UMOWA FRANCHISINGU

1. Definicja.

Franchising (z ang. franchise - przywilej) oznacza długoterminowe pozwolenie (licencję, zgodę, franchise) udzielone umownie przez franchisingodawcę (franczyzera, licencjodawcę), a polegające na możliwości używania handlowych nazw, znaków towarowych i biznesowych systemów franchisingodawcy do dystrybucji produktów lub usług dokonywanych na własny rachunek przez franchisingobiorcę (franczyzanta, licencjobiorcę). Tak więc, można powiedzieć, że franchising jest systemem dystrybucji.

W trakcie trwania umowy franchisingowej, biorca jest pod stałą kontrolą franchisingodawcy oraz wykonuje umowę zgodnie z zaleceniami i wskazówkami franchisingodawcy. Oczywiście za ten przywilej trzeba zapłacić. Zwykle jest to początkowa opłata za otrzymanie licencji oraz w trakcie trwania umowy "honoraria" (ang. royalities) lub "opłata za usługi" (ang. fee for services). Umowy tego rodzaju wydają się opłacalnym interesem, który polega na związku sprawdzonego systemu biznesowego z kapitałem biorcy oraz jego zaangażowaniem.

2. Rys historyczny

Franchising pojawił się w krajach o gospodarce rynkowej w XIX wieku. Pierwszym, który wykorzystał franchising, był J.M.Singer. W r. 1851 organizując sprzedaż maszyn do szycia, stworzył on sieć niezależnych dystrybutorów, mających prawo wyłączności sprzedaży na określonym terytorium. Do rozwoju franchisingu przyczynił się także John Pemberton
z Atlanty, udzielając licencji na rozprowadzanie wynalezionej przez siebie mikstury kilkunastu rozlewniom, którym dostarczał syropu gotowego do rozcieńczania. Takie były skromne początki Coca-Coli. Triumfalny pochód franchisingu rozpoczął się wraz z postępem motoryzacji (produkcja samochodów - Ford) i rozwojem sieci sprzedaży samochodów. Kolejne sieci powstawały w przemyśle naftowym (umowy między rafineriami a stacjami benzynowymi) oraz handlu detalicznym. Obecnie franchising dominuje w dwóch obszarach gospodarki: usługach i handlu.

3. Rodzaj umowy.

Umowa franchisingu nie jest umową nazwaną. Oznacza to, że nie ma w przepisach prawa stosownej regulacji. Jeżeli zatem strony nie uregulują w sposób wyraźny określonego zagadnienia w samej treści umowy, mogą pojawić się trudności za wskazaniem stosownych przepisów, które mogłyby uwzględnić specyfikę franchisingu. Dlatego też umowy takie są zazwyczaj bardzo obszerne. Partnerzy starają się, bowiem uregulować w jej treści to wszystko, co ich zdaniem jest ważne i wymaga regulacji. Starają się w ten sposób uniknąć konieczności posiłkowego odwołania się do przepisów prawa. Umowa franchisingu jest typową umową wypracowaną przez praktykę obrotu prawno-gospodarczego.

Podstawę do zawierania tej umowy w prawie polskim stanowi art. 353 k.c. Umowa ta jest umową obligacyjną, obustronnie zobowiązującą, odpłatną i wzajemną oraz stanowi konglomerat wielu umów.

4. Treść umowy.

Wzajemne prawa i obowiązki stron umowy franchisingowej określają jej treść. Prawa te i obowiązki strony określają i precyzują same na zasadzie swobody kontraktowej (autonomia woli stron). Niekiedy jej stanowcze zawarcie poprzedzone jest umową wstępną, na mocy, której franchisingobiorca jest jedynie „wtajemniczony” w sprawy systemu sieci franchisingowej i know-how tej sieci z obowiązkiem dochowania tajemnicy w zakresie uzyskanych informacji i konkretnej wiedzy. Obowiązek ten nierzadko jest wzmacniany zagrożeniem zapłaty kary umownej w razie jego niedochowania. Sama zaś umowa franchisingowa, jak każda inna, wymaga dokładnego oznaczenia stron, ich miejsca zamieszkania lub siedziby, jeśli strony działają przez pełnomocników - także dokładnego ich oznaczenia i zakresu ich umocowania.

