SKOPOFOBIA - (zaburzenia osobowości ), chorobliwy lęk przed byciem widzianym przez innych, stąd bajka o czapce niewidce.
TEORIA ATRYBUCJI
Teorie zajmujące się sposobem , w jaki ludzie dociekają przyczyn zdarzeń; sposób w jaki ludzie odpowiadają na pytanie „dlaczego?”
Ojcem teorii atrybucji jest Fritz Heider.
Rozróżnił on wewnętrzne atrybucje i zewnętrzne atrybucje.
Wewnętrzne atrybucje czyli przyczyny osobowe zdarzeń, w skład których wchodzą : intencje, zdolności, motywacja.
Zewnętrzne atrybucje czyli środowiskowe przyczyny zdarzeń to : obiektywne trudności, niesprzyjające lub sprzyjające okoliczności, szczęście lub pech.
Podział czynników sprawczych na wewnętrzne ( osobowe ) i zewnętrzne ( środowiskowe ) wszedł do kanonu większości teorii atrybucji.
Heider uważał, że ludzie mają tendencje do dokonywania wewnętrznych atrybucji kosztem atrybucji zewnętrznych, czyli szukamy przyczyn czyjegoś zachowania w tej właśnie osobie.
Jest to tzw. podstawowy błąd atrybucji- czyli tendencja do przeceniania czynników wew. przynależnych do dyspozycji a niedocenianie roli sytuacji.
Różnica ( asymetria ) między aktorem a obserwatorem.
Aktor : częściej wyjaśnia swoje zachowania cechami sytuacji niż własnej osobowości, innych zachowania wyjaśnia cechami wew. (błąd atrybucji ).
Obserwator : częściej wyjaśnia cudze zachowania cechami wykonawców niż sytuacyjnymi.
Odejście od typowego wzorca atrybucji dokonywanych przez aktora i obserwatora ma miejsce wtedy gdy zagrożona jest samoocena, wówczas ludzie dokonują atrybucji w służbie ego.
Atrybucje w służbie ego - wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym, zależnym od dyspozycji, za niepowodzenia zaś obwiniają czynniki zewnętrzne - należące do sytuacji.
Atrybucje obronne - wyjaśnienia zachowania, które pozwalają tłumić świadomość tego, że jest się śmiertelnym i podatnym na zranienia. Formą atrybucji obronnych jest nierealistyczny optymizm - czyli przeświadczenie ludzi, że rzeczy dobre przydarzają się raczej im niż innym, a złe spotykają innych niż ich samych.
Czasem trudno zaprzeczyć, że życie też niesie zło, jak sobie wtedy z tym radzimy? Uruchamiamy wiarę w sprawiedliwy świat czyli przeświadczenie, że ludzie otrzymują to na co sobie zasłużyli : dobrych spotka dobro , złych zło. Ponieważ większość spostrzega siebie jako przyzwoitych, dobrych, stąd nieszczęścia nie mogą się ich imać.
DYFUZJA ODPOWIEDZIALNOŚCI
Wiele eksperymentów wskazuje na to, że szansa udzielenia pomocy przez samotnego świadka wynosi 50% a spada do zaledwie 22% gdy zdarzeniu przygląda się grupa osób. Tak wiec szansa otrzymania pomocy w nieszczęściu jest większa, gdy świadkiem jest pojedyncza osoba niż wtedy gdy osób jest więcej. Wynika to z tzw. dyfuzji odpowiedzialności czyli rozproszenia odpowiedzialności w sytuacji większej ilości osób.
PSYCHOLOGIA TŁUMU.
Posługując się terminem tłum w znaczeniu potocznym z reguły mamy na uwadze zbiorowisko jakichkolwiek jednostek, niezależnie od ich narodowości, rasy, płci i wyznania, a także od przypadku, który je zgromadził w jednym miejscu.
Innego sensu nabiera ten sam termin („tłum ”) w znaczeniu jaki nadaje mu dział psychologii społecznej. Sens ów nie wynika wyłącznie z liczby jego uczestników. „Tłumem” nie są przechodnie wypełniający ludną ulicę, nie są widzowie wypełniający salę widowiskową czy stadion, nie jest wojsko zgrupowane do defilady ani uczestnicy czy pasażerowie oczekujący na pociąg.
Każde z przytoczonych wyżej zbiorowisk może natomiast potencjalnie stać się tłumem w znaczeniu jakie wiąże z tym terminem psychologia tłumu. Nastąpi to wówczas, gdy zadziałają czynniki wyzwalające specyficzne cechy, które zmieniają psychikę członków zbiorowości i spowodują częściowy zanik ich cech indywidualnych.
