1. Inteligentne specjalizacje a klastry

Uruchomienie nowych programów operacyjnych w latach 2014-2020 będzie wymagało przygotowania krajowej oraz regionalnej strategii inteligentnej specjalizacji (smart specjalization). W Brukseli podejmowane są właśnie kluczowe decyzje na ten temat. 21 czerwca br. odbyła się tam konferencja, na której omawiano wdrażanie koncepcji inteligentnej specjalizacji na poziomie krajowym oraz regionalnym.

Konferencja pt. „The Power of Research and Innovation Strategies for Smart Specialisation” miała pomóc w lepszym zrozumieniu inteligentnej specjalizacji, sposobu jej identyfikacji, wdrażania oraz roli w polityce regionalnej. Uczestnikami wydarzenia byli m.in. przedstawiciele Komisji Europejskiej, instytucji naukowych oraz rządów i regionów.

Koncepcja inteligentnej specjalizacji

Zgodnie z unijnymi wytycznymi na nową perspektywę finansową 2014-2020 każdy region powinien posiadać Strategię Badań i Rozwoju na rzecz Inteligentnej Specjalizacji (Regional innovation strategies for smart specialisation, RIS3). Dzięki temu środki przeznaczone na badania i rozwój będą wydatkowane bardziej efektywnie i z większą korzyścią dla regionalnych specjalizacji, skuteczniejsza będzie też realizacja Strategii Europa 2020. Jest to istotne również dlatego, że każdy z regionów musi spełnić wymagania unijne (posiadać strategię), aby korzystać z funduszy strukturalnych. Strategia powinna się opierać na analizie SWOT, obejmować system monitoringu, jak również zawierać propozycje aktywizowania prywatnych inwestycji w badania i rozwój.

Koncepcja inteligentnej specjalizacji wiąże się z jednym z trzech głównych priorytetów Strategii Europa 2020, czyli rozwojem opartym na wiedzy i innowacji. Polega on na identyfikacji priorytetowych obszarów, które otrzymają wsparcie ze środków europejskich. Oceniany jest przy tym regionalny potencjał innowacji, na podstawie ich zasobów i możliwości, które dostępne w regionie. Zidentyfikowane obszary powinny być szczegółowo opisane tak, aby wskazać przewagę konkurencyjną regionu. Może to być obszar zdefiniowany, jak np. innowacyjne rozwiązania zmniejszające zatłoczenie w miastach, czy ICT na rzecz aktywnego starzenia się.

Proces wyboru inteligentnej specjalizacji

Wybierając inteligentną specjalizację, regiony muszą uwzględnić kilka kwestii. Proces selekcji powinien opierać się na ocenach ilościowych i jakościowych oraz być realnie dopasowany do zdolności, możliwości i potrzeb w regionie. Należy zatem skoncentrować się na obszarach rzeczywistego potencjału i mocnych stronach w regionie. W selekcję należy zaangażować jak najszersze grono interesariuszy.

Proces wybierania inteligentnej specjalizacji wymaga udziału kluczowych partnerów i firm w dziedzinie innowacji: współpracy przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych. Ma to na celu zidentyfikowanie najbardziej obiecujących obszarów specjalizacji danego kraju lub regionu, jak również słabych stron, które ograniczają innowacyjność na ich terenie.

Warto zwrócić uwagę, że w całym procesie budowania RIS3 należy unikać naśladowania innych regionów oraz unikać wspierania tylko już zidentyfikowanych obszarów.

Klastry a inteligentne specjalizacje

W koncepcji inteligentnej specjalizacji klastry mogą stać się podstawowym elementem identyfikacji obszarów priorytetowych (silnego przemysłu, zasobów regionalnych, wyznaczania priorytetów, podejmowania przez władze decyzji) oraz wdrażania (przez inwestycje i połączenia międzysektorowe) samej strategii.

Inteligentna specjalizacja powinna wykorzystywać klastry w określonych obszarach (jak dostęp do badań, edukacji, rozwój umiejętności, współpracę z lokalną bazą rozwojową, efektywność zarządzania klastrem), co powinno dodatkowo wzmocnić i rozwinąć ich potencjał przy realizacji strategii.

