ZESTAWY, STUDIA, Biologia

Tkanka kostna tworzy główną część kośćca dorosłego człowieka. Swoistą ich cechą jest twardość oraz elastyczność. Kość jest wytrzymała na czynniki mechaniczne i zbudowana z istoty międzykomórkowej oraz komórek.

Składniki kości:

blaszka kostna - zbudowana z istoty międzykomórkowej oraz istoty podstawowej
komórki kostne - komórki kościotwórcze, kostne, kościogubne
substancja między komórkowa zbita - utworzona z włókien klejodajnych oraz osseomukoidu

Kość zbita - zwarty układ blaszek kostnych, jest okryta okostną (zewnętrzna - bardziej zbita włóknista, uboga w elementy komórkowe, wewnętrzna - wiotka, silnie unaczyniona). Od okostnej wnikają do kości naczynia krwionośne, które rozgałęziają się w tak zwane kanałach osteonu, dookoła których układają się blaszki kostne. Włókna klejodajne układają się w blaszkach. Kość zbita jest okryta specjalnymi blaszkami kostnymi (podstawowymi). Jama szpikowa i kanały osteonu są wysłana śródkostną.

Budowa kości gąbczastej - zbudowana z beleczek kostnych, które łącząc się ze sobą tworzą przestrzenną sieć. W jamach szpikowych znajduje się tkanka łączna szpikowa która tworzy tak zwany szpik kostny czerwony.

2.Aparat Golgiego- składa się z drobnych kulistych tworów, to zbiór wewnątrzkomórkowych błon, które przygotowują produkty sekrecji komórkowej do wydalania na zewnątrz komórki.

Jedną z cech jest brak rybosomów na jego błonach, tworzy on odrębną jednostkę morfologiczną . Umiejscowienie i wielkość aparatu Golgiego są różne w różnych typach komórek i zależą od ich stanu czynnościowego

Struktury tworzące Aparat Golgiego:

-cysterny równolegle ułożone

-zgrupowania gęstych pęcherzyków

-duże wodniczki

Lizosomy- organella komórkowe bogate w enzymy, są strukturami zmiennymi, to kuliste twory o różnej wielkości i średnicy, we wnętrzu lizosomu mogą występować przestrzenne jamiste ciemne ziarnistości lub figury melinowe. Lizosomy charakteryzują się dużym polimorfizmem, są w stanie trawić wszystkie ważne biologiczne związki,

3.Spermatogeneza-zespół zjawisk wzrostowych i podziałowych jakie dominują w komórkach plemnikotwórczych od spermatogonii do spermatyd.

Wzrastająca komórka [spermatogonia] nosi nazwę spermatocytów I rzędu z których w wyniku mejozy powstają 2 spermatocyty II rzędu mające połowę chromosomów niż komórka macierzysta, następnie każde z nich ulega podziałowi na 2 spermatydy, które w wyniku złożonych przemian przekształcają się w plemniki.

1.Błona komórkowa-zbudowana jest z lipidów i białek, ma charakter półprzepuszczalny i odgrywa istotną rolę w metabolizmie , wydalaniu i transporcie wewnątrzkomórkowym. Istnieje w niej wiele struktur błoniastych jedne oddzielają komórkę od otoczenia inne ograniczają określone obszary cytoplazmy jeszcze inne stanowią osłonki dla organelli komórkowych.

Błony komórkowe tworzą układ wydzielanych kanałów wewnątrzkomórkowych lub obszarów cytoplazmy, maja zapewnić autonomię procesom odbywającym się w poszczególnych obszarach, odgrywają ważna rolę w metabolizmie komórkowym.

2.Retikulum endoplazmatyczne- czyli siateczka śródplazamtyczna , to błoniasty system kanalików, pęcherzyków lub cystern biorących udział w transporcie wewnątrzkomórkowym różnych substancji, w syntezie białek, izolacji przeciwstawnych procesów metabolicznych zachodzących w różnych obszarach cytoplazmy, w przemianach węglowodanowych ,lipidowych oraz w obronie przed toksycznym działaniem związków chemicznych.. Retikulum endoplazmatyczne gładkie nie posiada rybosomów w przeciwieństwie do szorstkich. Może ono ulegać rozproszeniu, przemieszczaniu i tworzeniu się na nowo.