Przyczynami wyzwalającymi to zjawisko mogą być emocje zagrożenia np. na tle klęsk żywiołowych czy katastrof, na tle aktów zbiorowej przemocy, emocje pozbawiania ( np. środków egzystencji ), emocje nabywania (np. przez grabież), emocje fanatyzmu itp. Podłoże emocjogenne psychiki tłumu może więc dotyczyć zarówno sfery biologicznej jak i społecznej.
Fundamentalną tezą psychologii tłumu jest twierdzenie, że jednostka ludzka w tłumie zachowuje się inaczej niż poza jego zasięgiem. Traci ona jak gdyby własną osobowość, zachowuje się w sposób jakościowo odmienny, od tego który charakteryzuje jej zachowanie poza tłumem. Innymi słowy w „tłumie” występuje dezintegracja osobowości jednostek, działa przemożny wpływ sugestii i autosugestii, jednostka w tłumie poprzez aprobatę postawy swojej i innych zyskuje poczucie wzajemnego poparcia, bezpieczeństwa, a zwłaszcza anonimowości. Pociąga to za sobą określone konsekwencje dla jej zachowań.
W przypadku tłumu szczególnie charakterystyczna jest daleko posunięta jednorodność zachowania się tego typu ludzkiego środowiska. Uczestnicy tłumu reprezentują sobą wspólną im postawę w zakresie wszystkich podstawowych sfer osobowości. Dlatego też możemy mówić o wspólne postawie w zakresie intelektu, uczuć i emocji oraz działania. Wynika z tego, że uczestnicy tłumu charakteryzują się tym, że jednorodnie myślą, czują i działają. Analiza zachowania się różnych rodzajów tłumu wskazuje na dwie bardzo istotne cechy. SA nimi :
1) wysoki stopień jednorodności tłumu jako zbiorowiska ludzkiego, w skład którego wchodzą przecież w rzeczywistości różniące się między sobą jednostki ludzkie.
2) daleko posunięty brak równowagi pomiędzy procesami intelektualnymi i emocjonalnymi, wyrażający się w zdecydowanej przewadze procesów emocjonalnych nad intelektualnymi.
Tłum różni się ponadto od innych zbiorowości tym, że cechuje go :
3) impulsywność, zmienność, drażliwość
4) brak konsekwencji, duża podatność na sugestie i łatwowierność ( obniżony próg krytycyzmu )
5) pochopność w sądach i decyzjach
6) brak poczucia odpowiedzialności.
Tłum - jednoczy go wspólny cel i potrzeba zrealizowania tego celu. W zależności od motywacji tłumy dzielimy na : rabujące, zbrodnicze i inne.
Podział ze względu na sposób powstawania :
- spontaniczny
- konwencjonalny.
Podział ze względu na sposób kierowania :
- kierowany - są przywódcy kierujący zachowaniem tłumu ( z tłumu lub przygotowany )
- niekierowany.
Podział ze względu na motyw działania :
- religijny
- chuligański
- polityczny
- ekonomiczny
- pragnący zemsty.
TŁUM AGRESYWNY - atakuje, terroryzuje, powoduje ekscesy, jego działanie jest jednostronne , celem jest niszczenie osób, mienia, własności.
TŁUM PANICZNY - ( uciekający ) - uczestnicy tego tłumu są w panice, chcą ucieczką odgrodzić się od realnego lub wyimaginowanego niebezpieczeństwa; panika zrodzona przez strach i ciemnotę, uciekający niszczą wszystko, co spotkają na swojej drodze, wiele wypadków śmiertelnych w tłumie.
TŁUM RABUJĄCY ( nabywający ) - celem jest zdobycie pewnych rzeczy, niszczą, grabią, zabierają.
TŁUM EKSPRESYWNY - dążą do wyrażenia swoich uczuć, emocji, namiętności ( tłum religijny, polityczny).
Obciążenia psychologiczne towarzyszące pracy pielęgniarki w systemie ratownictwa medycznego :
- ryzyko zawodowe
- wpływ pracy w godzinach nocnych na ogólny stan zdrowia i efektywność funkcjonowania
- negatywne następstwa pracy : obciążenia ilościowe, obciążenia jakościowe
- skutki stresu.
PTSD - zespół stresu pourazowego.
Pojawia się w sytuacji gdy człowiek uczestniczy bądź jest świadkiem zdarzenia, w którym miała miejsce śmierć bądź zagrożone było życie jego lub kogoś innego. W wyniku tego zdarzenia jednostka doświadcza intensywnego, niecodziennego lęku, bezradności lub przeżywa horror. Zespół ten charakteryzują zaburzenia snu i nawracające wspomnienia traumy (zdarzenia), obniżona wrażliwość w stosunku do otoczenia, stany lęku i depresji, trudności w koncentracji uwagi, drażliwość oraz wybuchy złości.
Pierwsze objawy PTSD mogą pojawić się do pół roku od zdarzenia, istnieje więc niebezpieczeństwo niewiązania przeżywanych objawów ze zdarzeniem, które wymazaliśmy już z pamięci.