Komisja Europejska rekomenduje tak zwane podejście 3x3, które ma na celu wykorzystanie klastrów przy projektowaniu i wdrażaniu RIS3 i może być punktem wyjścia dla regionu. Należy m.in. mapować klastry, co pozwoli zidentyfikować regionalną konkurencyjność i zasoby (wskazać branżę, lokalizację, czy podział przestrzenny), aby określić priorytety i konkurencyjność regionu. Klastry mają być wspierane we wspólnych celach z obszarami inteligentnej specjalizacji. Unijni urzędnicy rekomendują również wzmocnienie lokalnej i międzynarodowej współpracy klastrów, w szczególności w odniesieniu do wspierania rozwijających się branż (m.in. utrzymanie zasobów finansowych wspierających wspólne projekty, których celem jest stworzenie przewagi konkurencyjnej oraz identyfikacja i tworzenie optymalnych warunków w określonych obszarach klastrów do powstawania inicjowania rozwoju klastrów).

Platforma inteligentnej specjalizacji

By dodatkowo wesprzeć regiony w budowaniu RIS3, Komisja Europejska powołała Platformę Inteligentnej Specjalizacji (Smart Specialisation Platform). Uczestnictwo w niej daje szansę na nawiązanie kontaktów z przedstawicielami innych regionów w Europie. Platforma jest też narzędziem w tworzeniu lepszej strategii m.in. poprzez umożliwienie wymiany doświadczeń i wiedzy, gromadzenie „dobrych praktyk” oraz udostępnianie wskazówek metodologicznych, czy informacji o spotkaniach i seminariach w Unii Europejskiej.

Informacja została przygotowana w ramach przedsięwzięcia PARP: „Polskie klastry i polityka klastrowa”.

„Przedsięwzięcie PARP jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego PARP„Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji” z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, poddziałanie 2.1.3.”

Autor: Miłosz Pieńkowski

2. Klastry śródziemnomorskie

W dniach 14 - 15 czerwca 2012 roku w Izmirze miała miejsca konferencja TCI poświęcona klastrom jako czynnikom wpływającym na rozwój społeczno-gospodarczy w regionie morza śródziemnego (Clusters as Drivers for Economic and Social Development in the Mediterranean Area Conference). Była to pierwsza konferencja organizowana przez TCI w tej części świata.

Podczas wydarzenia najwięcej uwagi poświęcono regionalnym strategiom wspierania klastrów. Strategie takie są powszechnie stosowane w regionie Morza Śródziemnego już od ponad dziesięciu lat. Różnią się między sobą ze względu na np. liczbę klastrów działających w poszczególnych państwach, poziom ich doświadczenia czy ich zaangażowanie w różnego rodzaju krajowe i międzynarodowe inicjatywy na rzecz innowacji. By odpowiadać na potrzeby zróżnicowanych klastrów, strategie muszą być wieloaspektowe i dynamiczne. Skuteczna strategia musi także umożliwiać zrównoważony rozwój powiązań kooperacyjnych.

Inteligentna specjalizacja ułatwia rozwój

Ifor Ffowcs-Williams z nowozelandzkiej firmy Cluster Navigators poruszył temat klastrów w kontekście inteligentnej specjalizacji (ang. smart specialisation). Zauważył, że klastry mają silny wpływ na ekonomiczny sukces regionów i całych krajów. Aby w pełni wykorzystać ten potencjał, trzeba wybrać inteligentną specjalizację regionu - działające na danym terenie przedsiębiorstwa we współpracy z instytucjami naukowymi powinny wskazać kierunki inwestowania, badań i rozwoju, w czym powinny je wspierać władze. Następnie w tworzonych przez siebie strategiach władze muszą nie tylko koncentrować się na promowaniu tworzenia nowych klastrów, ale także oferować pomoc już istniejącym powiązaniom. Ffowcs-Williams podkreślił, że wybierając klastry, którym zostanie udzielone wsparcie, najlepiej jest wziąć pod uwagę branże, które już przynoszą zysk regionowi, zamiast poszukiwać nowych dziedzin, które musiałyby się rozwijać od podstaw. Trzeba przy tym jak najbardziej zawęzić dziedzinę, w której funkcjonują klastry, by precyzyjniej kierować środki (np. „żywność ekologiczna” zamiast „branża spożywcza”).