3. Kod genetyczny-to sposób zapisu informacji genetycznej w cząstkach DNA w chromosomach..

Cechy kodu genetycznego:

-jest trójkowy

-niezachodzący tzn. ten sam nukleotyd nie jest składnikiem sąsiadujących trójek lecz tylko jednej

-bezprzecinkowy- tzn. nie istnieją nukleotydy spełniające znaku przestankowego oddzielającego kodony

-wieloznaczny- tzn. jeden aminokwas może być wyznaczony przez kilka różnych kodonów

-z reguły uniwersalny

4.Tkanka łączna wiotka należy do tkanki łącznej właściwej jest elementem pomocniczym w budowie narządów ustroju,, jest zrębem na którym opierają się komórki swoiste dla danego narządu. Jest zbudowana z kilku typów włókien, kilku rodzajów komórek i bezpostaciowej międzykomórkowej istoty podstawowej. W tkance tej występują takie komórki jak: fibroblasty, perycyty, histiocyty, kom. plazmatyczne, kom. tuczne, kom. tłuszczowe, kom. barwnikowe, kom. niezróżnicowane mezenchymy, istota podstawowa.. Wyróżniamy również trzy typy włókien: klejodajne, sprężyste, siateczki.

5.Plazmoliza-to kurczenie się protoplastu i odsuwanie jego zewnętrznej błony od ściany komórkowej. Następuje on w wyniku odciągnięcia wody z wodniczek spowodowanego znalezieniem się komórek w roztworze o wyższym stężeniu substancji osmotycznie czynnych. Proces ten jest odwracalny.

1.Mitoza-to podział jądra komórkowego [kariokineza] w wyniku czego dochodzi do podziału cytoplazmy [cytokineza] i powstają komórki potomne.

Mitoza zachodzi w komórkach somatycznych i prowadzi do namnażania. Cykl mitotyczny podzielony jest na 4 fazy:

Profaza- wyodrębniają się chromosomy, każdy z nich dzieli się na 2 połówki zwane chromatydami, zanika błona jądrowa, kariolimfa miesza się z cytoplazmą, zanikają jąderka, tworzą się włókna wrzeciona kariokinetycznego

Metafaza-ostatecznie formuje się wrzeciono kariokinetyczne, chromosomy ustawiają się centromerami w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego, którego włókna jednym końcem skupiają się na biegunie komórki, drugim zaś przyczepiają się do centromerów chromosomu.

Anafaza- centromery dzielą się, włókna wrzeciona kariokinetycznego sktracając się odciągają ku biegunom chromatydy ,w centrum komórki zaczyna powstawać fragmoplast

Telofaza- połówki chromosomów osiągają bieguny komórki, zanika wrzeciono kariokinetyczne, stopniowo tworzą się nowe jądra komórki, błony jądra oraz jąderka. Chromosomy potomne ulegają despiralizacji.

Efektem podziału mitotycznego są 2 jądra potomne, maja taka samą liczbę chromosomów jak jadro komórki macierzystej. Ilość DNA jest o połowę mniejsza ale zostaje uzupełniona w interfazie.

2.Tkanka chrzęstna- to rodzaj tkanki łącznej podporowej cechującej się obecnością komórek ułożonych w zespoły po 2 lub 3 komórki otoczone torebką włókien kolagenowych rozmieszczonej w istocie międzykomórkowej, chrząstka spełnia zadanie mechaniczne, stanowi w organizmie formę przejściową do tkanki kostnej albo występuje jako stała część szkieletu. W organizmie człowiek występują 3 typy tkanek chrzęstnych:

-szklista- jeśli substancja międzykomórkowa nie zawiera włókna sprężystych [pokrywające powierzchnie stawowe, chrząstki żebrowe, nosa]

-sprężysta-jeśli substancja międzykomórkowa zawiera włókna sprężyste, nie ulega kostnieniu [chrząstki uszu i krtani]

-włóknista-chrząstki spojenia łonowego, chrząstki międzykręgowe]

3.Owulacja-polega na wyrzuceniu komórki jajowej znajdującej się we wzgórku jajonośnym pęcherzyka Graffa w jajniku .Z chwilą pęknięcia pęcherzyka Graffa wydalona zostaje kom. jajowa wraz z otaczającą ją warstwą kom. ziarnistych i płynem zawartym w pęcherzyku Graffa, zostaje ona przechwycona przez mechanizm chwytny jajowodu i doprowadzona do bańki jajowodu gdzie ulega podziałowi i staje się dojrzałą gametą żeńską zdolna do zapłodnienia, nie zapłodniona ulega rozproszeniu, u kobiet z cyklem miesiączkowym 28 dniowym owulacja przypada na 13-15 dzień licząc od pierwszego dnia krwawienia miesiączkowego.

