Wilgotność względna-stosunek ilości pary wodnej zawartej w jednostce objętości powietrza do ilości pary wodnej potrzebnej do całkowitego wysycenia, wyrażony w procentach.
Klimakteryka - najwyższy punkt oddychania owoców po zbiorze. Termin klimakteryki oraz jej intensywność są ściśle uzależnione od temp. Owoce klimakteryczne -jabłka. gruszki śliwki borówki morele, banany, brzoskwinie. Owoce nieklimakteryczne: czereśnie, wiśnie, truskawki maliny pomarańcze, cytryny, winogrona
Krzywa klimakteryczna-linia obrazująca intensywność oddychania po zbiorze. Termin klmiakteryki oraz jej intensywność są ściśle uzależnione od temp. Aby owoce dobrze się przechowywały muszą być:
1. najwyższej jakości zebrane w optymalnej fazie dojrzałości zbiorczej.
2. przechowywane w optymalnych warunkach (odpowiednia temp i wilg względna oraz skład
atmosfery)
3.muszą być szybko schładzane po zbiorze
Wskaźniki wyznaczające dojrzałość zbiorczą jabłek:
-wielkość owoców - im bliżej optymalnej dojrzałości zbiorczej tym dobowe przyrosty objętości oraz masy owoców są mniejsze
-łatwość oddzielania się szypułki owoców od pędu
-zmniejszanie się jędrności owoców,
-zmiana barwy zasadniczej skórki (skala barw 4,6,9 stopniowa)
-zawartość skrobi
-suma aktywnych temp.
-liczba dni od pełni kwitnienia do zbioru: letnia 67-95, jesienna 95-126, zimowe 126-146, późnozimowe 146-160 i więcej
-zawartość etylenu,
-kalendarzowy termin zbioru: odm jesienna II dekada IX, odm. zimowa II dek IX, odm. późnozimowa II dek X
-zawartość ekstraktu - od 9 do ponad 16
-kwasowość owocu od 0,6 do ponad 1%
Fizjologia owoców po zbiorze:
wzrost zawiązków owoców (faza podziału komórek, faza powiększania się poszczególnych komórek, faza dojrzewania owoców),
zmniejszanie się jędrności miąższu,
zmiany barwy zasadniczej skórki,
wykształcenie rumieńca
oddychanie - jest to uwolnienie energii zgromadzonej w substancjach zapasowych w celu utrzymania metabolizmu komórki. Stosunek ilości wydzielanego C02 do ilości pobranego 02 nazywamy ilorazem oddechowym. W normalnych warunkach jest zbliżony do 1.
Intensywność oddychania jest zwykle wyrażana w mg C02 wydzielanego przez 1 kg owoców w ciągu 1 h. Czynniki wpływające na oddychanie: cecha odmianowa (genetyczna) - niezależnie od odm jabłka uwalniają C02 od momentu dojrzałości technicznej do fizjologicznej, stan fizjologiczny - im bardziej dojrzałe owoce tym intensywność oddychania się zwiększa, zawartość wapnia (zmniejsza się intensywność oddychania i wytwarzania etylenu a owoc jest dobrze odżywiony), warunki przechowywania. Poziom oddychania w temp 5 st. (mg C02 /KG/H):
b. niski do 5 orzechy,
niski 5-10 jabłka cytryny, winogrona,
średni 10-20 morele, banany
Transpiracja: odparowywanie wody. Utrata H20 w postaci pary wodnej. Swobodne wyparowywanie H20 odbywa się na skutek różnicy prężności pary wodnej poza owocem i pary wodnej w przestrzeniach międzykomórkowych. Wynikiem transpiracji jest ubytek masy a objawem fizycznym marszczenie się owoców.
Transpiracja zależy od
temp - im wyższa temperatura owocu lub otoczenia tym wyższy jest niedosyt pary wodnej
od niedosytu pary wodnej - im niższa wilgotność względna tym wyższa transpiracja
warstwy wosku pokrywającej skórkę - im grubsza warstwa (owoce dojrzałe; tym mniej są
narażone na więdnięcie i okres przechowywania jest krótszy ze względu na przejrzewanie owocu
uszkodzenia - każde uszkodzenie przyczynia się do zwiększenia transpiracji,
ilości przetchlinek na owocach,
powierzchni owoców. Widoczne objawy marszczenia się skórki jest gdy ubytek masy wynosi 4-5%.
