilać - konkurencja w branży też będzie robiła się coraz większa.

Te zmiany na rynku usług turystycznych nie znaczą, że na polskim rynku nie ma miejsca dla krajowych przedsiębiorstw turystycznych. Odwrotnie - w Polsce nadal istnieje wiele niezagospodarowanych nisz, które nie zostały z różnych przyczyn opanowane przez większych polskich i zagranicznych organizatorów wakacji. Jednak często, żeby taka niezagospodarowaną niszę opanować i zdobyć nowych klientów, potrzeba nie małych nakładów finansowych - a na to stać tylko średnie i duże polskie biura.

Polska to wciąż jeszcze ogromny, nie odkryty rynek usług turystycznych. Rozszerzenie Unii Europejskiej daje nowe możliwości rozwoju tego sektora.

Wykonała: Monika Matysiak

Bibliografia:

• R. Łazarek, Ekonomika turystyki, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 1991

• R. Milewski, E. Kwiatkowski, Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007

• A. Panasiuk, Gospodarka turystyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008

• http://www.tur-info.pl

• http://mfiles.pl

R. Łazarek, Ekonomika turystyki, Wyższa szkoła ekonomiczna, Warszawa 1999, s.51

A. Panasiuk, Gospodarka turystyczna, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2008, s.273

J. Raciborski, J. Sondel, K. Sondel, H. Zawistowska, Prawo turystyczne, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Zestaw Nowelizujący nr 9, s. A/6.

A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, PWN, Warszawa 2006 s. 76

R. Łazarek, Ekonomika turystyki, Wyższa szkoła ekonomiczna, Warszawa 1999, s.55-56

T. Kramer: Podstawy marketingu, PWE, Warszawa 1994, s.83-86

http://www.tur-info.pl/

---