UNIDO wspiera klastry

Jedynym z partnerów konferencji była Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego (United Nations Industrial DevelopmentOrganization, UNIDO), której przedstawiciele opowiedzieli o regionalnej integracji państw Maghrebu. UNIDO kieruje się w swoich działaniach trzema priorytetami: dąży do redukcji ubóstwa poprzez wdrażanie działań aktywizujących; rozwija potencjał w zakresie handlu oraz promuje rozwiązania sprzyjające środowisku i lepszemu wykorzystaniu zasobów energetycznych świata. Organizacja koncentruje się na sektorze MSP, dla którego przygotowuje odpowiednie programy nastawione m.in. na politykę innowacyjnego przemysłu, zrównoważoną produkcję w ubogich regionach, a także rozwój klastrów.

Ten ostatni element był obiektem szczególnego zainteresowania podczas czerwcowej konferencji. Przedstawiciele UNIDO wskazywali, że niezbędna jest bezpośrednia interwencja rządzących właśnie na poziomie klastrów, gwarantująca możliwość szybkiego i efektywnego reagowania na sytuację gospodarczą regionów. Interwencja ta polegać powinna przede wszystkim na programach doskonalenia umiejętności i wspomagania rozwoju lokalnych stowarzyszeń, społeczności i instytucji, a także programach doradczych dla osób odpowiedzialnych za kreowanie polityki.

Klastry w sieci mogą więcej

Na korzyści płynące z tworzenia ponadnarodowych sieci klastrówwskazywałIvan Boesso z Veneto Innovazione - włoskiej agencji rządowej zajmującej się wspieraniem innowacyjności. Zagadnienie przybliżył na przykładzie projektu TACTICS, czyli Transnational Alliance of Clusters Torwards Improved Cooperation Support. W ramach tego projektu współpracuje ze sobą 7 najważniejszych europejskich organizacji działających na rzecz klastrów i innowacji, w tym Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Ich celem jest wzmacnianie współpracy europejskich klastrów m.in. poprzez rozwój instytucji je wspierających, a także przez wpływanie na kształt polityki klastrowej i opracowywanie praktycznych narzędzi jej realizacji, by jak najlepiej wykorzystywać klastry na rzecz rozwoju gospodarczego. Zadaniem TACTICS jest również wspomaganie rozwoju sieci współpracy między klastrami z różnych krajów. Oprócz tego zajmuje się wspieraniem marketingu i brandingu klastrów oraz oceną ich efektywności.

Nadine Sablotny przedstawiła działanie sieci klastrów przemysłu lotniczego i kosmicznego - European Aerospace Cluster Partnership. Sieć 39 klastrów (wśród których znajduje się m.in. polska Dolina Lotnicza) powstała, by podnieść znaczenie europejskiego przemysłu lotniczego na arenie międzynarodowej. W tym celu zachęca swoich członków do wymiany doświadczeń i wiedzy, co umożliwia rozwijanie potencjału innowacyjnego branży. Podejmuje też inicjatywy mające na celu podnoszenie kompetencji kadr pracujących w przemyśle.

Dzięki obecności na czerwcowej konferencji ponad 300 przedstawicieli klastrów, władz i jednostek badawczych jej uczestnicy mieli szansę uzyskać wgląd w strategie ulepszania polityki klastrowej w państwach basenu Morza Śródziemnego. Państwa tego regionu przygotowują właśnie reformy polityki klastrowej, instytucje rządowe, przedstawiciele władz regionalnych i klastrów opracowują właśnie nowe jej ramy. Konferencja w Izmirze umożliwiła im zapoznanie się z aktualnymi trendami obowiązującymi w krajach Unii Europejskiej, a także wymianę doświadczeń i spostrzeżeń z przedstawicielami klastrów z całego świata.