Procedurą zapobiegającą rozwojowi PTSD jest technika odreagowania psychologicznego zwana debriefingiem.
DEBRIEFING
Spotkanie z uczestnikami zdarzenia traumatycznego (przeważnie klęski żywiołowe bądź katastrofy komunikacyjne ) do 72 godzin od zaistniałego zdarzenia.
Uczestnikami debriefingu są nie tylko ocaleni ale również osoby interweniujące w trakcie (policja, straż pożarna, ratownicy, obsługa karetek ).
Celem jest przede wszystkim odreagowanie powstałego napięcia psychologicznego i udzielenie wsparcia oraz udzielenie informacji o możliwości skorzystania z różnego rodzaju pomocy, w tym psychologicznej.
Spotkanie trwa parę godzin, prowadzą przeszkolone w tej technice osoby, przeważnie psychologowie.
Fazy spotkania debriefingowego to po ustaleniu reguł , faza oczekiwań i faktów dotyczących zdarzenia, faza dotycząca myśli i wrażeń oraz emocji. Celem jest unormalnienie przeżywanych emocji, w tej nienormalnej - bo niezwykłej sytuacji traumatycznej.
Następnie jest etap szukania swoich zasobów, oraz plany na najbliższą przyszłość.
Procedura ta zapobiega powstaniu PTSD, gdyż emocje nie zastygają w „środku” a są wyrzucane na zewnątrz w trakcie rozmowy i dzielenia się wrażeniami.
Metody i techniki radzenia sobie ze stresem.
Przede wszystkim poznanie swoich objawów życia w stresie, w ślad za tym idzie zidentyfikowanie stresorów czyli czynników wyzwalających stres.
Gdy mamy już tę świadomość pozostaje opracowanie metod albo unikania czynników stresujących (niemożliwe ) albo radzenia sobie z nimi w taki sposób aby stres nie rujnował nam życia. Z pewnością pomogą tu takie działania jak :
aktywność sportowa, rozwijanie swoich pasji i zainteresowań, wykonywanie czynności, które sprawiają nam przyjemność i radość - to w ramach świadomego odpoczywania.
Kontakty z innymi ludźmi, zwłaszcza z bliskimi, zaufanymi, rozmowa z nimi o problemach powodują niezaleganie emocji, a tym samym zrzucenie stresu.
Higieniczny tryb życia, w tym odpowiednia dieta i dobra organizacja czasu sprzyja zdrowiu !!!!
Innymi technikami radzenia sobie ze stresem są techniki relaksacyjne, powodujące rozluźnienie mięśni i tym samym zrzucenia powstałego napięcia (gromadzi się w ciele, w mięśniach i innych partiach ). Są to technika relaksacyjna Schulza i Jacobsona.
W sytuacji gdy sami nie dajemy sobie rady ze stresem trzeba sięgnąć po pomoc profesjonalną, w postaci wizyty u psychologa .
WYPALENIE ZAWODOWE
zespół objawów pojawiających się u osób wykonujących zawody, których cechą wspólną ciągły kontakt z ludźmi i emocjonalne zaangażowanie w ich problemy. Wyróżnia się trzy grupy symptomów wypalenia zawodowego, są to :
wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja, brak poczucia osiągnięć osobistych.
Wyczerpanie emocjonalne to stan permanentnego zmęczenia, bez możliwości regeneracji sił, uniemożliwiający sprostanie zadaniom. Przejawia się niechęcią do podejmowania codziennych obowiązków, dolegliwościami zdrowotnymi, absencją w pracy ( zwolnienia lekarskie ).
Depersonalizacja, czyli narastająca obojętność wobec klientów, unikanie z nimi kontaktów, traktowanie ich w sposób przedmiotowy, sztywne trzymanie się przepisów. Dotknięci tym syndromem demonstrują brak współczucia wobec osób, którym z racji wykonywanego zawodu powinni pomagać, obwiniają je za swoje problemy, niekiedy zachowują się cynicznie, także w stosunku do współpracowników.
Brak poczucia osiągnięć osobistych .Obniżenie poczucia własnej wartości zawodowej, kompetencji, sukcesów. Prowadzi to do pogorszenia efektów pracy, także przez celowe jej wydłużanie, przy malejącej skuteczności, bądź systematyczne uchylanie się od niej.
Najważniejszymi czynnikami wypalenia zawodowego są :
niski prestiż zawodu, anonimowość, wysokie wymagania pracy w stosunku do otrzymywanych z tego tytułu gratyfikacji.
Mechanizm wypalenia zawodowego działa na zasadzie błędnego koła przyczyn i skutków ( symptomy wypalenia są przyczyną i skutkiem ).