5.Geny letalne-to specyficzna grupa genów których obecność prowadzi do śmierci organizmu. Zwykle są to geny recesywne i dopiero spotkanie się 2 takich alleli powoduje zamieranie organizmu.

1.Gen-jednostka dziedziczenia związana z przekazywaniem poszczególnych cech organizmu, geny ułożone są lipidowo i mają określone i stałe miejsce w chromosomach jądra komórkowego.

Ewolucja- to powolny, nieodwracalny i kierunkowy proces rozwoju organizmów. Ewolucji podlegają całe populacje a nie pojedyncze osobniki.

Współczesna teoria doboru naturalnego wyróżnia 4 zasadnicze czynniki ewolucji:

-zmienność

-selekcję

-izolację

-dryf genetyczny

4.Zmienność rekombinacyjna- to następstwo zjawiska rekombinacji genów, zachodzącej u organizmów rozmnażającej się płciowo. Kombinacja może powstać w wyniku:

losowego łączenia się gamet przy powstawaniu organizmów diploidalnych
losowego rozchodzenia się chromosonów w czasie mejozy
cyrossing - over

W procesie rekombinacji powstaje u organizmów potomnych jedynie nowe kombinacje już istniejących genów. Zmienność rekombinacyjna jest dziedziczona, efektem jej istnienia jest powstawanie potomstwa odmiennego od rodziców.

Zmienność mutacyjna to zmienność powstała u osobników na wskutek zaistniałej mutacji. Jest dziedziczona, może zachodzić spontanicznie jak również może być indukowana.

1.Tkanka nerwowa - powstaje z ektodermy. Zadaniem jej jest przyjmowanie bodźców a następnie przewodzenie ich w postaci impulsów. Podstawową jednostką budulcową i funkcjonalną jest neuron, zbudowany z ciał komórki czuli prekarionu zawierającego jądro komórkowe oraz dwóch rodzajów wypustek nerwowych: licznych dendrytów (przewodzenie do komórkowe) i jednego neurytu (przewodzenie od komórkowe). Wypustki osłonięte są osłonką mielinową stanowiącą izolację elektryczną włókna nerwowego. Miejsce przekazywania przebudzenia z aksonu jednego neuronu na dendryty drugiego neuronu nosi nazwę synapsy. Komórka nerwowa nie ma zdolności do podziału i nie regeneruje się. Ze względu na kształt komórki nerwowe dzielimy na : piramidalne, wielobiegunowe, pozornie jednobiegunowe, komórka nerwowa gruszkowata, gwiaździsta i ziarnista. Zaś ze względu na funkcję: neurony czuciowe pośredniczące, ruchowe.

2.Cytoplazma - to główna część protoplastu w której znajdują się plazmatyczne składniki komórki, jest ciągła, lekka, elastyczna, będąca w nieustannym ruchu (rotacyjny, cyrkulacyjny, pulsacyjny) w skład cytoplazmy wchodzą: woda, białka i tłuszcze. W obrębie cytoplazmy znajdują się włókniste struktury białkowe: mikrofilamenty które odgrywają istotną rolę w ruchach cytoplazmy a nawet całych komórek, mikrotubule odgrywają rolę w czasie podziałów komórki, tworząc wrzeciono podziałowe biorą także udział w ruchu cytoplazmy.

3.Translacja - proces syntetyzowania białka o sekwencji aminokwasów określonej zgodnie z kodem zapisanym w mRNA w procesie transkrypcji, przebiegający przy udziale tRNA, jest to tłumaczenie informacji z języka kwasów nukleinowych na język aminokwasów, zaczynać się musi od trójki startowej a kończyć trójką symbolizującą ostatni aminokwas.