Autor: Katarzyna Trzeciak, Katarzyna Kaczyńska

Informacja została przygotowana w ramach przedsięwzięcia PARP: „Polskie klastry i polityka klastrowa”.

„Przedsięwzięcie PARP jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego PARP „Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji” z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, poddziałanie 2.1.3.”

Autor: Katarzyna Trzeciak Katarzyna Kaczyńska

3. Klaster poświęcony energii jądrowej

27 czerwca w Warszawie odbyło się pierwsze oficjalne spotkanie założycieli klastra EUROPOLBUDATOM, którego celem jest stworzenie płaszczyzny współpracy na rzecz rozwoju energetyki jądrowej w Polsce. Jak informuje Ministerstwo Gospodarki, w wydarzeniu uczestniczyła również Hanna Trojanowska, Pełnomocnik Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej.

Klaster EUROPOLBUDATOM to pierwsza w Polsce inicjatywa, która została powołana w celu podjęcia wspólnych działań na rzecz rozwoju energetyki jądrowej w naszym kraju. Hasłem przewodnim spotkania, na którym omawiano wyzwania, jakie stoją przed członkami klastra było: „Bezpiecznie zbudujemy bezpieczną elektrownię atomową”. Do inicjatywy oprócz 16 firm z branży energetycznej i budowlanej przyłączyły się również instytucje naukowo-badawcze. Jak informuje resort, Klaster ma wspierać współpracę administracji z krajowymi przedsiębiorstwami budowlanymi na rzecz tworzenia nowych inicjatyw energetycznych. - Chcemy być sojusznikiem Pełnomocnika Rządu w obszarze budowania najwyższych standardów jakości i bezpieczeństwa w energetyce jądrowej, służyć wiedzą inżynierską oraz przekonywać do tego przedsięwzięcia sceptyków - zadeklarował Zbigniew Bachman, prezes zarządu Fundacji Wszechnicy Budowlanej, koordynatora EUROPOLBUDATOM.

Zdaniem uczestników spotkania, Klaster jest szansą na zaszczepienie w Polsce nowoczesnych technologii energetycznych oraz wykorzystanie doświadczenia krajowych ekspertów, którzy uczestniczyli przy budowie elektrowni jądrowych w Finlandii i Wielkiej Brytanii. - Ta inicjatywa znakomicie wpisuje się w program polskiej energetyki jądrowej, której jednym z głównych celów jest aktywizacja i zaangażowanie przemysłu. Wspólnie mamy szansę na sformalizowanie budowy zupełnie nowej jakościowo kultury technicznej - powiedziała minister Hanna Trojanowska.

Podczas spotkania uczestnicy mogli zapoznać się z nowoczesnymi i innowacyjnymi technologiami, które wykorzystywane są podczas budowy oraz eksploatacji elektrowni jądrowych na świecie. Jak podkreśla Ministerstwo, w najbliższym czasie do inicjatywy przyłączą się kolejne podmioty. Według informacji z ministerstwa już teraz stowarzyszenie wzbudza spore zainteresowanie.

Źródło: Ministerstwo Gospodarki

4. Biomedycyna rozkwitnie w Warszawie

Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii (CePT), które otwarto niedawno w Warszawie nie będzie jedyną formą wsparcia branży biotechnologicznej w naszym kraju. Spółka zarządzająca instytutem już dziś planuje wdrożyć w życie najbardziej rozwojowe projekty badawcze, wkrótce można będzie się spodziewać także powołania inicjatywy klastrowej BioTechMed i budowy specjalnego ośrodka dla start-upów.

Spółka BTM Mazowsze chce z Warszawie stworzyć biomedyczną Dolinę Krzemową. Postawy ambitnych planów już są, w stolicy kraju działalność rozpoczęło innowacyjne Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii (CePT), w ramach którego będą prowadzone projekty badawcze. Spółka chce, by najbardziej perspektywiczne z nich zostały poddane komercjalizacji. Pomóc w realizacji tych celów ma klaster BioTechMed.

