Szachy
Rodzina strategicznych gier planszowych rozgrywanych przez dwóch graczy na 64-polowej, dwukolorowej planszy za pomocą zestawu bierek (pionów i figur). Popularnie, choć nieprecyzyjnie, szachami nazywa się również wspomniane bierki.
Szachownica i bierki
Partia szachów jest rozgrywana na szachownicy, czyli kwadratowej planszy, podzielonej na 64 naprzemiennie jasne i ciemne pola. Z pomocą trzydziestu dwóch bierek, z których połowa jest jasnych i połowa ciemnych. Zestawy bierek zazwyczaj mają kolory: żółty i brązowy, biały i czarny (ten zestaw jest bardzo niekorzystny ze względu na duży kontrast kolorów) lub czerwony i czarny (obecnie rzadko spotykany) oraz w odcieniach jasnego i ciemnego drewna. Jednak w opisie partii zawsze mówi się o białych i czarnych. Szachownica jest ustawiona w ten sposób, by skrajne prawe pole najbliżej gracza było jasne, skrajne lewe - ciemne.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Każdy z graczy dysponuje szesnastoma bierkami tego samego koloru: królem, hetmanem, dwiema wieżami, dwoma skoczkami, dwoma gońcami oraz ośmioma pionami. Na początku partii bierki są ustawione tak, jak pokazano na diagramie. Skrajne pola w pierwszym rzędzie zajmują wieże, obok nich są skoczki, następnie gońce, w środku hetman i król. Te bierki są nazywane figurami, przy czym wieże i hetman to figury ciężkie, gońce i skoczki - lekkie. Figury są osłonięte stojącymi w drugim rzędzie pionami. Ustawienie czarnych bierek jest lustrzanym odbiciem białych. Warto zauważyć, że biały hetman stoi na białym polu, czarny - na czarnym.
Poziome linie szachownicy formalnie są nazywane rzędami, pionowe - kolumnami (w praktyce szachiści rzadko używają tych określeń, mówiąc lub pisząc po prostu o liniach, a z kontekstu wynika, czy chodzi o rzędy czy kolumny). Linie ukośne, tworzone przez pola tego samego koloru sąsiadujące narożnikami, nazywane są przekątnymi lub diagonalami. Na diagramie zaznaczono nazwy kolumn (od a do h) i rzędów (od 1 do 8). Służą one do nazwania wszystkich pól szachownicy w celu jednoznacznego zapisu kolejnych ruchów w notacji algebraicznej.
Diagramy w książkach i czasopismach szachowych zawsze są rysowane tak, że strona białych jest na dole, strona czarnych - na górze. Dotyczy to również programów szachowych i stron internetowych, przy czym dla wygody użytkownika często umożliwiają one odwrócenie stron.
Reguły gry
Rozpoczęcie partii
W partiach towarzyskich decyzja, który z graczy gra białymi jest zazwyczaj kwestią umowy lub losowania, w partiach turniejowych wynika z regulaminu zawodów. Partię rozpoczyna gracz dysponującymi białymi. Gracze wykonują po jednym ruchu na zmianę. Rozpoczęcie gry przez białe daje im pewną przewagę, jednak nie jest ona na tyle duża, by mogła decydować o wyniku partii. Choć nie zostało to jeszcze udowodnione, powszechnie uważa się, że grając poprawnie czarne zawsze są w stanie zniwelować tę przewagę (zwaną przewagą inicjatywy lub po prostu inicjatywą).
Wykonywanie posunięć
Zasady wykonywania ruchów poszczególnymi rodzajami bierek są dokładnie przedstawione w opisach tych bierek. Ruch skoczka jest specyficzny, jako jedyna figura może on przeskakiwać inne bierki. Pozostałe figury mogą poruszać się pionowo (w kolumnach), poziomo (w rzędach), na ukos (po przekątnych) w dowolnym kierunku o jedno lub wiele pól, w zależności od rodzaju figury. Piony mogą poruszać się wyłącznie do przodu. Bierki biją bierki przeciwnika poprzez wejście na pole przez nie zajmowane (z wyjątkiem specyficznego ruchu pionem - bicia w przelocie). Zabita bierka jest usuwana z szachownicy. Zabicie króla przeciwnika jest niedozwolone. W jednym ruchu można przemieścić tylko jedną bierkę; wyjątkiem jest roszada, w której uczestniczą król i wieża jednocześnie. W określonych okolicznościach piona można zastąpić bierką (inną niż król i pion), co nazywa się promocją.
Jeśli gracz mający wykonać ruch (będący na posunięciu) dotknie swojej bierki, jest zobligowany do wykonania ruchu tą właśnie bierką, pod warunkiem, że taki ruch jest możliwy. Jeśli gracz dotknie bierki przeciwnika, musi ją zabić, o ile jest to możliwe. Jeśli istnieje konieczność poprawienia ustawienia bierek na szachownicy gracz musi uprzedzić przeciwnika zwyczajowym poprawiam lub francuskim J'adoube.
Jeśli gracz wykonał ruch niezgodny z przepisami, musi cofnąć bierkę na początkowe pole i wykonać nią inny ruch, o ile taki jest możliwy (jeśli nie jest możliwy, może wykonać dowolny ruch inną bierką). Jeśli nieprawidłowy ruch został zauważony w późniejszej fazie gry, partia powinna zostać cofnięta do pozycji sprzed tego ruchu. W partiach turniejowych taki przypadek jest egzekwowany przez sędziego poprzez odjęcie czasu gry.
Zakończenie partii
Partia kończy się wygraną jednej ze stron, jeśli król przeciwnika został zamatowany; przeciwnik poddał partię (przy czym musi to być wyraźnie zasygnalizowane, zwykłe podanie ręki czy zatrzymanie zegara nie oznacza w świetle przepisów poddania partii);przeciwnik przekroczył czas na wykonanie określonej liczby ruchów (patrz niżej).
Historia szachów
Jak przypuszczają niektórzy badacze, odnalezione terakotowe figurki na terenach dawnej Mezopotamii (datowane na 6000 lat p.n.e) używane były jako szachy.
Bliskie współczesnym zasady gry w szachy opracowano w V wieku n.e. w Indiach, o czym świadczą wykopaliska i zapisy w starych księgach; ta starożytna odmiana szachów nosiła nazwę czaturanga. W Europie grę w szachy poznano około 1000 lat temu.
Pierwsze informacje o szachach w Polsce pochodzą sprzed ok. 800 lat. W Szczecinie, Krakowie, Kołobrzegu, na wyspie Wolin, w Gdańsku znajdowano figurki szachowe powstałe w okresie od X do XIII wieku. Natomiast w Sandomierzu, podczas badań archeologicznych w 1962 roku osady na Wzgórzu Świętojakubskim, znaleziono słynny, prawie kompletny, zestaw figur szachowych z rogu jeleniego pochodzący z XII wieku. O kultowym wymiarze gry szachowej informuje komediowy poemat "Szachy" Jana Kochanowskiego odkrywający charakterystyczne dla Polski nazwy i interpretacje figur szachowych. Zgodnie z Kochanowskim była to gra królewska, choć uwielbiali ją też szlachcice i mieszczanie. Interesujące jest też wspomnienie o mistrzach, "starszych", którzy poznali szachy na poziomie wręcz ezoterycznym.
Źródła informacji:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Szachy
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zasady_gry_w_szachy
http://pl.wikipedia.org/wiki/Szachy
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zasady_gry_w_szachy