Transkrypcja genów przepisywanie informacji gamet z DNA mRNA drodze syntezy RNA na matrycy DNA kodującej białko, struktury rozpoczyna się od promotora, do niego przyłącza się polimeraza RNA która przeprowadza syntezę mRNA na matrycy DNA. Gdy represor połączy się z operatorem, stanowi to fizyczną przeszkodę dla przesuwu plimerazy RNA i nie następuje transkrypcja mRNA.

5.I prawo Mendla - tzw. Prawo czystości gamet mówi że w gametach znajduje się po jednym z pary alleli determinujących określoną cechę.

II prawo Mendla - tzw. Prawo niezależności dziedziczenia dwóch cech mówi że geny niealleliczne dziedziczą się niezależnie od siebie i mogą tworzyć dowolne kombinacje.

1.Mitochondrium- czyli centrum energetyczne komórki, to organella w której odbywają się procesy utleniania biologicznego a więc oddychania wewnątrzkomórkowego, zawiera własne DNA i RNA, białka, lipidy i cukry.

4. mutacje genowe - powstają w wyniku zmiany sekwencji nukleotydowej genu a mianowicie tranzycji czyli zmiany jednej zasady azotowej danego rodzaju na drugą tegoż rodzaju, transwersji będącej zamianą zasady purynowej na pirymidynową bądź odwrotnie, delecji tj. wypadnięcia jednego nukleotydu, insercji tj. wstawienia dodatkowego nukleotydu. W wyniku mutacji punktowych powstaje nowy allel genu. U człowieka przykładem chorób spowodowanych mutacją jednego genu są: albinizm, alkaptonuria, fenyloketonuria, anemia sierpowata.

3. wydzielanie gruczołów - gruczoły zewnątrz wydzielnicze mają zawsze przewód wyprowadzający poprzez który wydzielina gruczołów wydobywa się na zewnątrz. Są to np. gruczoły potowe, łojowe, dróg oddechowych, płciowych. Znane są trzy typy wydzielania gruczołowego:

cząsteczkowe - wydzielina wydobywa się przez powierzchnię komórki drobnymi cząsteczkami
szczytowe - wydzielina zbiera się na szczycie komórki i następnie wydziela się razem z odrywającym się szczytem komórki
całkowite - komórka wypełnia się wydzieliną, jądro ulega degeneracji i cała komórka rozpada się uwalniając wydzielinę

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze (szyszynka, tarczyca, nadnercza) nie mają przewodów wyprowadzających, ich wydzielina przedostaje się bez pośrednio do krwi i tą drogą rozprowadzana jest po całym ustroju.

2.Chromosomy-to twory powstałe w wyniku spiralizacji, której ulega chromatyna podczas profazy. Zbudowane są z DNA i białek. W pojedynczym chromosomie metafazowym wyróżniamy 2 ramiona i centromer. Zespół chromosomów jest zawsze taki sam w obrębie gatunku i tworzy tzw. Garnitur chromosomowy. Zespół chromosomów może być diploidalny [2n] lub haploidalny [ 1n]Każdy z chromosomów odznacza się stałym typem budowy, różnią się one między sobą długością ramion i mogą mieć:

-równe oba ramiona

-nierówne ramiona

-jedno ramię bardzo długie, drugie prawie niewidoczne.

1.Błona cytoplazmatyczna-zaliczana do błon komórkowych, zbudowana z białek i lipidów, ma charakter półprzepuszczalny, odgrywa istotną rolę w metabolizmie, transporcie wewnątrzkomórkowym oraz wydalaniu, umiejscowiona jest między cytoplazmą a ściana komórek, zapewnia kontrolę wymiany drobnocząsteczkowych substancji, reguluje wydzielanie ektotoksyn.

2.Mitoza-to podział jądra komórkowego [kariokineza] w wyniku czego dochodzi do podziału cytoplazmy [cytokineza] i powstają komórki potomne.

Mitoza zachodzi w komórkach somatycznych i prowadzi do namnażania. Cykl mitotyczny podzielony jest na 4 fazy: profaza, metafaza, anafaza, telofaza. Efektem podziału mitotycznego są 2 jądra potomne, maja taka samą liczbę chromosomów jak jądro komórki macierzystej. Ilość DNA jest o połowę mniejsza ale zostaje uzupełniona w interfazie.