Jak informuje „Puls Biznesu”, powiązanie kooperacyjne, które zawiąże spółka BTM Mazowsze ma skupić w swoich szeregach naukowców, firmy farmaceutyczne, biotechnologów oraz fundusze inwestycyjne gotowe zainwestować w przyszłościowe projekty. Są już nawet pierwsze zgłoszenia. W artykule przeczytamy, że swoją kandydaturę zgłosiły już pierwsze firmy m.in. dr Irena Eris i fundusze venture capital, np. Inovo czy Adiuvo.

Klaster ma posłużyć przede wszystkim w lepszym dostępie do środków finansowych, które umożliwią realizację i wdrożenie kosztownych, ale bardzo innowacyjnych projektów badawczych. „W zależności od etapu projektu będą to publiczne lub niepubliczne pieniądze” - podkreślił Marcin szumowski z BTM Mazowsze. Twórca pomysłu jest także zdania, że klaster pozwoli na bardziej efektywne wykorzystanie pracy naszych naukowców. „Zamiast kilkunastu ośrodków na uczelniach i instytutach zajmujących się transferem technologii będzie jeden, ale z prawdziwego zdarzenia” - posumował.

Kolejnym krokiem BTM Mazowsze ma być sięgnięcie po dotację z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego, a także budowa Warszawskiej Doliny Biomedycznej, w której miejsce dla siebie znajdą biotechnologiczne start-upy.

Izabela Rutkowska, materiał opracowany na podstawie artykułu „Powstaje biomedyczna Dolina Krzemowa”, Puls Biznesu, 5.07.2012 r.

5. Śląski Klaster IT

Zainaugurowano działalność Śląskiego Klastra IT. Jak podkreślają członkowie stowarzyszenia, w tym władze województwa i przedsiębiorcy, inicjatywa ta ma na celu zwiększać poziom innowacyjności wśród uczestników przedsięwzięcia. Klaster tworzy obecnie 20 podmiotów i powstał z inicjatywy największego polskiego dostawcy oprogramowania klasy ERP, BPSC - informuje portalsamorzadowy.pl

Województwo Śląskie jest przykładem regionu, który intensywnie stawia na politykę klastrową. To właśnie z tej części Polski co pewien czas płyną informacje o stworzeniu nowego stowarzyszenia firm, jednostek naukowych i instytucji działających w tej samej branży. Tym razem swoje siły postanowili zebrać przedstawiciele sektora IT, którzy skoncentrują się głównie na działaniach proinnowacyjnych. Mają się one przejawiać przede wszystkim w obrębie kreowania nowych produktów, ale również podejścia do wybranych procesów biznesowych. Wśród tych pierwszych pojawiają się zjawiska regionalnego cloud computingu czy rozwiązania wspomagające funkcjonowanie rozwiązań informatycznych klasy ERP.

Jak podkreśla portal, Śląski Klaster IT, który tworzy obecnie ponad 20 podmiotów, powstał z inicjatywy największego polskiego dostawcy oprogramowanie klasy ERP, BPSC. W przedsięwzięcie włączyły się m.in.: Consorg, specjalizująca się w nowatorskich rozwiązaniach z obszaru budżetowania i controllingu, a także Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Uniwersytet Śląski oraz Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa.

- Konglomerat świata wiedzy, biznesu i podmiotów przestrzeni publicznej skupionych w strukturze klastra pozwala na realizację złożonych projektów badawczych. W przypadku takich działań planujemy skupiać się na wykorzystaniu technik informatycznych w zarządzaniu publicznym, analityce biznesowej, mediach społecznościowych czy web'owych koncepcjach semantycznych - zauważa Andrzej Morawski, Koordynator Śląskiego Klastra IT.

Swoje zadowolenie z podjętej inicjatywy nie kryje również środowisko akademickie. - Taka współpraca zapewnia umiejętne połączenie (synergię) wiedzy teoretycznej i praktycznej, jaka jest niezbędna w procesie dynamicznego rozwoju narzędzi informatycznych i ich zastosowań - podkreśla prof. dr hab. Jerzy Gołuchowski, Dziekan Wydziału Informatyki i Komunikacji Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, kierownik Katedry Inżynierii Wiedzy.

1

---