Etylen - zwiększa intensywność procesów metabolicznych zwłaszcza oddychanie i przyspiesza dojrzewanie owoców. Etylen to produkt uboczny oddychania. Jego zawartość w gnieździe nasiennym przed zbiorem wynosi 0,1 ppm
Metody pomiaru etylenu:
1) pomiar indukowanej produkcji etylenu - ilość godzin niezbędna do zakumulowania 0,5 ppm etylenu
przez owoce umieszczone w hermetycznym pojemniku w temp ok. 20 st. Czas wykonania próby-na 2tyg. Przed zbiorem: Ilość owoców -10 szt zdrowych dobrze wykształconych. Dodatek - wapno hydratyzowane pochłania CO2. Dla danej odmiany 5-6 prób. Umieszczamy owoce w 5 - 10 litrowym pojemniku hermetycznym. Po kilkunastu godzinach od zamknięcia słoi należy pobrać strzykawką po 1 ml powietrza z każdego słoja i na chromatografie gazowym oznaczyć zawartość etylenu. Po 3-5 dniach próbę powtarzamy. Na podstawie ilości godzin upływających do zakumulowania przez jabłka stężenia 0,05 ppm etylenu sporządza się wykres, z którego można odczytać optymalny termin zbioru. Można też liczbę godzin pomnożyć przez 0,125.
2)Chromatograf gazowy - bezpośredni pomiar etylenu w komarach nasiennych - Próbka 30 jabłek. Pobieramy strzykawka 1ml powietrza z komór. Jeżeli 1/3 jabłek zawiera >0,1-0,2 ppm etylenu to znaczy ze znajdują się w fazie klimakterycznej. Jeżeli 4/5 owoców wykazuje zawartość etylenu w gniazdach nasiennych <0,1 ppm to znaczy ze są w fazie przedklimakterycznej. Taki pomiar ułatwia nam podjecie decyzji jak długo przechowywać owoce. W komorach może być powyżej 100 ppm etylenu.
Reakcja na etylen - zwiększenie produkcji endogennego etylenu (intensywne oddychanie), dostarczanie z zewnątrz nie przerywa produkcji endogennego etylenu. Podwyższona zawartość C02 3-5 % Usuwanie etylenu z komór 1 ppm
POŁOŻENIE OWOCU NA DRZEWIE
Owoce na szczycie i na obrzeżach korony są większe, mają więcej suchej masy i skł miner, (cukry, K), są lepiej wybarwione, mają mniej azotu i wapnia. Takie owoce będą się krócej przechowywały, będą się krócej przechowywały, będą się na nich pojawiały choroby fizjologiczne, ale za to owoce będą bardziej dojrzałe fizjologicznie w momencie zbioru. Owoce z części peryferyjnych zbiera się ok. tydzień wcześniej od przeciętnej daty
zbioru .
TYP PODKŁADKI
Im mniejsza siła wzrostu podkładki tym mniejszy system korzeniowy
Drzewa karłowe:
Wcześniej wchodzą w okres owocowania, plonują obficie i corocznie, wchodzą wcześniej w dojrzałość zbiorczą są większe i maja większą jakość ale krócej się przechowują i są bardziej podatne na choroby fizjologiczne. Grusza uszlachetniona na podkładce karłowej często cierpi na kamienistość miąższu.
WIELKOŚĆ PLONU
Zależy od odmiany, warunków atmosferycznych, stanu fizjologicznego drzewa, zaopatrzenia w wodę i składniki pokarmowe. Najbardziej wartościowe są owoce z drzew o średnim plonie.
Wpływ bezpośredni:
- sumaryczna wielkość powierzchni liści przypadająca na jeden owoc (im mniejsza tym gorsza jakość owoców)
- ilość dobrze wyrośniętych i zdrowych liści potrzebna do wyprodukowania jednego owocu: drzewa silnie rosnące 30-40, drzewa karłowe 20 liści.