2.Oogeneza- to proces powstawania i dojrzewania gamet żeńskich czyli komórek jajowych, zachodzący w jajnikach. Złożony jest on z kolejnych stadiów. Oogeneza zostaje zapoczątkowana przez intensywne podziały komórek pierwotnych, których ostatnia generacja tworzy oocyt I rzędu. Oocyt I rzędu ulega podziałowi redukcyjnemu w procesie mejozy w wyniku czego powstaje oocyt II rzędu oraz polocyt. W kolejnym podziale oocyt II rzędu dzieli się na właściwą komórkę jajową oraz 2 ciałka kierunkowe. Powstała komórka jajowa posiada zredukowaną o połową liczbę chromosomów, ciałka kierunkowe zanikają bądź wnikają do komórek dzięki czemu powstaje diploidalna liczba chromosomów przyszłego organizmu.

4.Tkanka chrzęstna- to rodzaj tkanki łącznej podporowej cechującej się obecnością komórek ułożonych w zespoły po 2 lub 3 komórki otoczone torebką włókien kolagenowych rozmieszczonej w istocie międzykomórkowej, chrząstka spełnia zadanie mechaniczne, stanowi w organizmie formę przejściową do tkanki kostnej albo występuje jako stała część szkieletu. W organizmie człowiek występują 3 typy tkanek chrzęstnych:

-szklista- jeśli substancja międzykomórkowa nie zawiera włókna sprężystych [pokrywające powierzchnie stawowe, chrząstki żebrowe, nosa]

-sprężysta-jeśli substancja międzykomórkowa zawiera włókna sprężyste, nie ulega kostnieniu [chrząstki uszu i krtani]

-włóknista-chrząstki spojenia łonowego, chrząstki międzykręgowe]

2.Kod genetyczny-to sposób zapisu informacji genetycznej w cząstkach DNA w chromosomach..

Cechy kodu genetycznego:

-jest trójkowy

-niezachodzący tzn. ten sam nukleotyd nie jest składnikiem sąsiadujących trójek lecz tylko jednej

-bezprzecinkowy- tzn. nie istnieją nukleotydy spełniające znaku przestankowego oddzielającego kodony

-wieloznaczny- tzn. jeden aminokwas może być wyznaczony przez kilka różnych kodonów

-z reguły uniwersalny

4.Chromosomowa teoria dziedziczności

Morgan opracowując teorię dziedziczności opierał się na rozległych wiadomościach dotyczących budowy komórki oraz na badaniach w zakresie genetyki , jego obiektem była muszka owocowa.

Morgan wykazał że:

-geny mieszczą się w chromosomach

-ułożone są w chromosomie liniowo

-występują w tej samej kolejności w chromosomach homologicznych

-każdy ma swoje miejsce występowania

-allele znajdują się w tych samych miejscach pary chromosomów homologicznych

-podczas koniugacji chromosomów homologicznych może nastąpić wymiana odcinków chromatyd

-podczas crosing-over może wystąpić zjawisko wymiany genów między chromosomami homologicznymi

-w wyniku tego procesu powstają rekombinaty

-dwa geny dziedziczą się niezależnie , jeżeli położone są na 2 oddzielnych chromosomach.

-geny leżące w jednym chromosomie blisko siebie są sprzężone i dziedziczą się zależnie.

- geny leżące w jednym chromosomie daleko od siebie z reguły nie są sprzężone i dziedziczą się niezależnie.

5.Pępowina-stanowi sznur łączący płód z łożyskiem w którym przebiegają 2 tętnice doprowadzające krew z płodu do obszaru łożyskowego i 1 żyła odprowadzająca z łożyska do płodu krew utlenioną, zawierającą substancję odżywcze.

Łożysko- narząd łączący zarodek ze ścianą macicy matki, powstał w krzewiastej części kosmówki otaczającej jajo płodowe. Wyróżniamy 2 części:

-płodową-zwróconą w stroną płodu

-matczyną-przylegająca do ściany macicy

Łożysko to obszar wymiany między płodem a matką, gruczoł wewnętrznego wydzielania, naturalna bariera immunologiczna. Zachodzą w niej takie procesy jak wymiana gazowa, wchłanianie substancji odżywczych, wydalanie produktów zbędnych, wytwarzanie chormonów.