Sposoby przeciwdziałania wypalenia zawodowego pokrywają się z umiejętnościami rozpoznawania przyczyn i skutków. Jego konsekwencje mogą zostać zlikwidowane przez adekwatne poznanie własnej osobowości w kontekście konkretnego środowiska pracy.
Drugim podstawowym sposobem radzenia sobie jest emocjonalne dystansowanie się., obejmujące takie techniki jak :
semantyka pracy, intelektualizacja, izolowanie sytuacji, wycofywanie się z pracy oraz zmiana stylu życia.
Najbardziej niezawodnym sposobem zapobiegania wypaleniu zawodowemu jest kultywowania odpowiedniego stylu życia. Zaburzenia emocjonalne i psychiczne są rezultatem alienacji z naturalnego rytmu życia. Najistotniejszą sprawą jest doprowadzenie w doświadczaniu codzienności do maksimum harmonii i autentyczności.
Proces komunikowania się.
Ustne porozumiewanie się - mówienie i słuchanie - jest taką forma aktywności, która wiąże się z następującymi procesami :
wypowiadanie się - obejmuje lecz nie ogranicza się do formułowania i przekazywania informacji z wykorzystaniem głosu, artykulacji, słownictwa, składni i sygnałów niewerbalnych ( tj. gestów, wyrazów twarzy, brzmienia głosu ) odpowiedniej dla wypowiadającego się i słuchaczy ;
słuchanie - obejmuje, choć nie ogranicza się do słyszenia, percepcji, wyodrębniania, interpretacji, syntezy, oceny organizacji i zapamiętywania informacji z przekazów werbalnych i niewerbalnych.
A zatem skuteczna komunikacja oznacza o wiele więcej niż tylko słuchanie i mówienie.
Dlaczego trzeba sprawnie się komunikować ?Przede wszystkim komunikacja pochłania nam mnóstwo czasu. Badania pokazują, że jeżeli człowiek nie śpi to przez 80 % swojego czasu porozumiewa się.
Z tego średnio 45 %- słucha
30 % - mówi
16 % - czyta
9 % - pisze
Podstawowy schemat każdego aktu komunikacyjnego :
Informacja, intencja
nadawca odbiorca
emocje emocje
nastawienie nastawienie
postawa postawa
kod, język, kanał
informacja zwrotna
Kluczem do skutecznego porozumiewania się jest umiejętność słuchania. Dobry słuchacz w stosunku do rozmówcy przyjmuje odpowiednie nastawienie emocjonalne, dotyczy to również sytuacji, w której kontaktujemy się z osobami poszkodowanymi, z ich rodziną i bliskimi. Pożądane cechy w tym przypadku to :
zainteresowanie, życzliwość, cierpliwość, obiektywizm, otwartość, wrażliwość i wnikliwość.
BARIERY KOMUNIKACYJNE :
osądzanie rozkazywanie
krytykowanie grożenie
obrażanie moralizowanie
orzekanie nachalne wypytywanie
decydowanie za innych doradzanie
pocieszanie
Zawsze ilekroć użyjemy jednego z w/w sposobów , natkniemy się na blokadę i komunikacja zostanie albo zaburzona albo przerwana.
Procentowy udział kanałów komunikacji międzyludzkiej.
55 % kanał wizualny :
spojrzenie i kontakt wzrokowy
postawa
gestykulacja i ruchy ciała
dystans fizyczny
mimika, wyraz twarzy
kontakt dotykowy
38 % kanał wokalny :
właściwości głosu :
brzmienie
tonacja
rytm
dykcja
7 % kanał werbalny :
słowa
Z powyższego widać, że w normalnej komunikacji za pomocą słów (komunikacja werbalna) przekazywanych jest znacznie mniej informacji niż za pomocą komunikacji niewerbalnej.
DYSTANS FIZYCZNY
Dystans fizyczny jest obrazem dystansu psychicznego. Niewielki dystans sygnalizuje duży stopień znajomości i intymności. W sytuacji, gdy ludzie obcy zmuszeni są do bycia blisko siebie (np. w windzie) następuje sztuczne zwiększenie dystansu przez zmniejszenie liczby spojrzeń. Rozmawiając musisz być świadomy tego czy nie jesteś zbyt blisko lub zbyt daleko rozmówcy , w pierwszym przypadku może on się poczuć zagrożony, w drugim natomiast może poczuć brak kontaktu.
Strefy dystansu społecznego :
strefa publiczna 3 - 10 m np. brak konieczności konwersacji lub ukłonienie się sąsiadce
strefa społeczna 1,2 - 3 m np.wymiana dzień dobry lub rozmowy handlowe, zawodowe relacje
strefa osobista 42- 120 cm np. rozmowa przyjaciół lub uścisk dłoni
strefa intymna 0 - 42 cm np. czułe szepty erotyczne lub bliski taniec.