W umowie franchisingowej strony powinny w miarę dokładnie sprecyzować postanowienia odnośnie do:

• przedmiotu umowy, przy czym przedmiot ten determinowany jest w szczególności rodzajem franchisingu, który strony zamierzają prowadzić;

• czasu, na jaki strony mają zamiar zawrzeć umowę; w praktyce umowy franchisingowe są zawierane na czas oznaczony, od pięciu do dwudziestu lat;

• wynagrodzenia, przy czym chodzi o oznaczenie wynagrodzenia początkowego (z tytułu włączenia biorcy do sieci franchisingowej) oraz bieżącego (uzależnionego od wysokości osiąganego obrotu przez przedsiębiorstwo franchisingobiorcy);

• prowadzenia rachunkowości przez franchisingobiorcę;

• prawa i sposobu kontroli działalności przedsiębiorstwa biorcy przez dawcę;

• możliwości przejścia praw i obowiązków franchisingobiorcy na osoby trzecie w razie jego śmierci, zbycia przedsiębiorstwa, wydzierżawienia, itp.; w razie zbycia przedsiębiorstwa zastrzega się niekiedy prawo pierwokupu dla franchisingodawcy

5. Obowiązki i ograniczenia stron umowy franchisingowej.

5.1. Z punktu widzenia biorcy franchising ma następujące zalety:

• biorca może korzystać z doświadczeń i know-how wyspecjalizowanego przedsiębiorstwa, które ma już ustaloną renomę i pozycję na rynku;

• zredukowane są w bardzo poważnym stopniu koszty promocji i reklamy związane
  z rozpoczęciem nowej działalności handlowej;

• działając pod skrzydłami wielkiej korporacji biorca uzyskuje łatwiejszy dostęp do kredytów i korzystniejsze warunki ich udzielenia;

• wiarygodność kredytowa jest dużo większa, gdyż upadłość przedsiębiorstw działających na zasadzie franchisingu zdarza się o wiele rzadziej niż wśród tych "normalnych" (w USA na każde osiem plajtujących przedsiębiorstw tylko jedna działa w systemie franchisingowym);

• dzięki zastosowaniu sprawdzonych przez dawcę procedur, biorca ogranicza do minimum ryzyko swojej działalności gospodarczej; trzeba pamiętać, że 90% firm bankrutuje w ciągu pierwszych 2 lat działalności, z czego tylko 5% z nich to franchisingobiorcy;

• dawca przekazuje biorcy, bowiem swoje doświadczenie dostarczając odpowiednich instrukcji, organizując szkolenie, a także zapewniając stałą opiekę organizacyjną;

• dawca zapewnia pomoc w wyborze miejsca prowadzenia przyszłej działalności, zakupie lub leasingu wyposażenia;

• dawca gwarantuje mocą umowy wyłączność na określony obszar terytorialny, a więc chroni go przed konkurencją innych punktów tej samej sieci na tym obszarze;

• dawca zapewnia biorcy korzyści z kampanii reklamowej prowadzonej przez franchisingodawcę na taką skalę, na jaką biorca ze względu na wielkość swojego przedsięwzięcia nie mógłby sobie pozwolić;

• umożliwia biorcy korzystanie z bieżącej pomocy, konsultacji, doradztwa firmy.

5.2. Ograniczenia i obowiązki biorcy wynikające z umowy franchisingu:

• biorca sam organizuje własną firmę, inwestując w jej rozwój prywatne pieniądze;

• biorca zobowiązany jest do stosowania określonych form sprzedaży, a także płaci dawcy opłatę licencyjną oraz z reguły również opłatę wstępną za prawo wejścia do sieci;

• biorca jest całkowicie podporządkowany zasadom panującym w danym przedsiębiorstwie, musi dostosować się do jego image'u i polityki, słuchać rad i poleceń, czego wyrazem jest czasem całkowita uniformizacja wyglądu pomieszczeń czy pracowników;

• biorca ma obowiązek nieujawniania osobom trzecim części know-how (objętych klauzulą tajności) ani w trakcie trwania umowy, ani po jej wygaśnięciu;

• dawca zastrzega, że firma biorcy oraz związane z nią osoby fizyczne (czy organizacje) nie podejmą żadnej działalności sprzecznej z interesem firmy dawcy, w tym działalności konkurencyjnej, utrzymają dobrą reputację firmy, wspólną tożsamość firmy oraz dołożą starań o rozwój przedsięwzięcia;

• działalność biorcy nie zawsze spotyka się z aprobatą centrali, a wówczas może ona skorzystać z klauzuli jednostronnego rozwiązania umowy, które to prawo najczęściej dawca sobie zastrzega;

• umowa określa zasady, na jakich dawca może zlikwidować lub zbywać swoje przedsiębiorstwo.

5.3. Korzyści, które umowa franchisingu przynosi dawcy:

• wykorzystanie efektu skali działalności (niektóre koszty stałe rozkładają się na większą ilość jednostek);

• tworząc sieć biorców dawca czerpie korzyści i maksymalizuje sprzedaż;

• franchising sprzyja także doskonaleniu i uproszczeniu organizacji przedsiębiorstwa, bo między "centralą" a szeregowymi pracownikami jest bufor w postaci biorcy, który jest samodzielnym przedsiębiorcą; dawca uwolniony, zatem od tego ciężaru może zająć się
  z większą energią marketingiem, reklama i promocją;

• szybsza ekspansja sieci (wymaga mniej personelu, biurokracji), gdyż biorca angażuje swój własny kapitał do prowadzenia firmy;

• niskie ryzyko bankructwa, ponieważ przerzucone jest ono na biorcę;

• lepsza jakość promocji gdyż dawca posiada środki na zatrudnienie wysokiej klasy specjalistów.