1.Mejoza to podział jądra komórkowego podczas którego następuje redukcja liczby chromosomów, zachodzi w macierzystej komórce, prowadzi do powstania haploidalnych zarodników, plemników i kom. jajowych.

Podczas mejozy zachodzą 2 podziały:

I-redukcyjny

II-mitotyczny

W obu podziałach występuje kolejno profaza, metafaza, anafaza, telofaza ozn. odpowiednimi liczbami rzymskimi I i II

PROFAZA I składa się z 5 stadiów i jest długa

-leptoten- z chromatydy wyodrębniają się chromosomy

-zygoten- chromosomy homologiczne układają się w pary tworząc biwalenty których liczba stanowi połowę liczby chromosomów występujących w leptotenie

-pachyten- chromosomy dzielą się podłużnie na 2 chromatydy w wyniku czego tworzą się tetrady, chromosomy skracają się i grubieją.

-diploten- pary chromatyd rozchodzą się, zachodzi wymiana odcinków chromatyd

-diakineza-zanikają błony jądrowe i jąderko, zachodzi max spiralizacja chromosomów w biwalentach tworzą się włókna wrzeciona kariokinetycznego, chromosomy homologiczne połączone są w chiazmach.

PROFAZA II trwa krótko

Zanika błona jądrowa i jąderko, tworzy się wrzeciono kariokinetyczne, chromosomy podzienone na 2 chromatydy, połączone centromerami.

2.Leukocyty-to krwinki białe, o rozmiarach większych i liczbie mniejszej od erytrocytów. Są bezbarwne, zawierają jedno jądro i cytoplazmę. Mają zdolność do samodzielnych ruchów amebowatych.

Ze względu na obecność ziarnistości w cytoplazmie dzielimy je na:

-granulocyty- obojętnochłonne, kwasochłonne, zasadochłonne

-agranulocyty-monocyty, limfocyty

Funkcja leukocytów polega na uczestniczeniu ich w procesach odpornościowych ustroju, przejawiają się fagocytowaniem antygenów, działalnością obronną w stanach uczuleniowych organizmu, wytwarzaniem białka odpornościowego.

4.Wirus to kompleks nukleinowo- białkowy, którego kwas nukleinowy po wniknięciu do komórki zachowuje się jak jej część składowa, zmieniająca jej program działania.

1.Dryf genetyczny-zmiany genetyczne występujące w małych populacjach będące wynikiem losowych fluktuacji frekwencji genów a nie doboru naturalnego, to zmiana częstości genów w populacji powstała w następstwie zmniejszenia się jej liczebności, proces ten zachodzi na zasadzie przypadku.

2.Tkanka mięśniowa

Czynności tkanki mięśniowej polegają na kurczeniu i rozkurczaniu się jej komórek.

Jest czynnym składnikiem układu ruchowego. Tkankę. tą dzielimy na:

-tkankę mięśniową gładką

-tkankę mięśniową prążkowaną [szkieletową]

-tkankę mięśnia serca

	Tk. gładka	Tk. szkieletowa	Tk. serca
Element strukturalny	komórka	włókno	komórka
Liczba jąder	1	wiele	1-2
Kształt jąder	Długie, płaskie	Spłaszczone, okrągło owalne	Długie pałeczkowate
Położenie jąder	centralnie	Na obwodzie	centralnie
Prążkowanie	brak	obecne	obecne
Szybkość skurczy	mała	Bardzo duża	pośrednia
Występowanie	Ściana przewodu pokarmowego, układ moczowy, skóra	Mięśnie szkieletowe	Mięsień sercowy

3.Gastrula-stadium rozwoju jaja płodowego w którym na pęcherzyku zarodkowym tworzą się trzy listki zarodkowe, formułując tzw. Węzeł zarodkowy. Komórki jego dzielą się na 3 blaszki zarodkowe z których powstaje płód i błony płodowe.

4.Rybosomy-ziarniste twory zbudowane z RNA i białek. Biorą udział w biosyntezie białka zwykle połączone w łańcuszki tworzą tzw. polirybosomy.

Wyszukiwarka