Wysoki stosunek liści do owoców:
- duża przeciętna średnica owoców
- owoce dobrze wybarwione
- wysoka zawartość skł min, cukrów oraz K,P,Mg w stosunku do wapnia
- komórki miękiszowe duże
- wysoki udział przestworów kom. W miąższu - wyższa podatność na uszkodzenia mechaniczne.
Niski stosunek liści do owoców:
- owoce mniejsze niż przeciętne dla danej odmiany
- z mniejszym rumieńcem
- niższa zawartość s.m i cukrów
- wyższa zawartość kwasów
- wyższa jędrność podczas zbioru
- owoce b.długo się przechowują;
Owoce duże w porównaniu do małych: .
- są bardziej dojrzałe w chwili zbioru
- krócej się przechowują
- są bardziej podatne na gnicie i choroby fizjologiczne
- zbierać ostrożnie
- po zbiorze szybko schładzać
- przechowywać w optymalnych warunkach
WIEK DRZEWA
Owoce z drzew młodych:
b. dobrze wyrośnięte
dobrze wybarwione
zawierają dużo cukrów
wcześnie osiągają dojrzałość zbiorczą
krócej się przechowują i silniej ulegają gniciu
Owoce z drzew starszych:
słabiej wyrośnięte
na ogół bogate w cukry
mniejsza zawartość N
jędrniejsze
dobrze wybarwione
dłużej się przechowują
mniej podatne na gnicie i choroby fizjologiczne
ZABIEGI AGROTECHNICZNE
1. Nawożenie
wpływ bezpośredni: - na intensywność wzrostu owoców i wielkość plonu
wpływ pośredni - na jakość i zdolność przechowalniczą owoców
Niedobory lub nadmiary składników min - zachwianie równowagi np. zwiększone nawożenie N to wzrost zawartości K i Mg w jabłkach. Brak makroelementów NPK po zapłodnieniu wpływa na zmniejszenie się wielkości komórek w owocach o 20-40% w związku z czym owoce są mniejsze o 20%
N
najsilniejszy wpływ
zwiększa zawartość azotu białkowego, chlorofilów i karotenoidów
zmniejsza zawartość antocyjanów
zwiększa intensywność przemian metabolicznych - owoce szybciej dojrzewają, krótszy potencjalny okres przechowywania
barwa zasadnicza skórki jest ciemniejsza
duże owoce
mała zawartość cukrów
Forma nawozu azotowego:
a) siarczan amonowy i saletra amonowa zmniejszają zawartość Ca w owocach i powodują silniejsze występowanie GPP
Zawartość N w liściach powyżej 2 - 2,1 % obniża zdolność przechowywania jabłek
b) jesienny oprysk mocznikiem (4-5%) zwiększa plonowanie drzew, powoduje zwiększenie wycofania N z liści do drzewa (poprawa jakości kwiatów), uszkadza liście - obniża mrozotrwałość drzew, pomaga w likwidacji parcha
K
- antagonista w stosunku do Ca i Mg
- dokarmione owoce są bogatsze w cukry i mają więcej suchej masy
- zwiększenie występowania GPP i gnicia owoców. Zawartość potasu w liściach (w sierpniu) nie powinna przekraczać 1,5-16%
P
- niewielkie znaczenie
- brak spowodowany jest niskim pH gleby i chemicznemu uwstecznianiu
- objawy niedoboru są głównie na jabłoniach odmian Jonagold, Gloster, Elstar i Rubin
- poprawa wybarwienia owoców
Ca
- ok. 55% gleb w Polsce ma odczyn kwaśny
- duży wpływ na występowanie chorób fizjologicznych
-niedobór przyspiesza tempo przemian metabolicznych - szybsze dojrzewanie i mięknięcie skraca przechowywanie
- dostarczany jako oprysk od momentu zawiązków
Bor
- niedobór powoduje słabe zawiązywanie owoców, zniekształcenie owoców, skorkowacenie miąższu
Czynniki przyspieszające opadanie owoców:
- znaczny przyrost masy owocu
- wystąpienie suszy lub gwałtowna zmiana zaopatrzenia owoców w wodę
- wysoka temp w okresie dojrzewania nocą i duże zachmurzenie w dzień
- nadmierne plonowanie do ulistnienia