5.4. Podstawowe obowiązki dawcy:

• ryzyko franchisingu wiąże się z nietrafnym wyborem kontrahentów; nie zawsze może on dokładnie sprawdzić kwalifikacje i predyspozycje drugiej osoby;

• dawca ryzykuje także swoje dobre imię, co pokazały ostatnio nadużycia kilku dealerów samochodowych w naszym kraju (zostało nadszarpnięte dobro imię marki, a nie anonimowego sprzedawcy, który nie wywiązał się z umowy bądź nawet uciekł z pieniędzmi klientów;

• ujawnienie wielu tajemnic zawodowych mających podstawowe znaczenie dla sukcesu przedsięwzięcia.

6. Forma umowy franchisingu.

Umowa franchisingu jest zawsze zawierana w formie pisemnej i określa warunki, na jakich w ramach kontraktu obie jego strony zobowiązują się do współdziałania.

7. Przedawnienie roszczeń.

Istnieją dwie sfery stosunków prawnych:

-sfera wewnętrzna to znaczy stosunki prawne występujące pomiędzy samymi podmiotami umowy franchisingu;

-sfera zewnętrzna, a więc relacje prawne pomiędzy podmiotami umowy franchisingu a osobami trzecimi.

W sferze stosunków wewnętrznych można wyróżnić dwie płaszczyzny:

-przedawnienie roszczeń związanych wprost z treścią umowy franchisingu, np. roszczenia majątkowe;

-przedawnienie roszczeń wynikających z towarzyszących tej umowie innych, jednostkowych stosunków prawnych, np. niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów towarzyszących stosunkowi franchisingu;

Znowelizowany ustawą z 28 lipca 1990 roku przepis art. 118 k. c. stanowi instrument, za pomocą, którego można należycie rozwiązać problem terminu przedawnienia roszczeń związanych wprost z treścią umowy franchisingu. Przepis ten mówi, że jeżeli norma szczególna nie stanowi inaczej, to termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Termin ten nie może być przez te podmioty ani skracany ani przedłużany (art. 119 k. c.).

8. Przykłady firm franchisingowych.

Franchising usługowy, reprezentowany przez tak znane systemy, jak McDonald's, Burger King czy Holiday Inn, uważany jest powszechnie za formę klasyczną, najlepiej oddającą ideę tej instytucji i z tego tytułu określany bywa mianem franchisingu „właściwego”. Przedmiotem umowy jest tu prawo świadczenia usług np. wynajmu samochodów, prowadzenia hoteli lub restauracji pod określonym znakiem firmowym (logo). Formuła współpracy obejmuje głównie zasady organizacyjne i procedury świadczenia.

Franchising dystrybucyjny nazywany także handlowym, przoduje pod względem ogólnej liczby przynależnych do niego systemów. W jego ramach biorca zobowiązuje się do sprzedaży dostarczonych przez dawcę towarów, pod jego marką i na określonych przez niego zasadach. Wykorzystywany bywa w takich dziedzinach działalności gospodarczej, jak handel nieruchomościami, odzieżą, obuwiem itp. Do systemów handlowych należą m.in. Karen Notebook (sprzedaż komputerów przenośnych), Rema 1000 (supermarkety).

Na polskim rynku działa już około 35 systemów franchisingowych. Szacuje się, że blisko 45% z nich to sieci handlowe, 37% należy do kategorii sieci usługowych, a 18% prowadzi wszelkiego rodzaju działalność gastronomiczną. Dominują oczywiście systemy zagraniczne (19). W tej grupie mieszczą się zarówno, działający na skalę globalną, potentaci McDonald's, Burger King i mniejsi dawcy np. Bambola czy Dania Fast Food.

Również polscy franchisingodawcy preferują tradycyjne branże. Większość z nich koncentruje swoją działalność na sektorze usługowym, np. Orbis (biura podróży), Investa A.D. (obrót nieruchomościami), Gabriel (salony fryzjerskie i kosmetyczne); w handlu np. Pożegnanie z Afryką (sieć sklepów z kawą połączona z pijalniami kawy) i gastronomii - Blikle.

Od 1998 Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris S.A., jako pierwsza polska firma kosmetyczna rozpoczęło działalność polegającą na tworzeniu sieci firmowych gabinetów kosmetycznych pod szyldem „Kosmetyczny Instytut Dr Irena Eris”. Działalność ta opiera się na bardzo specyficznej i stosunkowo mało jeszcze rozpowszechnionej w Polsce współpracy, której podstawę stanowi umowę franchisingowa.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---