- uszkodzenia owoców przez szkodniki
Łatwo zrzucają owoce:
- odm letnie: szampion, fiesta, ligol, mcintosh
- odm wiążące po kilka owoców na jednym pędzie mutacje mcintosh, Topaz
- odm o krótkich i grubych szypułkach: Lobo, Cortland, Topaz
Zapobieganie przedwczesnemu zrzucaniu owoców:
- stosowanie substancji wzrostowych przeciwdziałających tworzeniu się warstwy odcinającej
- stosowanie substancji hamujących produkcję etylenu: Alar, Tain (AVG)
Zalety stosowania preparatów przeciwdziałających opadaniu:
- przedłużenie okresu zbioru
- jabłka nie tracą jędrności
- wysoka zawartość skrobi
- owoce lepiej wybarwione i większe
- organiczny, bezpieczny dla ludzi i środowiska
Wady: - b. drogie
Traktowanie owoców po zbiorze:
1. Gazowanie owoców
1-MPC -inhibitor działania etylenu
- jabłka zachowują wysoką jędrność
- wysoka zawartość kw. organicznych
- eliminacja podatności na oparzeliznę powierzchniową
2. Traktowanie owoców ciepłą wodą:
- eliminacja zarodników grzybów
- usunięcie zabrudzeń
- poprawa struktury wosków - zmniejszają transpirację
- owoce mniej intensywnie oddychają w chłodni
- wyższa jędrność po przechowaniu
- zmniejszona zawartość kwasów przy tej samej zawartości ekstraktu
- możliwość naniesienia mikroorganizmów antagonistycznych w stosunku do grzybów: szarej pleśni, mokrej zgnilizny
3. Traktowanie podwyższoną zawartością C02
a) owoce jagodowe - po szybkim schodzeniu poddajemy działaniu podwyższonego stężenia C02 (do 20 % w mieszaninie z powietrzem atmosferycznym)
korzyści: przedłużona trwałość w transporcie i w. obrocie towarowym
Warunek: utrzymanie owoców w temp poniżej 2 st. szczelne zapakowanie owoców przed traktowaniem.
WNIOSKI:
Produkcja owoców mało wrażliwych na choroby fizjologiczne to produkcja na drzewach o małej objętości, podkładkach karłowych i silniej rosnących oraz przy średnim nawożeniu N
czynniki poprawiające jakość wewnętrzną owoców i zdolność przechowalniczą to przerzedzanie zawiązków, odpowiednie nawożenie, zbiór we właściwym terminie, szybkie schłodzenie owoców po zbiorze - max 24 h od zbioru do temp 6 st i umieszczenie w KA
Technologie przechowywania owoców:
1. normalna atmosfera
a) w przechowalniach
b) w chłodniach
2. kontrolowana atmosfera
a) suma zawartości 02 i C02 wynosi zawsze 21 %(MA)
b) przechowywanie w standardowej atmosferze (KA) 5% C02 i 3% 02
c) z tlenem na bardzo niskim poziomie (ULO) 1-1,5% O2, 4-4%CO2
d) z etylenem o bardzo niskiej wartości
e) po poddaniu ich krótkotrwałemu działaniu wysokiego stężenia C02
Rodzaje izolacji w przechowalnictwie:
- izolacja termiczna - stanowi przeszkodę dla przenikania ciepła przez konstrukcję. Materiały: poliuretan, wełna mineralna, styropian, beton, cegła, grubość na ścianach 10 cm a na stropie 12 cm
- izolacja paro chłonna - zabezpiecza izolację termiczną przed zawilgoceniem parą wodną, zapobiega pogorszeniu właściwości izolacyjnych a nawet ich trwałości. Styropian zawilgocony traci tylko 10% wartości. Materiały: Abizol R, Bitizoi, lepik na gorąco, folie, gr, warstwy 1-2 mm
- izolacja gazoszczelna - uniemożliwia przedostanie się gazów przez ściany, strop i podłogę. Materiały: żywice apoksydowe zbrojone włóknem szklanym, lakier poliureatanowy, blacha ocynkowana, gr warstwy ok. 2mm
Zadania obiektów przechowalniczych:
1. przechowywanie zebranych owoców czyli zabezpieczenie ich przed szybkim dojrzewaniem i gniciem.
2. umożliwienie przygotowania owoców dla odbiorców, czyli sortowania, kalibrowania
Lokalizacja obiektu przechowalniczego:
1 .Możliwie blisko sadu, ale:
- konieczność doprowadzania energii elektrycznej, wody
- budowa kotłowni i dróg dojazdowych
- budowa zaplecza,
- dowożenie i odwożenie załogi
- trudności z nadzorem
- dowożenie owoców z odległych sadów
Działka pod obiekt przechowalniczy:
- duża z możliwością ewentualnej przyszłej rozbudowy
- część wolna nawet 5 krotnie większa niż zabudowa
Przechowalnia: napowierzchniowa lub zagłębiona:
- brak urządzeń chłodniczych, komory o poj. 70-120t, obiekty zaopatrzone w duże pakownie
- wymiana ciepła samoczynna (grawitacyjna) i wymuszona (wentylator)
- trudności ze wstępnym schłodzeniem owoców
- trudno w niej utrzymać optymalną temp
- zwiększona transpiracja owoców
- regulacja wilgotności powietrza wylewając wodę pod ażurową podłogę
- przechowujemy odm późnodojrzewające
Chłodnia,
- posiada urządzenia chłodnicze i wymiana ciepła: wymuszony wewnętrzny obieg powietrza
Chłodnia z modyfikowaną atmosferą MA:
- posiada urządzenia chłodnicze, komory gazoszczelne
- wymiana ciepła: wymuszona (wentylator), suma CO2 i O2 równa się 21%
- wewnętrzny obieg powietrza
Chłodnia KA:
- posiada urządzenia chłodnicze, komory gazoszczelne, płuczki do usuwania CO2 z komory,
- urządzenia kontrolno-pomiarowe
- wymiana ciepła wymuszona (wentylator)
- wewnętrzny obieg powietrza
- regulacja zawartości tlenu i dwutlenku węgla
PRZECHOWYWANIE
Jabłka - 1-4; 3-12 miesięcy
Gruszki - 1,5-3; 3-32 tygodni
Śliwki - 1 do 2; 8-60 dni
Brzoskwinie -1 do 2; 2-6 tygodni
Agrest - 21- 28 dni
Borówka wysoka - 0,5 do 14 dni
Maliny - 2-3 dni
Porzeczki - 7-28 dni
Wiśnie - 3-7 dni
Truskawki - 5-7dni
Czereśnie - 2-3 tygodnie
Porzeczka czerwona do 3 m-cy w KA, ale owoce szybko schładzać i
poddać wysokiemu CO2.
Pojemność przechowalni:
Piwnice 100 tys t, przechowalnie 350, chłodnie zwykłe 250, chłodnia KA i ULO-100, Współczynnik K - współczynnik przenikania ciepła; dla styropianu = 0,032 W/m2K, dla wełny min i szklanej 0,045-0,055, dla ścian zewnętrznych 0,35, wewnętrznych 0,40, stropu wentylowego 0,30, stropu bezwentylowego 0,27, najczęściej dobierany dla ścian 0,25, dla sufitu 0,20, dla podłogi 0,5
Absorpcja:
Polega na pochłanianiu zanieczyszczeń gazowych przez ciecz (absorbent). Absorbentami są: woda, roztwory soli, kwasów, zasad o właściwościach utleniających lub redukujących.
Adsorpcja
Polega na wydzielaniu i zatrzymywaniu składników płynu na powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej (w porach) ciała stałego, zwanego adsorbentem. Zatrzymywanie cząstek na powierzchni zachodzi w wyniku działania sił fizycznych i chemicznych bliskiego zasięgu. Proces adsorpcji jest egzotermiczny. Jako adsorbenty stosuje się: węgiel aktywowany, węgiel aktywny, drzewny, adsorbenty glinowo-krzemowe